Δεν υπάρχουν πανάκειες στα ναρκωτικά - ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, Ελευθεροτυπία (22 Νοεμβρίου 1997)

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ: Πέρα από την δαιμονολογία της ποινικοποίησης και την “προοδευτική” μυθολογία της φιλελευθεροποίησης

Ενώ το πρόβλημα των ναρκωτικών γίνεται κάθε μέρα στη χώρα μας ολοένα και πιο οξύ, ο δημόσιος διάλογος πάνω στο θέμα χαρακτηρίζεται από την προβολή μερικών ‘λύσεων’ που τελευταία υιοθετούνται και από σημαντικά τμήματα του κατεστημένου, οι οποίες προβάλλονται ως πανάκειες για την απολύτρωση μας από την ‘μάστιγα’ των ναρκωτικών.

Η πρώτη πανάκεια (που προβάλλεται από χρόνια από πολλούς ‘προοδευτικούς’) είναι ότι η σωτηρία θα προέλθει από την αποποινικοποίηση (μερικοί πιο ‘προοδευτικοί’ προχωρούν και στην πλήρη νομιμοποίηση) των ναρκωτικών. Όπως και παλιότερα είχα υποστηρίξει από την στήλη αυτη[1], ούτε οι τοξικομανείς, ούτε, βέβαια οι απλοί χρήστες πρέπει να φυλακίζονται, δεδομένου ότι, ιδιαίτερα οι πρώτοι, δεν αποτελούν παρά τα θύματα ενός κοινωνικού συστήματος που τα ωθεί στα ναρκωτικά. Αντίθετα δηλαδή με την αυξανόμενα επικρατούσα άποψη σήμερα στις δυτικές ελίτ (με την εξαίρεση ακόμη της Αμερικανικής) ότι η καταστολή πρέπει ν' αρθεί διότι ωθεί στην αύξηση της εγκληματικότητας, η καταστολή είναι απορριπτέα για άλλο λόγο: διότι δεν νομιμοποιείται το σύστημα που οδηγεί στην μαζική εξάπλωση των ναρκωτικών να τιμωρεί κατόπιν τα ίδια τα θύματα του. Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι η αποποινικοποίηση, ή πολύ περισσότερο η νομιμοποίηση όλων των ναρκωτικών, θα λύσει το ίδιο το πρόβλημα της εξάπλωσης των ναρκωτικών, παρά την σχετική ‘προοδευτική’ μυθολογία. Η άρση της ποτοαπαγόρευσης στην Αμερική δεν έλυσε το πρόβλημα του αλκοολισμού, αλλά αντίθετα συνέβαλε στην παραπέρα εξάπλωση του. Αντίστοιχα, η νομιμοποίηση των ναρκωτικών στη Ρωσία από την κλίκα Γιέλτσιν, με προφανή στόχο την νάρκωση των αντιδράσεων των εκατομμυρίων θυμάτων του εισαγόμενου άγριου καπιταλισμού, δεν οδήγησε στον περιορισμό της εξάπλωσης των ναρκωτικών αλλά αντίθετα στην εκρηκτική εξάπλωση τους.

Σχετικά, δυο πρόσφατες Βρετανικές εκθέσεις φωτίζουν σημαντικές πτυχές του θέματος, πέρα από τις απλοϊκές μανιχαικές ‘εξηγησεις’ που ευδοκιμούν στη χώρα μας. Σύμφωνα με την πρώτη Έκθεση, το επιχείρημα πως η καταστολή σπρώχνει την τιμή των σκληρών ναρκωτικών (και τα αντίστοιχα κέρδη) στα ύψη, προωθώντας με τον τρόπο αυτό το εμπόριο και τη χρήση των σκληρών σε βάρος των μαλακών ναρκωτικών (κάνναβη κ.λπ.)[2] είναι άλλο ένα αστήρικτο παραμύθι των ‘ειδικων’ που αποδίδουν τις αιτίες για την εξάπλωση των ναρκωτικών (αν όχι και για την... παγκόσμια εκμετάλλευση) στην πολιτική καταστολής. Στη Βρετανία, τη δεκαετία 1986-1996 η τιμή της ηρωίνης σε πραγματικούς όρους μειώθηκε στο μισό. Παράλληλα, η τιμή της κάνναβης διπλασιάστηκε στην ίδια περίοδο και στοιχίζει σήμερα ακριβότερα από την ηρωινη[3]. Παρόλα αυτά, μόνο τα τελευταία 3 χρόνια, ο αριθμός των χρηστών ηρωίνης διπλασιάστηκε[4], πράγμα που αποτελεί σαφή ένδειξη ότι στο βαθμό που η νομιμοποίηση των ναρκωτικών ουσιών θα οδηγήσει σε φθηνότερες τιμές, το πιθανότερο είναι να εξαπλωθεί η ζήτηση τους παραπέρα και όχι να μειωθεί, όπως αστήρικτα υποστηρίζεται.

Συμφωνα με την δεύτερη Έκθεση[5], δεν υπάρχει μια μονολιθική ‘κουλτούρα ναρκωτικών’ και επομένως το πρόβλημα δεν μπορεί ν’ αντιμετωπισθεί με την εφαρμογή ομοιόμορφων πολιτικών σε πανεθνικό (ή, ακόμη χειρότερα, πανευρωπαϊκό κ.λπ.) επίπεδο. Έτσι, σε μεσοαστικές περιοχές βρέθηκε ότι η χρήση ναρκωτικών γίνεται κυρίως από τους νέους για λόγους αναψυχής, ως τμήμα της κοινωνικής ζωής και του καταναλωτικού τρόπου ζωής, οι δε περισσότεροι από τους νέους αυτούς εγκαταλείπουν την χρήση όταν περάσουν το φοιτητικό στάδιο της ζωής τους και αρχίσουν επαγγελματική καριέρα. Αντίθετα στις φτωχογειτονιές, τα ναρκωτικά καταναλώνονται κυρίως από τους άνεργους και τους περιθωριοποιημένους, σαν υποκατάστατο της κοινωνικής ζωής. Μια τρίτη κατηγορία αποτελούν τα μέλη της εργατικής τάξης αλλά και υπάλληλοι γραφείων κ.λπ. που καταναλώνουν ναρκωτικά για να γεμίσουν την άδεια ζωή τους ή και για να ξεχνούν τη άχαρη δουλειά τους. Στην Ελλάδα, πέρα από το μικρό ποσοστό βολεμένων που ανήκουν στην πρώτη κατηγορία, οι έρευνες δείχνουν πως η συντριπτική πλειοψηφία των εξαρτημένων είναι άνεργοι ή περιστασιακά απασχολουμενοι[6]. Εντούτοις, δεδομένου ότι αυτοί που έχουν πρόσβαση στα ΜΜΕ είναι μέλη της πρώτης κατηγορίας, δεν είναι περίεργο ότι οι ‘αναλύσεις’ επί του θέματος συνήθως αγνοούν την ταξική και γενικότερα κοινωνική διάσταση του προβλήματος, θεωρώντας ως μοναδική σχετική κοινωνική αιτία την καταστολή και κραδαίνοντας συγχρόνως την αντι-εξουσιαστική σημαία ! Όπως όμως παρατηρεί ο Danny Kushlick, ιδρυτής της Βρετανικής ομάδας κατά της καταστολής Transform, “ο δεσμός μεταξύ κοινωνικής στέρησης και κατάχρησης ναρκωτικών είναι πολύ σαφής. Για τους φτωχούς ανθρώπους με ελάχιστη επαγγελματική εκπαίδευση και ελπίδες για δουλειά, ή για εκπαίδευση, η ηρωίνη είναι μάννα εξ ουρανού”.[7] Με άλλα λόγια, ο έλεγχος του κατά Τσόμσκι “πλεονάζοντος πληθυσμού” δεν γίνεται, όπως νομίζουν μερικοί “προοδευτικοί”, μόνο μέσω της καταστολής αλλά, πολύ περισσότερο, μέσω των ίδιων των ναρκωτικών. Γι' αυτό και αποτελεί επιτακτικό καθήκον η μείωση της εξάπλωσης τους.

Μια άλλη πανάκεια που καλλιεργείται και στη χώρα μας είναι ότι τα “μαλακά” ναρκωτικά και κυρίως η κάνναβη δεν έχουν βλαβερές συνέπειες και θα έπρεπε επομένως να διατίθενται ελεύθερα. Όμως, κατ' αρχήν δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι τα μαλακά ναρκωτικά δεν έχουν και αρνητικές επιδράσεις. Όπως τονίστηκε σε πρόσφατο συνέδριο της British Medical Association, μολονότι μερικά στοιχεία της κάνναβης έχουν θετικές επιδράσεις, υπάρχουν και άλλα που έχουν καθαρά βλαβερές συνέπειες: αδυναμία συγκέντρωσης, ψυχική αναταραχή, μείωση ανακλαστικών, μείωση της ικανότητας οδήγησης, χρήσης μηχανών κ.λπ. ενώ οι μακροχρόνιες παρενέργειες μπορεί να είναι ακόμη σημαντικότερες.[8] Ακόμη, πολύ πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Αμερικάνικο επιστημονικό περιοδικό Science υποστηρίζει ότι η κάνναβη μπορεί να είναι το κατώφλι που προετοιμάζει τον εγκέφαλο για τα σκληρά ναρκωτικά, εφόσον επενεργεί στο ίδιο τμήμα του εγκεφάλου με αυτά και χρησιμοποιεί τους ίδιους “μηχανισμους” με την ηρωινη[9]. Μολονότι βέβαια χρειάζεται περισσότερη έρευνα πάνω στο θέμα της μετάβασης από τα μαλακά στα σκληρά ναρκωτικά για να καταλήξει κανείς σε οριστικά συμπεράσματα είναι αναμφισβήτητο ότι η κάνναβη δεν είναι μόνο “ενα πολύτιμο θεραπευτικό, κατασκευαστικό, ενεργειακό και ψυχαγωγικό μέσο” όπως υποστηρίζουν μερικοί “ειδικοι” στη χώρα μας.[10] Πράγμα άλλωστε που επιβεβαιώνουν πρόσφατα στοιχεία του Βρετανικού Υπ. Μεταφορών που δείχνουν ότι τα τελευταία 10 χρόνια αυξήθηκε κατά 400% ο αριθμός των νεκρών σε αυτοκινητιστικά δυστυχήματα, στο αίμα των οποίων βρεθήκαν ναρκωτικές ουσίες, κατά κανόνα κάνναβη (οι περιπτώσεις μάλιστα ήταν πολύ περισσότερες από αυτές όπου βρέθηκε αλκοόλ). Πέρα όμως από αυτά, όπως ακόμη και υποστηρικτές της αποποινικοποίησης όλων των ναρκωτικών παραδέχονται,[11] η εισαγωγή παρόμοιας διάκρισης μεταξύ μαλακών και σκληρών ναρκωτικών απλώς θ' απομόνωνε κοινωνικά ακόμη περισσότερο αυτούς που ιδιαίτερα υποφέρουν σήμερα, δηλ. τους χρήστες των ‘σκληρών’. Αυτό επομένως που θα μπορούσε να προταθεί είναι η εισαγωγή διαφορετικών βαθμών κοινωνικού ελέγχου των ναρκωτικών ουσιών ανάλογα με τον βαθμό επικινδυνότητας τους, πράγμα που δεν θα έπρεπε ν' αποκλείσει τη δυνατότητα παροχής (πάντα ελεγχόμενης από το κοινωνικό σύνολο, μέσω για παράδειγμα των κοινοτικών κέντρων που πρότεινα στο παρελθον[12]) σχετικά ακίνδυνων μαλακών ναρκωτικών, ακόμη και για λόγους αναψυχής, όπως ίσχυε πριν την Συνθήκη της Γενεύης του 1931.

Αλλα θα χρειαστεί να επανέλθουμε στο επόμενο σημείωμα μας, όπου θα προσπαθήσουμε να συνάγουμε και μερικά συμπεράσματα πάνω σε ένα θέμα που αφορά την ίδια την ύπαρξη μας ως υγιούς κοινωνικού συνόλου.

[1] Βλ. Τ. Φωτόπουλος, Η Νέα Διεθνής Τάξη και η Ελλάδα, Καστανιώτης, 1997, κεφ. 5

[2] βλ. Κλ. Γρίβας, Πλανητική κυριαρχία και ναρκωτικά, Νέα Σύνορα, 1997, σελ. 183.

[3] Independent Drug Monitoring Unit/Guardian, 3/10/97.

[4] Action on Addiction Report 1997/Guardian, 14/11/97.

[5] Joseph Rowntree Foundation, Young People and Drugs, 1997.

[6] βλ. πχ “Ε”, 28/11/96.

[7] The Guardian Weekend, 1/11/97.

[8] Guardian, 3/7/97 & Guardian, 25/10/97.

[9] Guardian, 27/6/97.

[10] Κλ. Γρίβας, “Ε”, 11/9/97.

[11] Elizabeth Young, The Guardian Weekend, 1/11/97.

[12] Η Νέα Διεθνής Τάξη και η Ελλάδα, ο.π.