(Ελευθεροτυπία, 1 Σεπτεμβρίου 2007)
Η “ανάπτυξη” και οι εγκληματικές ευθύνες των ελίτ
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Η σημερινή οικολογική, οικονομική και προπαντός ανθρώπινη καταστροφή ούτε απρόβλεπτη ήταν, ούτε και θα μείνει ανεπανάληπτη εάν δεν γίνουν ριζικές αλλαγές ακόμη και βραχυπρόθεσμα. Από καιρό και ιδιαίτερα τα τελευταία δυο χρόνια, ειδικές μελέτες επιστημόνων παγκόσμιου κύρους τεκμηρίωναν τις καταστροφικές συνέπειες που θα έχει η κλιματική μεταβολή, ως αποτέλεσμα του φαινομένου του θερμοκηπίου, στον πλανήτη γενικά και την Μεσόγειο ειδικότερα. Ήδη από την πρώτη μέρα του 2007 είχε γίνει γνωστή η πρόβλεψη (που κατά πάσα πιθανότητα θα επαληθευθεί) ότι τo φετινό καλοκαίρι θα είναι το θερμότερο καλοκαίρι στην Ιστορία.[1] Λίγες μέρες αργότερα έκθεση της Κομισιον τόνιζε ότι οι πιθανές κλιματικές συνέπειες για την Ευρώπη ήταν “υψηλότερες θερμοκρασίες, καύσωνες, και αυξημένη ξηρότητα του εδάφους με κίνδυνο ξηρασίας και πυρκαγιών και, αλλού, αυξημένες βροχοπτώσεις, καταιγίδες και πλημμύρες… η Νότια Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας και της Ισπανίας, θα είναι η περιοχή που θα υποστεί τις μεγαλύτερες συνέπειες.”[2] Η πρόβλεψη βγήκε απόλυτα ακριβής μερικούς μήνες αργότερα, με την Ευρώπη να διαιρείται στα δυο, τον Βορρά και ιδιαίτερα την Βρετανία να πλημμυρίζει και τον Νότο και ιδιαίτερα την Ελλάδα να καίγεται κυριολεκτικά.
Η μακροπρόθεσμη λύση στην πλανητική οικολογική κρίση, όπως έχω τονίσει επανειλημμένα από τη στήλη αυτή, είναι μια οικολογική δημοκρατία βασισμένη σε μια ριζικά αποκεντρωμένη κοινωνία και οικονομία, ως τμήμα μιας περιεκτικής δημοκρατίας που θα είχε στόχο όχι την σημερινή οίκο-καταστροφική “ανάπτυξη” αλλά την κάλυψη των πραγματικών αναγκών του ανθρώπου σε μια κοινωνία ισοκατανομής κάθε μορφής δύναμης (οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής). Σε μια τέτοια κοινωνία θα ήταν δυνατή η ριζική αλλαγή του τρόπου ζωής, η οποία είναι προϋπόθεση για το ξεπέρασμα της οικολογικής, αλλά και της γενικότερης κοινωνικό-οικονομικής και πολιτικής κρίσης. Δεδομένων όμως των καταστροφικών συνεπειών των συνεχώς επιδεινούμενων κλιματικών μεταβολών που ήδη ζούμε είναι προφανές ότι απαιτούνται επειγόντως βραχυπρόθεσμες λύσεις για την ελαχιστοποίηση των συνεπειών αυτών, ώστε να μην θρηνούμε κάθε χρόνο όλο και περισσότερα θύματα. Τέτοιες λύσεις δεν είναι βέβαια οι “ατομικές” λύσεις που προτείνουν οι ελίτ, οικολόγοι κ.λπ. αλλά μέτρα που μόνο συλλογικά μπορούν να ληφθούν, είτε, κατά προτίμηση, με βάση την αυτό-οργάνωση (όχι τον “εθελοντισμό” στην υπηρεσία των ελίτ) στο επίπεδο των τοπικών κοινωνιών, είτε, όπου απαιτείται πανεθνική δράση, στο επίπεδο των πολιτικών ελίτ (που στη σημερινή αντιπροσωπευτική “δημοκρατία” αποφασίζουν για λογαριασμό μας) οι οποίες πρέπει να εξαναγκαστούν από την λαϊκή πίεση να πάρουν τα απαιτούμενα μέτρα. Και εδώ ερχόμαστε στο θέμα της ευθύνης των ελίτ, οι οποίες με τις πράξεις και παραλείψεις τους μπορούν να παίξουν ακόμη και εγκληματικό ρόλο.
Στη Βρετανία, για παράδειγμα, όπου οι κυριότερες συνέπειες της κλιματικής μεταβολής εμφανίζονται με την μορφή πλημμυρών, η κυβέρνηση ήδη συζητά έργο 20 δισ. στερλινών για ένα πελώριο φράγμα που θα προστατεύει το Λονδίνο από τις πλημμύρες που αναμένονται λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου και οι οποίες— όπως εκτιμούν οι ειδικοί— θα κάνουν το… 2030 ανεπαρκή τα υπάρχοντα φράγματα.[3] Αυτό βέβαια δεν απαλλάσσει τις Βρετανικές πολιτικές και οικονομικές ελίτ από τις βαριές ευθύνες τους σε σχέση με την παγκόσμια οικολογική κρίση, ούτε βέβαια αθωώνει το σύστημα της οικονομίας της αγοράς και της συνακόλουθης οικονομίας ανάπτυξης ως την κύρια αιτία για την κρίση αυτή που συνεχώς χειροτερεύει στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, την οποία στηρίζουν αποφασιστικά οι Βρετανικές ελίτ.
Στην Ελλάδα, οι κυριότερες συνέπειες της κλιματικής μεταβολής εμφανίζονται με τη μορφή των αλλεπάλληλων καυσώνων, της ξηρασίας και των συνακόλουθων πυρκαγιών. Τι έκαναν λοιπόν στη μεταπολιτευτική περίοδο που εμφανίστηκε το φαινόμενο οι πολιτικές ελίτ (που επανδρωνόντουσαν από τα δυο κόμματα εξουσίας ΝΔ και ΠΑΣOΚ); Όχι μόνο δεν σχεδίασαν ποτέ ένα αποτελεσματικό τρόπο δασοπροστασίας, ή έστω δημιουργίας της υποδομής που θα μπορούσε να αποτρέψει τη σημερινή εξέλιξη αλλά, αντίθετα, με τις πράξεις και παραλείψεις τους συνέβαλαν με κάθε τρόπο στη σημερινή καταστροφή, για την οποία τώρα προσπαθούν να μετατοπίσουν τις ευθύνες οι μεν στους δε, αν όχι στους “αναρχικούς τρομοκράτες” (μολονότι η θεωρία της κοινωνικής οικολογίας προήλθε από αναρχικό διανοητή και όχι από νεοφιλελεύθερο)!
Συγκεκριμένα, οι ελίτ αυτές:
όχι μόνο δεν ολοκλήρωσαν ποτέ δασολόγιο και κτηματολόγιο, όπως κάθε άλλη Ευρωπαϊκή ελίτ, αλλά αντίθετα στήριξαν άμεσα ή έμμεσα τις ενέργειες για τον αποχαρακτηρισμό και την καταπάτηση δασικών εκτάσεων χάριν της “ανάπτυξης”, ανάβοντας έτσι το πράσινο φως σε κάθε “αναπτυξιακή” μπίζνα να εκμεταλλευθεί τα ετήσια καιρικά φαινόμενα και να προκαλέσει εμπρησμούς.
όχι μόνο δεν ανέλαβαν τις απαιτούμενες επενδύσεις για την δημιουργία ενός εκσυγχρονισμένου και καλοσυντηρημενου ηλεκτρικού δικτύου και ενός οικολογικού τρόπου διάθεσης των απορριμμάτων, αλλά αντίθετα παριέκοπταν τις επενδυτικές και λειτουργικές δαπάνες της ΔΕΗ (για να αυξήσει την κερδοφορία της ενόψει της ιδιωτικοποίησης της) και δημιουργούσαν νέες επικίνδυνες χωματερές, συμβάλλοντας σημαντικά και με τους δυο αυτούς τρόπους στις πυρκαγιές.
όχι μόνο δεν σκέφτηκαν ποτέ να δημιουργήσουν (όπως οι Γαλλικές ελίτ που αντιμετωπίζουν μικρότερο σχετικό πρόβλημα) ειδικό πυροσβεστικό σώμα για τα δάση, αλλά αντίθετα στηριζόντουσαν σε ανεκπαίδευτους σχετικά πυροσβέστες και φαντάρους και τελευταία σε συμβασιούχους ή μερικώς απασχολουμένους δασοπυροσβέστες, (μη πληρώνοντας καν όλες τις οργανικές θέσεις), καθώς και τα αριθμητικώς ανεπαρκή σχετικά μέσα από αέρος.
όχι μόνο δεν κατάστρωσαν ποτέ επιτελικά σχέδια δράσης και οργανωμένης εκκένωσης των πληθυσμών, αλλά αντίθετα άφησαν ουσιαστικά την εκκένωση των πληθυσμών, στα πρώτα κρίσιμα στάδια, στην ατομική πρωτοβουλία —όπως και στη Νέα Ορλεάνη— με αποτέλεσμα τις αντίστοιχες εκατόμβες, ιδιαίτερα μάλιστα όταν λίγοι πειθόντουσαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, μη έχοντας καμία εμπιστοσύνη στην κρατική “προστασία”.
Συμπερασματικά, πίσω από τις πυρκαγιές δεν βρίσκεται κάποιο οργανωμένο “τρομοκρατικό σχέδιο” ντόπιων ή ξένων “έχθρων της πατρίδας”. Ούτε πίσω από τις πυρκαγιές είναι απλώς οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές, όπως υποστηρίζει για παράδειγμα η ρεφορμιστική Αριστερά (ΣΥΡΙΖΑ κ.λπ.), η οποία όμως στηρίζει την Ε.Ε., δηλαδή το κυριότερο μέσο στον Ευρωπαϊκό χώρο με το οποίο επιβάλλεται η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και η συνακόλουθη επιδείνωση της οικολογικής κρίσης! Αντίθετα, πίσω από τη σημερινή καταστροφή βρίσκεται απλώς ένα σύστημα που στηρίζεται στην “ανάπτυξη” («βιώσιμη» ή μή κανει μικρή διαφορά) της οικονομίας της αγοράς, του ανταγωνισμού και της αρπακτικότητας (η οποία είναι εντονότερη σε συνθήκες υπανάπτυξης), οι νοοτροπίες τις οποίες γεννά το σύστημα αυτό, καθώς και οι ελίτ που το διαχειρίζονται…
[1] Cahal Milmo, “World faces hottest year ever, as El Niño combines with global warming”, Guardian,1/1/20078
[2] David Gow, “EU warns of global climate chaos”, Guardian, 11/1/2007
[3] Ben Russell, “Ministers plan new Thames barrier as flood risk rises”, Independent, 27/8/2007