Σοσιαλφιλελεύθεροι «εκσυχρονιστές» και Μπλερισμός ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ (Ελευθεροτυπία, 1 Αυγούστου 1998)

(Ελευθεροτυπία, 1 Αυγούστου 1998)

Σοσιαλφιλελεύθεροι «εκσυχρονιστές» και Μπλερισμός

ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

Οι σοσιαλφιλελεύθεροι «εκσυγχρονιστές» όλων των παρατάξεων (από τον Πασχαλίδη μέχρι τον Παπαγιαννάκη και κομπανία) σε κοινή εκδήλωση τους τον περασμένο μήνα έδειξαν έμπρακτα τον βαθμό της νεοφιλελεύθερης συναίνεσης που έχει επιτευχθεί στη χώρα μας. Είναι φανερό ότι οι σοσιαλφιλελεύθεροι «εκσυγχρονιστές» ετοιμάζουν διάδοχο πολιτικό σχήμα για την περίπτωση που τελικά το ΠΑΣΟΚ αποσυντεθεί λόγω των εσωτερικών του αντιθέσεων. Αντιθέσεων, που γεννιώνται από την θεμελιακή αντίφαση ότι οι περισσότεροι οπαδοί του ΠΑΣΟΚ επανδρώνουν τον δημόσιο τομέα, ο οποίος όμως σήμερα πρέπει να συρρικνωθεί χάριν του νεοφιλελεύθερου «εκσυγχρονισμού». Δεδομένου ότι το περιεχόμενο του «εκσυγχρονισμού» των σοσιαλφιλελεύθερων μας εμπνέεσαι από τον Μπλερισμό, όπως δείχνει η αρθογραφία του ακαδημαϊκού γκουρού της κίνησης αυτής, του Ν. Μουζέλη, αξίζει να δούμε τι ακριβώς σημαίνει ο Μπλερισμός που πρόσφατα γιόρτασε τον πρώτο χρόνο του στην εξουσία.

Η βασική αντίληψη που υποστηρίζουν οι οπαδοί του Μπλερισμού είναι ότι αποτελεί ένα «τρίτο δρόμο» μεταξύ του άγριου θατσερισμού και του κορπορατίστικου κρατικιστικού σοσιαλισμού της συμβατικής σοσιαλδημοκρατίας, αποτελώντας στην ουσία του μια ανανέωση της σοσιαλδημοκρατίας και κάτι αντίστοιχο του Θατσερισμού ως προς τη σημασία του.[1] Κατά τη γνώμη μου, ο Μπλερισμός με κανένα τρόπο δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αντιπροσωπεύει μια δομική αλλαγή αντίστοιχη του θατσερισμού, που σηματοδότησε την μετάβαση από την σοσιαλδημοκρατική συναίνεση (1950-75). Και αυτό, διότι, στη πραγματικότητα, απλώς αποτελεί την συνέχιση του νεοφιλελευθερισμού, την οποία αποπειράται να συγκαλύψει με ψευτο-«αριστερό» μανδύα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι μόλις δημοσιευθείσες δημοσκοπήσεις επιβεβαιώνουν ότι το «νέο» εργατικό κόμμα ελάχιστη έχει σχέση με την εργατική τάξη και σήμερα είναι καθαρά ένα κόμμα της μεσαίας τάξης της οποίας τα συμφέροντα (καθώς και αυτά της οικονομικής ελίτ) υποστηρίζει με συνέπεια. Δεδομένου δε ότι σήμερα είναι η μεσαία τάξη που καθορίζει ―με τα υψηλά ποσοστά συμμετοχής της στην εκλογική διαδικασία― τα εκλογικά αποτελέσματα στις καπιταλιστικές μητροπόλεις, τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων δεν είναι περίεργα. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μελών του Εργατικού κόμματος ανήκει στη μέση αστική τάξη (περίπου 75%).[2] Όπως αντίστοιχα δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο συντηρητικός βρετανικός τύπος, που ελέγχεται από μεγιστάνες του πλούτου όπως ο Μέρντοχ, έχει μεταστραφεί σήμερα σχεδόν σύσσωμος υπέρ του Μπλερισμού.

Όμως, γιατί ο Μπλερισμός δεν είναι παρά η συνέχιση του νεοφιλελευθερισμού; Κατ’ αρχήν, διότι όλες οι βασικές μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε ο νεοφιλελευθερισμός παραμένουν σήμερα αλώβητες. Συγκεκριμένα:

ούτε μία από τις μαζικά ιδιωτικοποιηθείσες επιχειρήσεις δεν επανακρατικοποιήθηκε, όπως συνήθιζε να κάνει το «παλιό» Εργατικό κόμμα

ούτε ένα από τα δικαιώματα των εργαζόμενων που σφαγίασε ο Θατσερισμός (απαγόρευση απεργιών συμπαράστασης, δραστικός περιορισμός του δικαιώματος απεργίας κ.λπ.) δεν αποκαταστάθηκε από τον Μπλερισμό, ενώ ακόμη και η μετριοπαθής πρόταση της TUC (του αντιστοίχου της ΓΣΕΕ) για την αναγνώριση ενός συνδικάτου όταν ζητηθεί από ορισμένο αριθμό εργατών, φαλικδεύθηκε από την κυβέρνηση Μπλέρ με βάση τις αντιπροτάσεις των βιομηχάνων!

ούτε ένας από τους φορολογικούς συντελεστές που αφορούν τα εύπορα στρώματα δεν αυξήθηκε, παρά το γεγονός ότι ο Θατσερισμός προχώρησε σε δραστική μείωση τους, ενισχύοντας ακόμη περισσότερο την ανισότητα που έχει πάρει πια Βικτωριανές διαστάσεις. Χαρακτηριστικά, ακόμη και το ελάχιστο ημερομίσθιο που επανάφερε ο Μπλερ καθορίστηκε σε επίπεδο πείνας, ιδιαίτερα για τους νέους, για να μην αποθαρρυνθούν οι επιχειρηματίες!

οι αγορές εμπορευμάτων, κεφαλαίου και προπαντός εργασίας συνεχίζουν ν απορυθμίζονται (δηλαδή να καταργούνται οι κοινωνικοί έλεγχοι πάνω σε αυτές) για χάρη της ανταγωνιστικότητας, ενώ ο Μπλέρ υποστηρίζει την πλήρη ελαστικοποίηση της εργασίας

ο Μπλερισμός όχι μόνο δεν επανέφερε την κρατική δέσμευση για την πλήρη απασχόληση που κατήργησε ο νεοφιλελευθερισμός αλλά και υποστηρίζει ότι ο ρόλος του κράτους πρέπει να περιορίζεται στην βελτίωση της υποδομής (εκπαίδευση, μετεκπαίδευση εργατικού δυναμικού)

ο Μπλερισμός όχι μόνο δεν στηρίζει το κράτος πρόνοιας αλλά και συνεχίζει την νεοφιλελεύθερη πολιτική αντικατάστασης του με ένα «ασφαλιστικό δίκτυο» που θα στοχεύει σε αυτούς που έχουν «πραγματική» ανάγκη, δηλ. τους άπορους. Οι Μπλερικοί μάλιστα και οι απολογητές τους έχουν το θράσος να υποστηρίζουν ότι η κατάργηση της αρχής της καθολικότητας στην παροχή των κοινωνικών υπηρεσιών, που σημαίνει την κατάργηση της πολιτικής του «ενός έθνους» για το οποίο αγωνίζονταν οι παλιοί σοσιαλδημοκράτες, είναι μέτρο υπέρ της… ισότητας και οδηγεί σε μια καλύτερη διανομή των κοινωνικών πόρων. Με αλλά λόγια, αντί να προσπαθήσουν να μεγεθύνουν την πίτα των κοινωνικών πόρων, που πετσοκόφτηκε από τους νεοφιλελεύθερους για να επιτύχουν την μείωση των φόρων των πλούσιων, προσπαθούν να την ξαναμοιράσουν!

Ας δούμε όμως τα υποτιθέμενα «νέα» μέτρα του Μπλερισμού, όπως αποτυπώθηκαν στον τελευταίο Βρετανικό προϋπολογισμό. Η διαφημιζόμενη ως βασική αρχή του Μπλερισμού είναι ότι «η δουλειά είναι ο καλύτερος τρόπος για την αποφυγή της φτώχειας για ανθρώπους ικανούς προς εργασία» Φυσικά, η αρχή αυτή ούτε νέα είναι, ούτε Μπλερική. Στην ουσία αποτελεί απλή παράφραση της θατσερικής αρχής ότι η αιτία της ανεργίας είναι η «κουλτούρα εξάρτησης» από το κοινωνικό κράτος που είχαν δημιουργήσει τα διάφορα κοινωνικά επιδόματα για την προστασία των άνεργων και των φτωχών. Γι’ αυτό και τα επιδόματα αυτά πετσοκόφτηκαν από τους νεοφιλελεύθερους, τη στιγμή μάλιστα που η φτώχεια και η ανεργία-υποαπασχόληση φούντωναν. Ένα βασικό σύμπτωμα της κουλτούρας εξάρτησης υποτίθεται ότι είναι η «παγίδα της φτώχειας». Η περίπτωση δηλαδή όπου ένας άνεργος μπορεί να βρίσκει προτιμότερο να ζει με το επίδομα ανεργίας παρά να ψάξει για μια χαμηλόμισθη εργασία που μετά τη φορολογία θ’ απέδιδε χαμηλότερο εισόδημα. Γι’ αυτό και ένας από τους στόχους του τελευταίου εργατικού προϋπολογισμού ήταν το κτύπημα της «παγίδας της φτώχειας» μέσω του συντονισμού της κοινωνικής με την φορολογική πολιτική. Η συνέπεια των νέων μέτρων είναι ότι, όπως υπολόγισε πρόσφατη έρευνα του Rowntree Foundation,[3] μια μητέρα που μεγαλώνει παιδί θα πρέπει να εργάζεται 45 ώρες τη βδομάδα, για 50 βδομάδες (με μισθό πάνω από το μίνιμουμ) ώστε, με το νέο σύστημα, το εισόδημα της να φθάσει το οικογενειακό επίδομα που εισέπραττε πριν! Στη πραγματικότητα, βέβαια, τα νέα μέτρα εισάγουν την γνωστή τακτική του «καρότου και του μαστίγιου» για την «επίλυση» του προβλήματος της ανεργίας. Το καρότο είναι ότι με τα νέα μέτρα προσφέρεται ένα μίνιμουμ εισόδημα 180 στερλινών τη βδομάδα (εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχειας) σε κάθε οικογένεια που το ένα τουλάχιστον μέλος της εργάζεται σε πλήρη απασχόληση. Το μαστίγιο είναι ότι οι άνεργοι δεν θα έχουν πια την πολυτέλεια επιλογής μεταξύ μιας κακοπληρωμένης δουλειάς πχ σε ένα σουπερμάρκετ και του επιδόματος ανεργίας εφόσον, εάν αρνηθούν την οποιαδήποτε άθλια δουλειά τους προσφέρει το γραφείο ευρέσεως εργασίας, θα χάνουν αυτόματα το επίδομα ανεργίας.

Παρόλα αυτά, οι απολογητές του Μπλερισμού στη Βρετανία και εδώ ισχυρίζονται θρασύτατα ότι τα νέα μέτρα επέφεραν μία «σοβαρή ανακατανομή του εισοδήματος, μια σημαντική μεταφορά πόρων από τις σχετικά εύπορες στις οικονομικά αδύνατες τάξεις»[4] Όμως, ποιο είναι αυτό το ποσό της «σοβαρής ανακατανομής»; 10 δις. στερλίνες. Δηλαδή, 1% του εθνικού εισοδήματος! Και αυτό, τη στιγμή που η Βρετανία σήμερα έχει (μαζί με την Ελλάδα και τη Πορτογαλία) τη χειρότερη κατανομή εισοδήματος στην ΕΕ. Για να δούμε τη μηδαμινότητα της ανακατανομής, υπολογίστηκε[5] ότι μια οικογένεια στο δεύτερο κατώτερο δέκατο του πληθυσμού, που έχει εβδομαδιαίο εισόδημα περίπου 80.000 δρχ. (152 στερλίνες), θα κερδίσει από τα μέτρα 1.500 δρχ. τη βδομάδα, ενώ μια οικογένεια στο δεύτερο ανώτερο δέκατο του πληθυσμού, που έχει εβδομαδιαίο εισόδημα περίπου 360.000 δρχ. τη βδομάδα (678 στερλίνες), θα χάσει 830 δρχ. τη βδομάδα. Και αυτό, οι ασύστολοι Μπλερικοί και οι κονδυλοφόροι τους το ονομάζουν ανακατανομή!

Συμπερασματικά, η διαφημιζόμενη σαν λύση στο διπλό πρόβλημα της ανεργίας και της κρίσης του «καθολικού» κοινωνικού κράτους που προσφέρει ο Μπλερισμός δεν είναι, όπως ισχυρίζονται οι απολογητές του, «πολύ πιο ανθρώπινη από τις προτάσεις της νεοφιλελεύθερης δεξιάς και πολύ πιο ρεαλιστική από αυτές της παραδοσιακής Αριστεράς)» Όχι μόνο διότι ο Μπλερισμός δεν έχει τίποτα το ανθρώπινο επάνω του (εκτός αν το ανθρώπινο γένος περιοριστεί πια στην μεσαία τάξη και την ελίτ) αλλά και διότι αυτό που χαρακτηρίζεται ως ρεαλισμός είναι απλώς η συνέχιση του νεοφιλελευθερισμού και το βάφτισμα του (κατά την τακτική των καλόγηρων του Ροΐδη) σε κεντρο-«αριστερά».

[1] Ν. Μουζέλης, «Ο Μπλερισμός ως απάντηση στον νεοφιλελευθερισμό», Το Βήμα της Κυριακής, 5/4/98

[2] P. Whiteley & Patrck Seyd, New Labour, New Grass Roots Party, 1998

[3] S. Williams, The Guardian (11/2/98).

[4] Ν. Μουζέλης. ο.π.

[5] Tom Clark & C. Giles, The Guardian (19/3/98).