Δεν υπάρχουν πανάκειες στα ναρκωτικά (2) -ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, Ελευθεροτυπία (6 Δεκεμβρίου 1997)

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ: Πέρα από την δαιμονολογία της ποινικοποίησης και την “προοδευτική” μυθολογία της φιλελευθεροποίησης

Στο προηγούμενο σημειωμα[1] αναφέρθηκα σε δυο “λυσεις” που προβάλλονται σαν πανάκειες στο θέμα των ναρκωτικών, πρώτον, στην πανάκεια της αποποινικοποίησης ή, ακόμη χειρότερα, της νομιμοποίησης όλων των ναρκωτικών και δεύτερον στην πανάκεια του διαχωρισμού “σκληρων” και “μαλακών” ναρκωτικών. Στο σημερινό σημείωμα, θ’ αναφερθώ σε δυο νέες πανάκειες που προστέθηκαν στις παραπάνω και θα προσπαθήσω να συνάγω μερικά συμπεράσματα.

Μια πανάκεια που ανακαλύφθηκε πρόσφατα στη χώρα μας, παρά την πικρή εμπειρία άλλων χωρών όπως η Βρετανία, είναι τα προγράμματα χορήγησης μεθαδόνης, ως σχετικά ασφαλούς υποκατάστατου της ηρωίνης. Αλλά, πρώτον, είναι εντελώς αμφίβολο ότι τα προγράμματα μεθαδόνης είναι αποτελεσματικά στην υποκατάσταση της εξάρτησης από την ηρωίνη. Πρόσφατη έρευνα στο Λονδίνο, για παράδειγμα, με 164 χρήστες ηρωίνης έδειξε ότι το 80% από αυτούς συνέχισε κατά καιρούς να παίρνει και ηρωίνη, εφόσον η μεθαδόνη δεν δημιουργούσε τα ίδια αισθήματα ευφορίας όπως η ηρωίνη.[2] Τ’ αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώθηκαν πάλι όταν 450 ηρωινομανείς, στους οποίους Βρετανός γιατρός συνέχιζε την παλιά μέθοδο χορήγησης ηρωίνης με συνταγή, εξαναγκαστήκαν από τις αρχές να μπουν σε προγράμματα μεθαδόνης. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι περισσότεροι επανήλθαν στην ηρωίνη, ενώ 41 από αυτούς ήδη πέθαναν.[3] Δεύτερον, η μεθαδόνη μολονότι περισσότερο ασφαλής από την ηρωίνη, φαίνεται ότι δημιουργεί υψηλό βαθμό εξάρτησης. Στη Βρετανία, μεταξύ 1990 και 1994 οι εξαρτημένοι χρήστες μεθαδόνης υπερτριπλασιάστηκαν, ενώ η ίδια η εξάρτηση από τη μεθαδόνη διαπιστώθηκε ότι διαρκεί πολύ περισσότερο από την ηρωίνη (15-20 χρόνια, έναντι 10-12).[4] Τρίτον, η μεθαδόνη δεν είναι λιγότερο επικίνδυνη. Έρευνα του Βρετανικού Υπ. Εσωτερικών για παράδειγμα δείχνει ότι η καθαρή φαρμακευτική μεθαδόνη είναι 19 φορές πιο επικίνδυνη από την ηρωίνη να οδηγήσει στον θάνατο.[5] Όλα αυτά δεν αποκλείουν βέβαια ότι σε μερικές περιπτώσεις η μεθαδόνη, όταν αποτελεί τμήμα ενός συστηματικού προγράμματος απεξάρτησης, μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα. Σίγουρα όμως δεν είναι πανάκεια.

Τέλος, μια νέα πανάκεια που πρόσφατα πήρε ιδιαίτερη προβολή στη χώρα μας είναι η πρόταση για την εισαγωγή αυστηρών ποινών, που μερικοί κυνηγοί κεφαλών μάλιστα θέλουν να είναι υποχρεωτικά η θανατική, για τους εμπόρους ναρκωτικών. Και αυτό, “ξεχνωντας” ότι αυτούς που συλλαμβάνει η αστυνομία και καταλήγουν στα δικαστήρια δεν είναι οι πραγματικοί μεγαλέμποροι ναρκωτικών. Αυτοί, με την προστασία επαγγελματιών πολιτικών, αστυνομικών κ.λπ. που εύκολα εξαγοράζουν με το χρήμα τους, σπάνια καταλήγουν στη φυλακή. Αντίθετα, εκείνοι που συλλαμβάνονται είναι συνήθως οι ίδιοι οι χρήστες που γίνονται και μικρέμποροι, ακριβώς για να εξοικονομούν τα χρήματα που τους επιτρέπουν την ικανοποίηση της ανάγκης για τη δόση τους. Στη Βρετανία για παράδειγμα, οι συλλαμβανόμενοι “εμποροι ναρκωτικών” συχνά είναι...μανάδες που μεγαλώνουν μόνες τους παιδιά, οι οποίες, με το πετσόκομμα των κοινωνικών επιδομάτων που εισήγαγαν οι νεοφιλελεύθεροι (πολιτική που συνεχίζουν σήμερα χωρίς καμιά τύψη οι σοσιαλφιλελεύθεροι του Μπλερ), δεν έχουν άλλο τρόπο να επιβιώσουν. Πέρα λοιπόν από το γεγονός ότι η θανατική ποινή, από μόνη της, αποτελεί την αποκορύφωση της κτηνωδίας της κρατικής καταστολής (πράγμα που δεν εμποδίζει διάφορους “προοδευτικούς”, στα παρ’ ημίν, να εκφράζονται υπέρ της θανατικής ποινής![6]), στη συγκεκριμένη περίπτωση των ναρκωτικών θα κατέληγε σίγουρα στην εν ψυχρώ κρατική δολοφονία των τελευταίων τροχών της αμάξης στο κύκλωμα των ναρκωτικών. Ίσως, η μόνη αποτελεσματική τιμωρία των μεγαλέμπορων ναρκωτικών, αλλά και όσων τους συγκαλύπτουν, να ήταν η δημόσια, μέσω των ΜΜΕ, διαπόμπευση που θα την συνόδευε κάτι που θα τους “ετσουζε” πραγματικά: η δήμευση ολόκληρης της περιουσίας τους (κινητής και ακίνητης), και η διάθεση των προσόδων για τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων απεξάρτησης.

Το συμπέρασμα που μπορούμε λοιπόν να συνάγουμε είναι ότι δεν υπάρχουν πανάκειες στο πολυσύνθετο πρόβλημα των ναρκωτικών. Ούτε η καταστολή και η... εκτέλεση των εμπόρων ναρκωτικών, ούτε η άρση της, ούτε η μαζική εισαγωγή προγραμμάτων μεθαδόνης, ή η πλήρη νομιμοποίηση των ‘μαλακών’ ναρκωτικών πρόκειται να λύσουν το “πρόβλημα των ναρκωτικών”, εάν με αυτό εννοούμε το πρόβλημα της εξάπλωσης των ναρκωτικών και όχι τις επιμέρους συνέπειες όπως την αύξηση των θανάτων, της εγκληματικότητας κ.λπ. Η άρση της καταστολής, από μόνη της, κατά πάσα πιθανότητα, θα οδηγήσει στην παραπέρα εξάπλωση των ναρκωτικών, όσο τα κοινωνικο-οικονομικά αίτια που επιβάλλουν την μαζική παραγωγή και κατανάλωση ναρκωτικών παραμένουν.[7] Αυτό, όμως, δεν σημαίνει, φυσικά, όπως τόνισα στο προηγούμενο σημείωμα, ότι η λύση βρίσκεται στην καταστολή. Η καταστολή δεν ήταν πουθενά αποτελεσματική στο να σταματήσει την εξάπλωση των ναρκωτικών αλλά αντίθετα οδήγησε σε επιπρόσθετα προβλήματα (αύξηση της εγκληματικότητας, αύξηση των θανάτων λόγω της παροχής μη ελεγχόμενης ποιότητας ναρκωτικών κ.λπ.) στην αντιμετώπιση των οποίων ―και μόνον― ίσως βοηθούσε η άρση της καταστολής. Όμως, το γεγονός ότι η καταστολή δεν είναι αποτελεσματική δεν οφείλεται στην ίδια την καταστολή, όπως υποθέτει η “προοδευτική” μυθολογία, αλλά στο γεγονός ότι η καταστολή δεν έπληττε, ούτε ήταν σε θέση να πλήξει, τα πραγματικά αίτια της εξάπλωσης των ναρκωτικών που ανάγονται στο ίδιο το κρατούν κοινωνικο-οικονομικό σύστημα. Ένα σύστημα, που μόνο στα τελευταία 8 χρόνια έχει οδηγήσει στον υπερδιπλασιασμό της παγκόσμιας παραγωγής ναρκωτικών και στον δεκαπλασιασμό, τα τελευταία 5 χρόνια, της γης στην οποία καλλιεργείται όπιο.[8]

Αντίστοιχα, η νομιμοποίηση των μαλακών ναρκωτικών, ακόμη και αν συντελεί στην αναχαίτιση της εξάπλωσης τους (πράγμα και αυτό αμφίβολο) σίγουρα δεν πρόκειται να σταματήσει την εξάπλωση των ακόμη πιο επικίνδυνων σκληρών ναρκωτικών. Ενδεικτικό είναι το πολυδιαφημισθέν “Ολλανδικό θαύμα” που μάλλον είναι αντικατοπτρισμός. Μόλις δημοσιευθείσα έρευνα του ειδικού Ολλανδικού ινστιτούτου Trimbos δείχνει για παράδειγμα ότι η Ολλανδία, παρά τη φιλελεύθερη πολιτική της στα ναρκωτικά, ελάχιστα διαφέρει από τις ΗΠΑ που εφαρμόζουν την πιο σκληρή κατασταλτική πολιτική, όσον αφορά το ποσοστό δεκαπεντάχρονων νέων που κάνουν χρήση ναρκωτικών (29% έναντι 34%). Ακόμη χειρότερα, η Ολλανδία έρχεται δεύτερη στον κατάλογο όσον αφορά την χρήση από τους νέους του επικίνδυνου ναρκωτικού “Εκστασις”[9]. Πράγμα που αποτελεί καθαρή ένδειξη ότι τόσο η φιλελευθεροποίηση όσο και η καταστολή είναι το ίδιο...αποτελεσματικές στη καταπολέμηση της εξάπλωσης των ναρκωτικών.

Εντούτοις, πέρα από την εξάλειψη των αιτιών της εξάπλωσης των ναρκωτικών, που ανάγονται στο ίδιο το κρατούν σύστημα, ακόμη και στο υπάρχον θεσμικό πλαίσιο, θα μπορούσαν να διατυπωθούν μερικές προτάσεις για μια μεταβατική πολιτική στα ναρκωτικά. Ως συμβολή σε μια συζήτηση που θα ξεπερνούσε τις συνηθισμένες απλοϊκές πανάκειες θα προτείναμε τους ακόλουθους στόχους, μέσα και φορείς.

[1] “Ε”, 22/11/97

[2] Big Issue, 15-21 Απριλίου 1996

[3] Elizabeth Young, The Guardian Weekend, 1/11/97

[4] Big Issue, ο.π.

[5] Elizabeth Young, ο.π.

[6] βλ. Θεόδωρος Π. Λιανός, Το Βήμα, 4/2/96 & 30/11/97

[7] βλ. Τάκης Φωτόπουλος, Η Νέα Διεθνής Τάξη και η Ελλάδα, κεφ. 5

[8] Ι. Hilton, Guardian, 13/8/97

[9] Observer, 30/11/97

[10] Η Νέα Διεθνής Τάξη, ο. π