Ελευθεροτυπία
(26 Σεπτεμβρίου 1998)
Δημοτικές εκλογές:
Πρώτες κινήσεις για τη Νέα Πολιτική
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Mια πρόσφατη δημοσκόπηση μεταξύ των στρατευμένων νέων[1]
έδειξε, για άλλη μια φορά, ότι στην κορυφή της λίστας των
θεσμών που εμπιστεύονται οι νέοι μας βρίσκονται
η ...Eκκλησία και ο Στρατός, ενώ την τελευταία
θέση κατέχουν τα κόμματα. Tο αποτέλεσμα όμως
αυτό, που δικαιώνει αναδρομικά και τον αγώνα
της χούντας για την Eλλάδα Eλλήνων Xριστιανών, δεν δείχνει
απλώς μια απογοήτευση γενικά με την πολιτική, όπως το
παρουσιάζουν τα MME. Αυτό που φανερώνει, είναι κάτι
εντελώς διαφορετικό: είναι η απογοήτευση με
ό,τι περνά σήμερα για πολιτική. Δηλαδή, τον
ανταγωνισμό επαγγελματιών πολιτικών μέσα από τα
κόμματα εξουσίας για το ποιος θα τη διαχειριστεί καλύτερα,
με το αζημίωτο βέβαια για τους ίδιους τους πολιτικούς
όπως δείχνουν ακόμη και οι διαβλητές δηλώσεις
τού Πόθεν Eσχες. Περιττό να λεχθεί ότι η
«πολιτική» αυτή δεν έχει καμία σχέση με την
έννοια της Πολιτικής που αναπτύχθηκε στον τόπο αυτό δυόμισι
χιλιάδες χρόνια πριν.
Έτσι, κρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον της χώρας αυτής, όπως
αυτή για την ένταξή μας στην ΟNE, παίρνονται από την
πολιτική ελίτ, ενώ ακόμη και οι περισσότερες
διαχειριστικές αποφάσεις παίρνονται στο
καλοκαιρινό τμήμα της Βουλής με τη παρουσία μιας
δράκας βουλευτών. Αντίστοιχα, σοβαρές αποφάσεις για
το μέλλον του λαού του λεκανοπεδίου της
Aττικής, όπου ζει ο μισός σχεδόν πληθυσμός της
χώρας, όπως το Mετρό, η Ολυμπιάδα, το
αεροδρόμιο των Σπάτων, παίρνονται από τους επαγγελματίες
πολιτικούς χωρίς καμία συμμετοχή των πολιτών. Οι
αποφάσεις αυτές με τη σειρά τους προκαθορίζουν
τις βασικές παραμέτρους στις οποίες μπορούν να
κινηθούν οι δήμοι του Λεκανοπεδίου. Ανάλογα
ισχύουν με τους δήμους όλης της χώρας. Οι δημότες
έχουν ελάχιστη δύναμη να επηρεάσουν την πολιτική και
οικονομική διαδικασία που καθορίζει
αποφασιστικά τη ζωή τους. Είτε με τις
βουλευτικές είτε, ακόμη περισσότερο, με τις δημοτικές
εκλογές.
Όταν, όμως, οι πολίτες βλέπουν ότι αποκλείονται καθημερινά
από το σημερινό «δημόσιο» χώρο που μονοπωλείται
από τους επαγγελματίες πολιτικούς, όταν
στερούνται της δυνατότητας να ελέγχουν τον
τρόπο με τον οποίο ικανοποιούνται οι ανάγκες τους,
που αφήνεται σήμερα στις δυνάμεις της αγοράς και όταν
συνειδητοποιούν ότι δεν έχουν ούτε καν το δικαίωμα να
επέμβουν στη διαδικασία της καθημερινής
επιδείνωσης της ποιότητας ζωής, λόγω της
αναπόφευκτης υποβάθμισης του περιβάλλοντος που
επιβάλλει η δυναμική της αγοράς, θα ήταν αφύσικο να μην
παύσουν ν' ασχολούνται με αυτό που περνά σήμερα για
πολιτική. Όπως θα ήταν περίεργο εάν δεν
εστρέφοντο στην Εκκλησία, όπως συνιστούν και
διάφοροι «φιλόσοφοι» της Ορθοδοξίας[2]
που επιτίθενται κατά της σημερινής πολιτικής
για να εγκωμιάσουν την... αρχιεπισκοπική
αντιπολίτευση. Διότι, βέβαια, όταν ένα μαζικό
κίνημα με στόχο τη δημιουργία μιας νέας πολιτικής είναι
ακόμη στα σπάργανα είναι απόλυτα φυσικό οι
νέοι, μέσα στο σκοταδισμό της Eλλάδας Eλλήνων
Xριστιανών με τον οποίο τους τρέφουν τα
περισσότερα MME, να στρέφονται στην Εκκλησία και το Στρατό
για σωτηρία.
Είναι, λοιπόν, φανερό ότι ο σημερινός τύπος πολιτικής είναι
καταδικασμένος, καθώς η επιταχυνόμενη διεθνοποίηση
της οικονομίας της αγοράς ακολουθείται από τη
συνεχή παρακμή της αντιπροσωπευτικής
«δημοκρατίας». H αδυναμία του κράτους να
ελέγξει αποτελεσματικά τις δυνάμεις της αγοράς για να
αντιμετωπίσει τα θεμελιακά προβλήματα της μαζικής
ανεργίας, φτώχειας, αυξανόμενης συγκέντρωσης
του εισοδήματος και του πλούτου, καθώς και η
συνεχιζόμενη καταστροφή του περιβάλλοντος έχουν
οδηγήσει σε μαζική πολιτική απάθεια και
κυνισμό, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων, και φυσικά της
«υποτάξης» των άνεργων και των
περιθωριοποιημένων. Ταυτόχρονα, είναι πια σαφές
ότι τα ουτοπικά όνειρα ορισμένων τμημάτων της
«Αριστεράς» για τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας των πολιτών
δεν έχουν καμιά πιθανότητα επιτυχίας. Διότι η
διεθνοποίηση της οικονομίας της αγοράς
ακολουθείται αναπόφευκτα από τη διεθνοποίηση
της κοινωνίας των πολιτών. Με άλλα λόγια, ο
ανταγωνισμός επιβάλλει την επικράτηση του τύπου κοινωνίας
πολιτών με τους σχετικά λιγότερους κοινωνικούς
ελέγχους πάνω στις αγορές σε σχέση με την
προστασία της εργατικής δύναμης και του
περιβάλλοντος. H διέξοδος δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από
τη δημιουργία ενός νέου είδους πολιτικής που θα
βασιζόταν σε δομές και διαδικασίες που
εξασφαλίζουν την περιεκτική δημοκρατία, δηλ.
την άμεση, πολιτική, κοινωνική και οικολογική
δημοκρατία. Και αυτό διότι το μεγάλο πρόβλημα σήμερα, που
έχει οδηγήσει στη γενικευμένη οικονομική,
οικολογική, πολιτική και κοινωνική κρίση, είναι
η συγκέντρωση εξουσίας σε όλα τα επίπεδα στα
χέρια διαφόρων ελίτ που διαφεντεύουν τις τύχες όλων μας.
Βήματα στην κατεύθυνση αυτή θα μπορούσαν να είναι, όπως είχα
αναφέρει παλιότερα[3],
η σταδιακή «δημοτικοποίηση» της παραγωγής στη
θέση της σημερινής ιδιωτικοποιημένης παραγωγής,
η δημιουργία τοπικής οικονομικής αυτοδυναμίας στη
θέση της σημερινής εξάρτησης από εξωγενή κέντρα
δημιουργίας απασχόλησης και εισοδημάτων, η
βαθμιαία δημιουργία ενός δημοκρατικά
ελεγχόμενου καταμερισμού εργασίας σε επίπεδο
συνομοσπονδιών δήμων και, τέλος, η σταδιακή μεταφορά του
φορολογικού βάρους από το κέντρο στο τοπικό επίπεδο
με την παράλληλη εξουσιοδότηση των δημοτικών
συνελεύσεων να αποφασίζουν τόσο το ύψος και
κατανομή των φόρων όσο και τη διάθεση των
εσόδων.
Φυσικά, τα προγράμματα των συνδυασμών στις δημοτικές εκλογές
δεν έχουν καμία σχέση με παρόμοια αιτήματα. Και δεν
αναφέρομαι μόνο στα προγράμματα των τοποτηρητών
των κομμάτων εξουσίας, αλλά ακόμη και στα
μετωπικά «προγράμματα-σούπα» των υπόλοιπων
κομμάτων της αντιπολίτευσης που ανθούν ιδιαίτερα
στους μεγάλους δήμους της Αθήνας και της
Θεσσαλονίκης. Ούτε βέβαια εμπνέει καμία
εμπιστοσύνη η πλαισίωση των μετωπικών
συνδυασμών από διάφορους «επώνυμους» διανοούμενους,
οικολόγους που δεν τολμούν να κατεβούν αυτόνομα στις
εκλογές με ένα ριζοσπαστικό Πράσινο πρόγραμμα,
αλλά προτιμούν τη σιγουριά της μετωπικής
«σούπας» κ.λπ. Όλοι αυτοί, ακόμη και όταν δεν
κινούνται από απλά κίνητρα προσωπικής προβολής, σίγουρα
δεν θα μπορούσαν να κάνουν καμία ουσιαστική παρέμβαση
στα δοσμένα θεσμικά πλαίσια και παραμέτρους τα
οποία δεν διανοούνται ν' αμφισβητήσουν.
Οι ίδιες άλλωστε οι γενικολογίες των μετωπικών συνδυασμών
για την πάλη κατά της νεοφιλελεύθερης
συναίνεσης αποτελούν, στην καλύτερη περίπτωση,
ευχολόγια, όταν είναι πια φανερό ότι αποτελεί
έσχατη ουτοπία πως η σημερινή νεοφιλελεύθερη διεθνοποιημένη
οικονομία της αγοράς μπορεί να ανατραπεί χωρίς σαφή
συνείδηση της ανάγκης συστηματικής αλλαγής.
Δηλαδή, της ανάγκης ανατροπής των σημερινών
δομών συγκέντρωσης εξουσίας. Το παράδειγμα του
Zοσπέν, που ξεκίνησε με ριζοσπαστικές
υποσχέσεις εναντίον της νεοφιλελεύθερης συναίνεσης για να
καταλήξει ν' αποτελεί την «αριστερά» του Mπλερισμού,
είναι ενδεικτικό.
Οι διεθνοποιημένες αγορές έχουν εξασφαλίσει το αποτέλεσμα
αυτό καθώς και τη δυνατότητα να πνίγεται εν τη
γενέσει της οποιαδήποτε απόπειρα για
αποτελεσματική πολιτική που θα περιόριζε τις
δυνάμεις της αγοράς και θα προστάτευε πραγματικά την εργασία
και το περιβάλλον. Όμως, πέρα από τους τοποτηρητές
των κομμάτων εξουσίας και τα «μέτωπα-σούπα», το
ελπιδοφόρο μήνυμα αυτών των εκλογών είναι η
εμφάνιση αυτόνομων κινήσεων πολιτών οι οποίες
αναζητούν διέξοδο έξω από τα υπάρχοντα θεσμικά
πλαίσια. Κινήσεις που τις πλαισιώνουν «ανώνυμοι»
πολίτες, οι οποίοι δεν επιζητούν την αυτοπροβολή
τους, αλλά τη δημιουργία νέων μορφών πολιτικής
που προϋποθέτουν την ισοκατανομή της εξουσίας.
Παρόμοιες αυτόνομες κινήσεις έχουν ξεφυτρώσει
σε διάφορα μέρη της Ελλάδας (Εύβοια - «H Εύβοια των
Πολιτών». Νίκαια - «Ομάδα Πολιτών Νίκαιας», Καβάλα,
Πτολεμαΐδα, Xαλάνδρι κ.λπ.) και μερικές από αυτές
συμμετέχουν και στις τοπικές εκλογές με ανάλογα
προγράμματα.
Παράδειγμα είναι η «Αυτόνομη Παρέμβαση Πολιτών Γλυκών
Nερών» που δημιουργήθηκε από απλούς πολίτες οι οποίοι
έχουν αναπτύξει στο παρελθόν έντονη
δραστηριότητα κατά του αεροδρομίου των Σπάτων,
της περιφερειακής Yμηττού κ.ά. Mια φράση-κλειδί
της διακήρυξής τους δίνει το στίγμα της: «Δεν ζητάμε
μόνο την ψήφο σας, αλλά κύρια, τη συμμετοχή σας πριν
και μετά τις εκλογές». Mια φράση που
συνοδεύεται από συγκεκριμένες προτάσεις για την
υλοποίησή της (π.χ. το Δημοτικό Συμβούλιο απλώς
επικυρώνει τις αποφάσεις που παίρνουν οι πολίτες μέσω
των συνελεύσεών τους και δημοψηφισμάτων) αντί για τις
συνηθισμένες αερολογίες για την προώθηση
αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών που συχνά
διακηρύσσουν τα προγράμματα των
«μετώπων-σούπα». H γενίκευση παρόμοιων κινήσεων ίσως είναι η
μόνη διέξοδος για ν' αποκτήσει πάλι νόημα η
πολιτική...
[1]
Ελευθεροτυπία
(15/9/98).
[2]
Βλ. π.χ. X. Γιανναρά, Καθημερινή (2/8/98).