Κοινωνίες φυλακών και ναρκωτικών - ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ: Πέρα από την δαιμονολογία της ποινικοποίησης και την “προοδευτική” μυθολογία της φιλελευθεροποίησης

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ: Πέρα από την δαιμονολογία της ποινικοποίησης και την «προοδευτική» μυθολογία της φιλελευθεροποίησης

Η εξέγερση του Κορυδαλλού και η βία στο Πολυτεχνείο τροφοδότησαν συζητήσεις στα ΜΜΕ που συνήθως ταύτιζαν τα συμπτώματα μιας γενικότερης κοινωνικής κρίσης με τις αιτίες της. Η ευθύνη των «νονών» στον Κορυδαλλό, ο ρόλος των ναρκωτικών και οι άθλιες συνθήκες των υπερκορεσμένων φυλακών δεν αποτελούν παρά τις αφορμές αλλά όχι και τις βαθύτερες αιτίες της εξέγερσης. Αντίστοιχα, η επέτειος του Πολυτεχνείου ήταν απλώς η αφορμή που έδωσε τη δυνατότητα στο πιο ζωντανό κομμάτι της Αθηναϊκής νεολαίας να εκφράσει (συνειδητά ή μη, ειρηνικά ή όχι) την αντίθεση του στις συνέπειες της κρίσης, η οποία παίρνει τελευταία πελώριες διαστάσεις.

Η κρίση αυτή, που δεν αποτελεί μόνο ελληνικό φαινόμενο, είναι άρρηκτα δεμένη με τη σημερινή φάση «αγοραιοποίησης» της οικονομίας, δηλαδή της άρσης όλων σχεδόν των κοινωνικών ελέγχων πάνω στην αγορά τα τελευταία χρόνια. Για χάρη της ανταγωνιστικότητας, που αποτελεί το κριτήριο αποδοτικότητας κάθε οικονομίας, έχουν δημιουργηθεί οι σημερινές «εύκαμπτες» αγορές εργασίας με συνέπεια τη μαζική ανεργία, και την περιθωριοποίηση, που κυρίως πλήττουν τους νέους, στερώντας τους από προοπτική. Τα φαινόμενα αυτά, σε συνδυασμό με το ξήλωμα του κράτους-πρόνοιας, έχουν οδηγήσει στην εξάπλωση της φτώχειας και τη δημιουργία ενός «πλεονάζοντος πληθυσμού», όπως τον ονομάζει ο Νόαμ Τσόμσκυ. Έτσι, οι κοινωνικά προνομιούχες ελίτ, που συγκεντρώνουν στα χέρια τους την πολιτική και οικονομική δύναμη, αναγκάζονται να παίρνουν μέτρα για τον έλεγχο του πλεονάζοντος πληθυσμού και την αποφυγή μιας γενικότερης κοινωνικής έκρηξης. Η ανάγκη μάλιστα ελέγχου του πλεονάζοντος πληθυσμού γίνεται ακόμη πιο έντονη σαν συνέπεια της διάλυσης των κοινοτήτων, των οικογενειών και του κοινωνικού ιστού γενικότερα που επιφέρει η εντεινόμενη αραιοποίηση.[1]

Ο έλεγχος αυτός έχει στόχο την κοινωνική αδρανοποίηση του πλεονάζοντος πληθυσμού, μέσω της φυσικής αχρήστευσης σημαντικού τμήματος και της συνακόλουθης τρομοκράτησης και εξαναγκασμού σε υποταγή των υπόλοιπων. Οι δυο βασικοί τρόποι κοινωνικής αδρανοποίησης του πλεονάζοντος πληθυσμού είναι η μαζική εξάπλωση των ναρκωτικών και η δραστική αύξηση του πληθυσμού των φυλακών.

Έτσι, η μαζική εξάπλωση των ναρκωτικών και η συνακόλουθη δημιουργία σχέσεων εξάρτησης αποτελεί σημαντικό στοιχείο ελέγχου του πλεονάζοντος πληθυσμού. Αντίθετα με τις μανιχαικές «εξηγήσεις» που δίνουν διάφοροι «ειδικοί» στη χώρα μας, ο κατασταλτικός πόλεμος κατά των ναρκωτικών δεν είναι παρά ένα μόνο τμήμα του ελέγχου αυτού. Ο ίδιος ο κατασταλτικός πόλεμος θα ήταν μάλιστα αδιανόητος χωρίς την παράλληλη άμεση και έμμεση ενίσχυση της εξάπλωσης των ναρκωτικών. Έμμεση, μέσω της «αυτόματης» εξάπλωσης που επιφέρει η αγοραιοποίηση της οικονομίας.[2] Άμεση, μέσω της ―όχι σπανίως― εσκεμμένης ενίσχυσης της προσφοράς ναρκωτικών από τους υποτιθέμενους διώκτες. Για παράδειγμα, στον εμφύλιο του Αφγανιστάν η CIA προστάτευσε με κάθε τρόπο τους εμπόρους ναρκωτικών και το εμπόριο μέσω Πακιστάν, όπως καταγγέλει τεκμηριωμένα ο Νόαμ Τσόμσκυ. Μεταξύ των άλλων συνεπειών της πολιτικής αυτής ήταν ότι ενώ στο Πακιστάν μέχρι το 1980 δεν υπήρχε αξιόλογο πρόβλημα ναρκωτικών, σήμερα υπάρχουν 2 εκ. ηρωινομανείς και οι εξαγωγές ηρωίνης (κυρίως προς τις ΗΠΑ) αναλογούν στο 20% των εξαγωγών της χώρας αυτής.[3] Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα ελέγχου του πλεονάζοντος πληθυσμού μέσω των ναρκωτικών αποτελεί η περίπτωση της Ρωσίας, όπου η κατοχή και χρήση ναρκωτικών νομιμοποιήθηκε από τον Γελτσιν το 1991. Το αποτέλεσμα είναι ότι σήμερα οι εξαρτημένοι υπολογίζονται σε 6 εκ. και θα ήταν αβάσιμη οποιαδήποτε υπόθεση ότι πρόβλημα ναρκωτικών ανάλογων διαστάσεων υπήρχε και πριν τη νομιμοποίηση (αξιόπιστες στατιστικές δεν υπάρχουν) όταν τα συναφή με τα ναρκωτικά εγκλήματα, μόνο μεταξύ 1993 και 1994, αυξηθήκαν κατά 60%.[4] Με βάση τα παραπάνω, γίνεται φανερό ότι οι «αντι-εξουσιαστικοί» ισχυρισμοί ότι ο αμερικανικός «πόλεμος κατά των ναρκωτικών» είναι η απώτερη αιτία όλων των δεινών, από την εξάπλωση των ναρκωτικών, της εγκληματικότητας, και των εξεγέρσεων των φυλακισμένων...μέχρι την αναπαραγωγή και διασφάλιση της παγκόσμιας ανισότητας, αποτελούν, στη καλύτερη περίπτωση, απλοϊκές ανοησίες, και, στη χειρότερη, έμμεση υποστήριξη της οικονομίας της αγοράς.

Όσον αφορά τη μαζική αύξηση του πληθυσμού των φυλακών, τα στοιχεία στις χώρες όπου η αγοραιοποίηση της οικονομίας είναι περισσότερο προχωρημένη είναι αποκαλυπτικά Στις ΗΠΑ, από το 1980 μέχρι σήμερα, οι κρατούμενοι στις φυλακές τριπλασιάστηκαν, φθάνοντας το 1.5 εκ.,[5] ενώ στη Βρετανία, μόνο τα τελευταία 3 χρόνια, αυξήθηκε ο πληθυσμός των φυλακών κατά 30%.[6] Όπως και στη περίπτωση των ναρκωτικών η αύξηση των φυλακισμένων κατά ένα μέρος οφείλεται στην «αυτόματη» λειτουργία της οικονομίας της αγοράς και την αύξηση της εγκληματικότητας που συναρτάται με την ανεργία και τη φτώχεια. Ένα άλλο σημαντικό μέρος όμως είναι αποτέλεσμα εσκεμμένης πολιτικής. Μια εκδήλωση αυτής της πολιτικής είναι η ποινικοποίηση της χρήσης ναρκωτικών, αποτέλεσμα της οποίας είναι ότι ποσοστό μεταξύ 30% και 50% των φυλακισμένων σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Ελλάδα είναι χρηστές ναρκωτικών. Μια άλλη σημαντική εκδήλωση της πολιτικής αυτής, που σήμερα παίρνει πελώριες διαστάσεις στις ΗΠΑ και σε μικρότερο βαθμό στη Βρετανία, είναι η εισαγωγή ακόμη πιο αυστηρής νομοθεσίας σε σχέση με τα ποινικά αδικήματα. Ο φαινομενικός στόχος είναι η καταπολέμηση της εγκληματικότητας. Όμως, καμιά επιστημονική μελέτη δεν δείχνει μια συστηματική σχέση μεταξύ μεταβολών στον πληθυσμό των φυλακών και εγκληματικότητας,[7] ενώ η φυλάκιση έχει δειχθεί ότι δεν έχει σχεδόν κανένα αποτρεπτικό αποτέλεσμα για τους ίδιους τους τ. φυλακισμένους. Για παράδειγμα, πρόσφατη έρευνα του Υπ Εσωτερικών της Βρετανίας δείχνει ότι το 68% των φυλακισμένων ξαναβρίσκεται στη φυλακή μέσα σε μια περίοδο 4 χρόνων από την αποφυλάκιση.[8]

Πρόσφατα παραδείγματα της εισαγωγής νομοθεσίας που αποβλέπει στην αύξηση των φυλακισμένων έχουμε τόσο στις ΗΠΑ όσο και στη Βρετανία. Στην Αμερική, το 1994 ψηφίστηκε και από τα δυο κόμματα, με πρόταση του Κλίντον, δρακόντεια νομοθεσία που εισήγαγε και το περίφημο «τρεις και έξω» το οποίο προβλέπει ότι η διάπραξη αδικήματος για τρίτη φορά συνεπάγεται αυτόματη μακρόχρονη κάθειρξη. Στη Καλιφόρνια, όπου πρωτοεφαρμόστηκε ο Νόμος αυτός, ήδη το 1% των κατοίκων βρίσκεται στη φυλακή και η πιο ανθούσα βιομηχανία είναι αυτή της κατασκευές νέων φυλακών (20 νέες φυλακές έχουν κτιστεί ή είναι υπό κατασκευή). Το αποτέλεσμα του Νόμου αυτού είναι ότι πρόσφατα καταδικάστηκε στη Καλιφόρνια ένας πολίτης ισόβια γιατί, όντας μεθυσμένος, έκλεψε μια πίτσα! Ακόμη, στο «συμβόλαιο με την Αμερική» της «ελευθεριακής» Δεξιάς, οι Πολιτείες θα λάβουν δισ. δολ. από το Ομοσπονδιακό κεντρικό κράτος εάν εξασφαλίσουν ότι οι φυλακισμένοι θα εκτίουν το μέγιστο δυνατό τμήμα, και πάντως όχι λιγότερο από το 85%, της ποινής τους. Παράλληλα, οι «μοντέρνες» φυλακές που κτίζονται προβλέπεται να κάνουν αδύνατες τις αποδράσεις. Στη Μινεσότα, για παράδειγμα, θάβουν κυριολεκτικά τους φυλακισμένους σε μια τεράστια τρύπα κάτω από τη γη, όπου έχει κτιστεί μια υπερμοντέρνα φυλακή, και το μοντέλο αυτό συζητείται να εισαχθεί σύντομα και στη Βρετανία. Αντίστοιχα, στην Καλιφόρνια έχει κτιστεί άλλη φυλακή- πρότυπο, με κελιά χωρίς παράθυρα, όπου οι φυλακισμένοι υποχρεώνονται να παραμένουν 23 ώρες την ημέρα, ενώ για τιμωρία τοποθετούνται γυμνοί για ώρες σε μεταλλικά κλουβιά στο προαύλιο της φυλακής.

Τέλος, στη Βρετανία, πρόσφατη νομοθεσία επιτρέπει στα δικαστήρια να επιβάλλουν μακρόχρονες φυλακίσεις σε ανηλίκους για διαρρήξεις, βιασμούς, ληστείες κ.λπ. και ανοίγει τη πόρτα για μαζικές φυλακίσεις καταληψιών αστέγων, καθώς και διαδηλωτών. Το αποτέλεσμα είναι ότι η χώρα αυτή έχει σήμερα τον μεγαλύτερο αριθμό φυλακισμένων σε σχέση με τον πληθυσμό της από όλη την Ευρώπη.[9] Και σαν να μην έφθανε αυτό οι Συντηρητικοί, στο ετήσιο συνέδριο τους πριν ένα μήνα, υποσχεθήκαν να εισάγουν παρόμοια με την Αμερικανική νομοθεσία («τρεις και έξω», δρακόντειες ρυθμίσεις για εγκλήματα βίας κ.λπ.) που αναμένεται ότι θ’ αυξήσουν τον σημερινό πληθυσμό των φυλακών με ένα επιπρόσθετο 30%![10]

Η εξέγερση επομένως του Κορυδαλλού, οι μαζικές συλλήψεις στο Πολυτεχνείο και οι καταδίκες που θ’ ακολουθήσουν απλώς μας δείχνουν το μέλλον...

[1] John Gray, The Guardian (20/11/95).

[2] Όπως είχα αναπτύξει παλιότερα από τις στήλες αυτές; «Ναρκωτικά: Η πανάκεια της φιλελευθεροποίησης», "Ε" (22/8/1992).

[3] Noam Chomsky, Z magazine (Φεβρ. 1995).

[4] Victoria Clark, The Observer (30/7/95).

[5] Ian Katz. The Guardian (11/8/95).

[6] The Guardian (20/11/95).

[7] Alan Travis, The Guardian (9/4/94).

[8] The Guardian (24/6/94).

[9] Council of Europe/The Guardian (15/2/94).

[10] Alan Travis, The Guardian (13/10/95).