(Ελευθεροτυπία, 17 Ιουλίου 1999)
Η εφιαλτική ιδεολογία της Νέας Τάξης
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Οι Ευρωπαίοι
‘αριστεροί’ απολογητές που ηγήθηκαν της ιδεολογικής
εκστρατείας η οποία νομιμοποίησε την εγκληματική Νατοϊκή
επίθεση (Anthony Giddens, Alain Tourain, Alain Lipietz, Κον
Μπεντιτ κ.α.), με την υποστήριξη των Edgar Morin, Habermas
και Σία, μιλούν για μια ‘νέα εποχή’ στις διεθνείς σχέσεις
που σηματοδοτείται από την υπόθεση Πινοσε και τον πόλεμο. Το
βασικό στοιχείο της νέας αυτής εποχής είναι αυτό που θα
μπορούσαμε να ονομάσουμε ‘δόγμα της περιορισμένης εθνικής
κυριαρχίας’. Σύμφωνα με το δόγμα αυτό, η προστασία των
ανθρώπινων δικαιωμάτων είναι μια καθολική αξία η οποία
πρέπει να έχει προτεραιότητα έναντι άλλων αξιών, όπως για
παράδειγμα αυτή της εθνικής κυριαρχίας. Η παγκοσμιοποίηση,
για τους απολογητές της Νέας Τάξης, έχει επίσης το νόημα ότι
οποτεδήποτε οι καθολικές άξιες (που ορίζονται κατά το δοκούν
από τη ‘διεθνή κοινότητα’, δηλαδή τις αναπτυγμένες
οικονομίες της αγοράς με επικεφαλής τις ΗΠΑ) παραβιάζονται,
οι διεθνής οργανισμοί που εκφράζουν τη βούληση αυτής της
‘κοινότητας’ (ο ΟΗΕ, η εάν αυτό δεν είναι δυνατό λόγω του
βέτο της Ρωσίας και της Κίνας, το ΝΑΤΟ) θα πρέπει να τις
εφαρμόζουν με οποιαδήποτε αναγκαία μέσα, ανεξάρτητα από τις
επιταγές της εθνικής κυριαρχίας, οι οποίες δεν θα πρέπει
ποτέ να αναιρούν την θεμελιακή σημασία των καθολικών αξιών.
Όμως, όπως θα προσπαθήσω να δείξω στη συνέχεια, το δόγμα
αυτό είναι εσφαλμένο, ασύμμετρο και δυνητικά καταπιεστικό:
-
Είναι εσφαλμένο, διότι η
γενική υιοθέτηση της αρχής ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα
προηγούνται της εθνικής κυριαρχίας προϋποθέτει ότι ζούμε
σε μια κοινωνία και ένα κόσμο όπου μπορούμε να ορίσουμε
με αναμφισβήτητο τρόπο τις περιπτώσεις παραβιάσεων των
ανθρώπινων δικαιωμάτων . Είναι όμως φανερό ότι κάτι
τέτοιο δεν συμβαίνει στη πραγματικότητα. Ζούμε σε ένα
κόσμο και μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από πελώριες
ανισότητες στην κατανομή της πολιτικής και οικονομικής
δύναμης. Αυτό σημαίνει ότι το ‘κοινωνικό παράδειγμα’
(δηλ. οι αξίες, πεποιθήσεις κ.λπ.) που υιοθετούν οι ελίτ
οι οποίες ελέγχουν την πολιτική και οικονομική εξουσία
―και επομένως τους αντιστοίχους διεθνείς οργανισμούς
(ΟΗΕ, G8, NATO)— μπορεί να διαφέρει ριζικά από το
κοινωνικό παράδειγμα των υπόλοιπων στρωμάτων, τα οποία,
μολονότι συνιστούν τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού,
δεν διαθέτουν παρόμοια δύναμη! Όμως, είναι το κοινωνικό
παράδειγμα των ελίτ που καθορίζει ποιες είναι οι
καθολικές αξίες, ποιο είναι το περιεχόμενο τους και πότε
παραβιάζονται. Για παράδειγμα, η απαλλοτρίωση της
θυγατρικής μιας πολυεθνικής από ένα απελευθερωτικό
κίνημα κάλλιστα θα μπορούσε να θεωρηθεί από τις ελίτ
στις αναπτυγμένες οικονομίες της αγοράς ως μια παραβίαση
ατομικών δικαιωμάτων ενώ βέβαια για τα θύματα της
πολυεθνικής αυτό θα ήταν μια απελευθερωτική πράξη.
-
Είναι ασύμμετρο, διότι,
όπως σημειώνει ο Richard Falk, το δικαίωμα της
ανθρωπιστικής επέμβασης δεν είναι συμμετρικό —είναι το
δικαίωμα των ισχυρών να επεμβαίνουν στις υποθέσεις των
αδύνατων, αλλά όχι και αντίστροφα. Η ‘ανθρωπιστική’
επέμβαση, όπως εύστοχα την παρομοίασε ο ίδιος, μοιάζει
με τον Μισισιπή: ρέει μόνο από τον Βορά προς τον Νότο. Η
Ουρουγουάη δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει B-52 αεροπλάνα
για να τιμωρήσει τη Βρετανία για τη πολιτική της στη
Βόρεια Ιρλανδία, ούτε η Υεμένη μπορεί να εκτοξεύσει
πύραυλους κρούζ από τα πλοία της εναντίον της
Ουάσινγκτον σε αλληλεγγύη με τους καταπιεσμένους στα
γκέτο των Αμερικανικών πόλεων.[1]
Σε αυτό θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι ακόμα και εάν η
απόφαση για το πότε θα γίνονται ανθρωπιστικές επεμβάσεις
αφηνόταν σε ένα διεθνή οργανισμό σαν τον ΟΗΕ, πάλι δεν
θα υπήρχε καμία εγγύηση για την αδύνατη χώρα, δεδομένου
του απόλυτου σχεδόν έλεγχου που ασκούν πάνω στον
οργανισμό αυτό και παρόμοιους διεθνείς οργανισμούς οι
πανίσχυρες ελίτ των αναπτυγμένων οικονομιών της αγοράς.
Το γεγονός άλλωστε αυτό εξηγεί και το γιατί η μαζική
εθνοκάθαρση των Παλαιστινίων στα χέρια των Σιωνιστών,
καθώς και η πραγματική γενοκτονία στην Ρουάντα, δεν
προκάλεσαν καμία ανάλογη επέμβαση με αυτή του Κόσοβο,
για να μην αναφέρουμε την Κύπρο, το Κουρδιστάν, το Τιμόρ
κ.λπ.
-
Τέλος, το δόγμα αυτό είναι δυνητικά άκρως καταπιεστικό,
εφόσον θα μπορούσε εύκολα να χρησιμοποιηθεί από τις ελίτ
των αναπτυγμένων οικονομιών της αγοράς για να συντρίψουν
οποιοδήποτε απελευθερωτικό κίνημα που θ αποπειράτο να
εγκαθιδρύσει ένα διαφορετικό τύπο κοινωνίας που θα
εξασφάλιζε την ισοκατανομή της πολιτικής και οικονομικής
εξουσίας. Η καθιέρωση, για παράδειγμα, μιας περιεκτικής
δημοκρατίας, στη θέση της σημερινής πολιτικής και
οικονομικής ολιγαρχίας, θα παραβίαζε την αντίληψη των
κυρίαρχων ελίτ για τη δημοκρατία και τις ανθρώπινες
άξιες και θα νομιμοποιούσε τη χρήση ωμής βίας από την
πανίσχυρη στρατιωτική μηχανή τους για τη συντριβή της.
Το νέο αυτό δόγμα διατυπώθηκε
επίσημα από τον Μπλαιρ σε ομιλία του στο Σικάγο (που
προορίζεται να γίνει ιστορική όπως η αντίστοιχη του Τσόρτσιλ
όταν κήρυξε τον ψυχρό πόλεμο) λίγο πριν από τη διάσκεψη
κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσινγκτον. Η ουσία της ομιλίας αυτής
συνοψίζεται στη διαπίστωση ότι οι δημοκρατίες θα πρέπει να
έχουν τη δυνατότητα να επεμβαίνουν στις εσωτερικές υποθέσεις
άλλων χωρών, εάν υπάρχει κίνδυνος για τα ατομικά δικαιώματα.[2]
Στη συνέχεια, το δόγμα αυτό υιοθετήθηκε πλήρως στη ‘νέα
στρατηγική αντίληψη’ του ΝΑΤΟ. Έτσι το άρθρο 20 του νέου
καταστατικού κάνει φανερό ότι μόνο μια περιορισμένη έννοια
της εθνικής κυριαρχίας αναγνωρίζεται από το νέο ΝΑΤΟ. Αυτό
είναι το προφανές συμπέρασμα που μπορεί να συνάγει κανένας
από τις αναφορές που κάνει το άρθρο 20 σε εθνοτικες και
θρησκευτικές διαμάχες, σε αποτυχημένες προσπάθειες για
μεταρρυθμίσεις και στη κατάχρηση των ατομικών δικαιωμάτων η
οποία, σύμφωνα με τη νέα ‘στρατηγική αντίληψη’ θα μπορούσε
να οδηγήσει σε κρίσεις που θα επηρέαζαν την Ευρω-ατλαντική
σταθερότητα, ή σε ανθρώπινο πόνο και ένοπλες συγκρούσεις που
θα απειλούσαν την ασφάλεια της συμμαχίας μέσω της εξάπλωσης
τους σε γειτονικές χώρες (περίπτωση Γιουγκοσλαβίας).
Μπορούμε να συνάγουμε δυο βασικά συμπεράσματα από το νέο
δόγμα που μετατρέπεται ταχύτατα στη ιδεολογία της Νέας
Τάξης.
Το
πρώτο συμπέρασμα είναι ότι το δόγμα αυτό ανατρέπει τον Χάρτη
του ΟΗΕ που ρητά δηλώνει ότι «τίποτα στον Χάρτη δεν δίνει το
δικαίωμα στα Ην. Εθνη να επεμβαίνουν σε θέματα που ανήκουν
ουσιαστικά στην εσωτερική δικαιοδοσία του κάθε
κράτους….εκτός αν το Συμβ. Ασφαλείας διαπιστώσει απειλή στην
ειρήνη, διατάραξη της ειρήνης, η επιθετική πράξη" Η ανατροπή
του Χάρτη γίνεται ξεκάθαρη εάν πάρουμε υπόψη ότι στη
συνέλευση του Σαν Φραντζισκο που ίδρυσε τον ΟΗΕ, αμέσως μετά
τον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο, απορρίφθηκε πρόταση που
εξασφάλιζε την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων έστω και
σε βάρος της εθνικής κυριαρχίας. Παρόλα αυτά, με δεδομένο
τον έλεγχο που ασκούν οι αναπτυγμένες οικονομίες της αγοράς
πάνω στον ΟΗΕ σήμερα, δεν θα πρέπει να εκπλαγούμε αν δούμε
στο προσεχές μέλλον απόπειρες για την αναθεώρηση του Χάρτη
ώστε να περιληφθεί κάποια εκδοχή του δόγματος περιορισμένης
κυριαρχίας που ήδη υιοθέτησε το NATO.
Το δεύτερο συμπέρασμα το οποίο
θα μπορούσαμε να συνάγουμε είναι ότι η εθνική κυριαρχία που
βασικά θα υποφέρει από το νέο δόγμα δεν είναι βέβαια αυτή
των ισχυρών κρατών στις αναπτυγμένες οικονομίες της αγοράς,
αλλά εκείνη των αδύνατων κρατών.[3]
Έτσι, η ιδεολογία της Νέας Τάξης ουσιαστικά νομιμοποιεί την
ανισότητα μεταξύ λαών στο πολιτικοστρατιωτικό επίπεδο, ως
συμπλήρωμα της οικονομικής ανισότητας που επιβάλλει η
διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς.
[1]
Βλ.
Stephen R. Shalom, ‘Reflections on NATO and Kosovo’
New Politics,
Καλοκαίρι
1999
[2]
Financial Times,
28/5/99
[3]
Για παραπέρα
ανάλυση βλ
T.
Fotopouloς,
Democracy
&
Nature,
(Ιούλης
1999)