Ελευθεροτυπία (14 Μαίου 2005)
Τα παραμύθια των σοσιαλφιλελεύθερων και νεοφιλελεύθερων
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Οι προπαγανδιστές του σοσιαλφιλελευθερισμού και του νεοφιλελευθερισμού ήλθαν πάλι στο προσκήνιο αυτές τις μέρες τόσο στη Βρετανία όσο και στα παρ’ ημιν. Παρά τις κάποιες παρεκκλίσεις στα επιχειρήματα τους, το κοινό σημείο που τους ενώνει αποφασιστικά είναι η από μέρους τους προπαγάνδιση της επικρατούσας ιδεολογίας για την καπιταλιστική νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση (τα δήθεν ευεργετήματα της οποίας πρέπει να εκμεταλλευθούμε για να γίνουμε και εμείς «οικονομικά θαύματα» όπως η Κίνα και η Ινδία![1]) και, άμεσα η έμμεσα, της αντίστοιχης πολιτικής παγκοσμιοποίησης (και των «πολέμων» της) που διαχειρίζεται η υπερεθνική ελίτ.
Στη Βρετανία, οι κατασκευασμένες αλήθειες των προπαγανδιστων του Μπλερικού σοσιαλφιλελευθερισμού για τον πόλεμο στο Ιράκ αλλά και για την «ισχυρή οικονομία» που δήθεν έκτισαν οι νεοφιλελεύθεροι και σοσιαλφιλελεύθεροι έχουν καταρρεύσει βέβαια από καιρό και τα αποτελέσματα των εκλογών απλώς επιβεβαίωσαν την κατάρρευση αυτή. Έτσι, τα χονδροειδή ψεύδη για τις αιτίες των «πόλεμων» και των εμπάργκο που κατέστρεψαν το Ιράκ, στοιχίζοντας τη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών του, αφύπνισαν συγχρόνως τις συνειδήσεις εκατομμυρίων άλλων. Αντίστοιχα, ο Θατσερισμος και ο Μπλερισμος έχουν οδηγήσει :
στην πελώρια διόγκωση της ανισότητας, με το πλουσιότερο 1% του πληθυσμού να διπλασιάζει τις τελευταίες δυο δεκαετίες το τμήμα του εθνικού εισοδήματος που καρπούται,[2]
στην καταστροφή της άλλοτε κραταιάς μεταποιητικής βιομηχανίας, με αποτέλεσμα το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο να είναι το υψηλότερο στην Βρετανική ιστορία,[3]
στην μεταφορά πολλών μεταποιητικών δραστηριοτήτων καθώς και υπηρεσιών στα οικονομικά «θαύματα» εξαθλιωμένης εργασίας της Κίνας και της Ινδίας, ενώ η δήθεν σοσιαλφιλελεύθερη «εξαφάνιση» της ανεργίας κρύβει στη πραγματικότητα την δημιουργία ενός μαζικού στρατού μερικώς απασχολουμένων και εξοντωτικά εργαζόμενων χαμηλόμισθων,[4]
στον υπερδιπλασιασμό των αστέγων που έφθασαν το πρωτόγνωρο ύψος των 100.000,[5]
τους Βρετανούς χειρούργους να καταγγέλλουν ότι η επιταχυνομενη ιδιωτικοποίηση του Βρετανικού ΕΣΥ οδηγεί στην διάλυση του,[6] και
την χώρα να είναι σήμερα η τρίτη πιο ακριβή στον κόσμο για σπουδές.[7]
Δεν είναι λοιπόν περίεργο ότι οι περισσότεροι Βρετανοί ψηφοφόροι στις εκλογές την περασμένη εβδομάδα είτε απείχαν, είτε δεν ψηφίσαν τα νεοφιλελεύθερα και σοσιαλφιλελευθερα κόμματα εξουσίας τα οποία-- παρά την μαζική στήριξη τους από όλα σχεδόν τα ΜΜΕ-- δεν κατάφεραν να τραβήξουν παρά το 42% του εκλογικού σώματος. Το αποτέλεσμα ήταν ότι το ποσοστό αποχής (39% έναντι 30% το 1997) ήταν μεγαλύτερο από το ποσοστό που ψήφισε το κυβερνών Εργατικό κόμμα (36%), πράγμα που σημαίνει ότι οι σοσιαλφιλελεύθεροι ψηφίστηκαν μόνο από το 22% του εκλογικού σώματος!
Όσον αφορά τα παρ ημιν, ο γνωστός υποστηρικτής του νεοφιλελευθερισμού Α. Ανδριανόπουλος επέλασε πρόσφατα δριμύς κατά του υπογράφοντος, που χαρακτηρίζει μάλιστα «γνωστό εχθρό της οικονομικής ελευθερίας»,[8] με αφορμή το προτελευταίο άρθρο μου για την «νεοφιλελεύθερη λαίλαπα» που αντιπροσωπεύουν τα πρόσφατα κυβερνητικά μέτρα.[9] Ο επικριτής μου όμως, αντί ν αποπειραθεί να απαντήσει στα τεκμηριωμένα επιχειρήματα του άρθρου, προτίμησε μια γενικόλογη και εντελώς αστήρικτη κριτική που προδίδει βασική άγνοια των απόψεων που επικρίνει (τουλάχιστον καθόσον με αφορά). Αυτό γίνεται ιδιαίτερα φανερό όταν με κατατάσσει στους «ξεπερασμένους ευαγγελιστές του κρατισμού» που «πασχίζουν να φορτώσουν στην παγκοσμιοποίηση και τον νεοφιλελευθερισμό κάθε αποτυχία των δικών τους ουσιαστικά ιδεολογικών μοντέλων». Και αυτό, τη στιγμήν που είναι γνωστό στον οποιοδήποτε αναγνώστη των κειμένων μου στην «Ε» και αλλού ότι η πρόταση που υποστηρίζω για μία «Περιεκτική Δημοκρατία» δεν έχει καμία σχέση με τον κρατισμό, ούτε φυσικά έχει δοκιμαστεί ποτέ στην πράξη.
Πέρα όμως από την άγνοια των απόψεων μου, απαιτεί αρκετή δόση θράσους να χαρακτηρίζει κάποιος ως «εχθρούς της οικονομικής ελευθερίας» αυτούς που πρεσβεύουν την οικονομική δημοκρατία, την οποία μάλιστα ορίζουν ως την εξουσία της εκκλησίας του δήμου στην οικονομική σφαίρα που θεσμοποιεί την ενσωμάτωση της οικονομίας στην κοινωνία και συνεπάγεται την εξασφάλιση οικονομικής ισότητας με την έννοια της ισοκατανομής της οικονομικής δύναμης (βλ. Η Πολυδιάστατη Κρίση και η Περιεκτική Δημοκρατία, Γόρδιος, Μάης 2005, κεφ 14). Ιδιαίτερα, όταν ο χαρακτηρισμός αυτός εκτοξεύεται από τους κατ εξοχήν πολέμιους της ισότητας, την οποία διαχωρίζουν (αυθαίρετα και…βολικά) από την ελευθερία, στηρίζοντας ένα κόσμο όπου το πλουσιότερο 20% του παγκόσμιου πληθυσμού καρπούται σήμερα το 86% του παγκόσμιου εισοδήματος,[10] ενώ τα 4 από τα 6 δισεκατομμύρια ανθρώπων στον πλανήτη ζουν με λιγότερα από δυο δολάρια την ημέρα, μη καλύπτοντας ούτε πολλές από τις βασικές ανάγκες τους.[11]
Στο άρθρο του ο κ. Ανδριανόπουλος τονίζει ότι «ο νεοφιλελευθερισμός σημαίνει τρεις στην ουσία πολιτικές κατευθύνσεις»: τη δραστική μείωση των φόρων, την ελάττωση των δημόσιων δαπανών και την συρρίκνωση του δημόσιου τομέα. Δεδομένου ότι οι δυο τελευταίες κατευθύνσεις αναφέρονται και στο άρθρο μου, προφανώς η κριτική του εναντίον μου επικεντρώνεται στο ότι δήθεν «φόρτωσα» τους πρόσφατους φόρους της νεοδημοκρατικης κυβέρνησης στον νεοφιλελευθερισμό και την παγκοσμιοποίηση. Πράγμα βέβαια που αποτελεί παραποίηση της θέσης μου εφόσον δεν υποστήριζα ότι οι νεοφιλελεύθεροι αυξάνουν γενικά τους φόρους αλλά ότι ενώ μειώνουν δραστικά τους ανώτερους κυρίως φορολογικούς συντελεστές που ωφελούν τους πλουσιότερους, παράλληλα αυξάνουν τους έμμεσους φόρους που πλήττουν κυρίως τα κατώτερα στρώματα. Εφόσον όμως φαίνεται ότι αμφισβητεί την νεοφιλελεύθερη καθαρότητα της παράταξης από την οποία προήλθε, πριν εκλεγεί με τη σημαία του σοσιαλφιλελευθερου ΠΑΣΟΚ που προφανώς θεωρεί ιδεολογικά πλησιέστερο, ας δούμε τι διδάσκει η σχετική εμπειρία από τα καθεστώτα Θάτσερ, Ρέιγκαν και επιγόνων που συχνά εγκωμιάζει.
Στη Θατσερικη Βρετανία, μεταξύ 1980 και 1994, μειώθηκαν μεν οι φορολογικοί συντελεστές, αλλά παράλληλα αυξήθηκαν οι έμμεσοι φόροι, οδηγώντας σε αύξηση των συνολικών φορολογικών εσόδων από 30,6% του ΑΕΠ σε 31,9% (και αντίστοιχα στην Ρεηγκανικη Αμερική από 18,3% σε 18,5%)[12]. Ανάλογα, μεταξύ 1990 και 1999, τα συνολικά τρέχοντα δημόσια έσοδα στη Βρετανία αυξήθηκαν από 36,1% σε 36,4% του ΑΕΠ (και στις ΗΠΑ από 18,9% σε 20,6%).[13] Ενώ όμως οι άμεσοι φόροι, ως ποσοστό των συνολικών εσόδων, αυξήθηκαν κατά 2,5%, το ποσοστό των έμμεσων φόρων αυξήθηκε σχεδόν κατά 11% (στις ΗΠΑ, τα αντίστοιχα ποσοστά αύξησης των άμεσων και έμμεσων φόρων ήταν 8% και 33%)![14] Το αποτέλεσμα της «νεοφιλελεύθερης λαίλαπας» στη Βρετανία είναι ότι οι πλουσιότεροι 20% πληρώνουν σήμερα λιγότερους φόρους (34% του εισοδήματος τους) από το 20% των φτωχότερων (42%)![15]
[1] Βλ την αρθρογραφία των Νίκου Κοτζιά και Ανδρέα Ανδριανόπουλου για τον σοσιαλφιλελεύθερη και νεοφιλελεύθερη άποψη αντίστοιχα. Και οι δυο συμφωνούν για τα «αγαθά» της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης που έχει οδηγήσει σε «οικονομικά θαύματα» όπως η Κίνα και η Ινδία. Π.χ. Ν. Κοτζιάς Κυριακάτικη (08/05/2005) και Α. Ανδριανόπουλος, Τα Νέα (15/05/2004).
[2] Από 6,5% σε 13%. Παράλληλα, το 50% του πληθυσμού στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας κατέχει σήμερα το 95% των περιουσιακών στοιχείων (έναντι 93% πριν την άνοδο του Μπλερ στην εξουσία το 1997), John Kampfner, ‘The word New Labour dare not utter’, The Observer (29/08/2004).
[3] Charlotte Denny, ‘Trade gap worst since records began’, The Guardian (10/03/2004).[4] βλ πχ την μελέτη των ερευνητών της LSE Richard Dickens, Paul Gregg and Jonathan Wadsworth, The State of Working Britain (2001) και το σχετικό άρθρο της Heather Stewart ‘The hidden army’, Τhe Guardian (19/11/2001).[5] Jamie Doward, ‘Homeless families hit crisis levels’, The Observer (18/07/2004).
[6] Robert Lane, ‘Τhe NHS is being dismantled,’ The Guardian (21/04/2005).
[7] Amelia Hill, ‘Top-up fees will make UK second most expensive place to study’, The Observer (08/05/2005).
[8] Α. Ανδριανόπουλος, «Ο μπαμπούλας της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης», Ελευθεροτυπία (29/04/2005).