Η Νέα Τάξη και τα ατομικά δικαιώματα, ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ (Ελευθεροτυπία, 12 Αυγούστου 2000)

Στο προηγούμενο άρθρο από τη στήλη αυτή (29/7) αναφέρθηκα στη δήθεν αυτονομία των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ), όπως η Διεθνής Αμνηστία (Amnesty International) και η Γκρινπις (Greenpeace), από τις επιλογές των ελίτ —πράγμα που δημιούργησε και σχετικό αντίλογο από βασικό στέλεχος της πρώτης. Έτσι, στη κριτική που άσκησα για τη στάση της ΔΑ στο θέμα της Ζιμπάμπουε (Zimbabwe), «όπου κόπτεται για τις παραβιάσεις των ατομικών δικαιωμάτων από τους Αφρικανούς καταληψίες της γης σε βάρος των λευκων γαιοκτημόνων που απέκτησαν τη γη ελέω...αποικιοκρατίας» ο επιστολογράφος μου έθεσε το ερώτημα «έχουν ή όχι οι ελέω αποικιοκρατίας γαιοκτήμονες δικαίωμα στη ζωή, στην ελευθερία, ενάντια στην αυθαιρεσία; Αν ναι, η υπεράσπισή τους μπορεί να συνιστά απόδειξη έλλειψης αυτονομίας, δηλαδή απόδειξη εξάρτησης (από ποιους άραγε); Μήπως: αντίθετα η παράλειψη της υπεράσπισης είναι ένδειξη ιδεολογικής εξάρτησης»; Δεδομένου ότι από ό,τι φαίνεται, το θέμα της Ζιμπάμπουε θα πάρει γρήγορα εκρηκτικές διαστάσεις με την σχεδιαζόμενη αναγκαστική απαλλοτρίωση χωρίς αποζημίωση των κτημάτων που άρπαξαν οι αποικιοκράτες πριν ένα αιώνα, θ' άξιζε να δούμε τις συγκεκριμένες παραβιάσεις των ατομικών δικαιωμάτων στη χώρα αυτή, τη στάση ΜΚΟ όπως η Δ.Α. πάνω στο θέμα, καθώς και το γενικότερο θέμα των ατομικών δικαιωμάτων σε σχέση με τη Νέα Τάξη[1].

Όπως είχα υποστηρίξει και παλιότερα από τη στήλη αυτή,[2] η ιδεολογία της Νέας Τάξης, η οποία έδωσε απτά δείγματα γραφής πέρυσι στο Κόσοβο, στηρίζεται στο δόγμα της «περιορισμένης κυριαρχίας» σύμφωνα με το οποίο η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων είναι μια καθολική αξία η οποία έχει προτεραιότητα έναντι άλλων αξιών όπως αυτή της εθνικής κυριαρχίας. Την αρχή αυτή υποστήριξαν μετά πάθους τα αξιοθρήνητα Πράσινα κόμματα και σωρεία «αριστερών» διανοουμένων, καθώς και διάφορες ΜΚΟ. Σήμερα η ΔΑ επανέρχεται καταγγέλλοντας τις παραβιάσεις των ατομικών δικαιωμάτων στη Ζιμπάμπουε. Όμως, η καταγγελία αυτή δεν αφορά γενικά τις παραβιάσεις δικαιωμάτων στη χώρα αυτή αλλά επιλεκτικά μόνο αυτές από τους μαύρους καταληψίες. Θα ρωτούσε λοιπόν κανείς άραγε οι καταληψίες αυτοί δεν έχουν δικαίωμα στη ζωή; Και πως ακριβώς υποτίθεται ασκούν το δικαίωμα αυτό όταν σήμερα 4.500 λευκοί γόνοι των αποικιοκρατών κατέχουν το 75% της εύφορης γης (περίπου 30% της συνολικής γης) ενώ οι 6 εκ. μαύροι στριμώχνονται σε άγονες κοινοτικές γαίες που αντιπροσωπεύουν κάπου 41% της συνολικής γης; [3]

Tο παραπάνω μάλιστα ερώτημα γίνεται ακόμη πιο πιεστικό όταν ληφθεί υπόψη ότι το ίδιο το καταστατικό της ΔΑ ρητά υποστηρίζει την αρχή «του αδιαιρέτου και της αλληλεξάρτησης όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών» όπως ορίζονται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.[4] Όπως είναι γνωστό, η Διακήρυξη αυτή διακρίνει μεταξύ πoλιτικώv δικαιωμάτωv και ελευθεριώv και, από τηv άλλη, oικovoμικώv, κoιvωvικώv και πoλιτιστικώv δικαιωμάτωv. Τα πολιτικά δικαιώματα βασίζονται στη κλασική φιλελεύθερη παράδοση, στoχεύoυv στov περιoρισμό της κρατικής εξoυσίας και περιλαμβάνουν τις γvωστές ατoμικές ελευθερίες: ελευθερία λόγoυ και έκφρασης, σκέψης, επικoιvωvίας, συvάθρoισης, κίvησης κ.λπ. καθώς και τα δικαιώματα πρoστασίας απo διακρίσεις, αυθαίρετη σύλληψη, βασαvιστήρια αλλά και τo δικαίωμα της ατoμικής ιδιoκτησίας.[5] Αντίθετα, τα κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα έχουν ιστoρική αφετηρία τη σoσιαλιστική παράδoση και στoχεύoυv στηv εξασφάλιση της ισότιμης συμμετoχής στηv παραγωγή και τη διαvoμή τoυ κoιvωvικoύ πρoιόvτoς. Στη κατηγoρία αυτή δικαιωμάτωv αvήκoυv, για παράδειγμα, τα δικαιώματα εργασίας, αμειβόμεvης άδειας, κoιvωvικής ασφάλισης, τo δικαίωμα σε έvα βιoτικό επίπεδo πoυ εξασφαλίζει τηv υγεία και ευημερία τoυ εργαζόμεvoυ και της oικoγεvειας τoυ, τo δικαίωμα εκπαίδευσης κ.λπ.[6]

Το σημείο εκκίνησης στη «δεύτερη γενιά» των κοινωνικό-οικονομικών δικαιωμάτων ήταν η συνειδητοποίηση ότι η φιλελεύθερη αντίληψη διαχώριζε εντελώς τις ατομικές ελευθερίες από την κοινωνικό-οικονομική τους βάση, δηλαδή αγνοούσε τη δύναμη που δημιουργείται ως απόρροια της οικονομικής θέσης. «Τα ίσα δικαιώματα», σύμφωνα με τον Μαρξ, «είναι επίσης αστικά δικαιώματα (με την έννοια ότι προϋποθέτουν την ανισότητα), επομένως, τα δικαιώματα αυτά, όπως κάθε δικαίωμα, είναι κατά το περιεχόμενό τους δικαιώματα της ανισότητας».[7] Όμως τόσο οι ΜΚΟ όπως η ΔΑ, όσο και οι δυτικές ελίτ, δείχνουν με τη καθημερινή πρακτική τους ότι δεν ασχολούνται με την εξαθλίωση στην οποία έχει οδηγηθεί η πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού στη σημερινή διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς. Έτσι, η καθημερινή καταπάτηση των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων, τόσο στον Νότο όσο και στον Βορρά, με τα εκατομμύρια των άνεργων, των άστεγων και των εξαθλιωμένων, δεν απασχολεί τις δυτικές ελίτ και τις διεθνείς ΜΚΟ όπως η ΔΑ, αλλά όλοι κόπτονται για την καταπάτηση των πολιτικών δικαιωμάτων ― στη συγκεκριμένη περίπτωση μιας δράκας λευκών στη Ζιμπάμπουε. Η ΔΑ μάλιστα έχει φροντίσει να κατοχυρώσει και νομικίστικα την επιλογή αυτή διακηρύσσοντας στο καταστατικό της ότι υιοθετεί ως εντολή της ΝΑ ΠΡΟΩΘΕΙ την υιοθέτηση όλων των δικαιωμάτων αλλά ΝΑ ΑΝΤΙΤΙΘΕΤΑΙ σε σοβαρές παραβιάσεις μόνον των πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Έτσι, όλα αυτά τα χρόνια δεν είχε λόγο (με τη βούλα μάλιστα του καταστατικού της!) να διαμαρτυρηθεί για την εξαθλίωση στην οποία ήταν καταδικασμένοι οι μαύροι της Ζιμπάμπουε αλλά σήμερα, όταν πια αναγκάστηκαν να καταφύγουν στη βία για ν' απαιτήσουν το δικαίωμα στη ζωή, η ΔΑ και άλλες «ανθρωπιστικές» οργανώσεις εξεγέρθηκαν και απαιτούν τον σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων των γόνων των αποικιοκρατών. Εάν μάλιστα οι ελίτ που ελέγχουν τη Νέα Διεθνή Τάξη είχαν ζωτικά συμφερεροντα στην Ζιμπάμπουε, ανάλογα με αυτά που είχαν στο Ιράκ ή το Κόσοβο, δεν θα δίσταζαν να προχωρήσουν και στη γενοκτονία του λαού της Ζιμπάμπουε, όπως έπραξαν και συνεχίζουν ατιμώρητα να πράττουν στο Ιράκ, ενώ οι διεθνείς ΜΚΟ δεν διανοούνται ν' αρχίσουν μαζικές καμπάνιες για το μαζικό αυτό έγκλημα και περιορίζονται σε τυπικές διαμαρτυρίες !

Οι δικαιολογίες που προβάλλουν οργανώσεις όπως η ΔΑ για την επιλεκτική αυτή μεταχείριση των δικαιωμάτων είναι ότι η τακτική αυτή δήθεν οφείλεται σε «πρακτικούς λόγους» που έχουν σχέση με το απαιτούμενο κόστος της έρευνας σε σχέση με τον προϋπολογισμό τους κ.λπ. Πράγμα που δημιουργεί το ερώτημα μήπως η επιλογή να προστατεύουν στη πράξη μόνο τα πολιτικά δικαιώματα, δεν είναι τυχαία. Είναι άραγε άσχετη η επιλογή αυτή με τις αντίστοιχες επιλογές των δυτικών ελίτ που αγωνίζονται σήμερα για την παγκόσμια επικράτηση του συστήματος που ορίζουν ως «δημοκρατία», δηλαδή του συστήματος που εύστοχα χαρακτηρίστηκε από τον Καστοριαδη «φιλελεύθερη ολιγαρχία»; Eίναι τυχαίο ότι επιλέγουν να μην αντιτίθενται κατά των μαζικών παραβιάσεων των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων (ή των δικαιωμάτων στην ποιότητα ζωής που έχουν σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος) παρόλο που η παραβίαση των δικαιωμάτων αυτών αφορά την συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού της γης; Και είναι άσχετη η επιλογή αυτή με το γεγονός ότι η ίδια η παγκόσμια τάξη στηρίζεται στην συγκέντρωση οικονομικής δύναμης που δημιουργεί το σύστημα της οικονομίας της αγοράς (και η αντιπροσωπευτική δημοκρατία); Δηλαδή, ένα σύστημα που οδηγεί, από τη μια μεριά, στην κοινωνική και οικονομική εξαθλίωση της πλειοψηφίας του παγκόσμιου πληθυσμού και, από την άλλη, στην αναπαραγωγή των προνομίων των ελίτ, αλλά και των προνομίων των μεσαίων τάξεων στη δύση οι οποίες χρηματοδοτούν τις διεθνείς ΜΚΟ (ΔΑ, Γκρινπις κ.λπ.). Ή, για να το πούμε αλλιώς, ένα σύστημα που έχει καταδικάσει το φτωχότερο 20% του παγκόσμιου πληθυσμού να εισπράττει το 1% του παγκόσμιου εισοδήματος, ενώ το πλουσιότερο 20% εισπράττει το 86%[8] —πράγμα που ανάγκασε ακόμη και τον ΟΗΕ να διακηρύξει ότι η συγκέντρωση αυτή αποτελεί παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων![9]

[1] Για τη σχέση Περιεκτικής Δημοκρατίας με τα ατομικά δικαιώματα, βλ. Τ. Φωτόπουλος, Περιεκτική Δημοκρατία (Καστανιώτης, 1999), σελ. 413-17.

[2] Βλ. Τ. Φωτόπουλος, Η Νέα Τάξη στα Βαλκάνια, Στάχυ, 1999

[3] Βλ. Zimbabwe Herald/The Guardian (19/4/2000) & D. Pallister, The Guardian (28/4/2000).

[4] Αρθρο 1 του Καταστατικού της ΔΑ.

[5] Αρθρα 2-21 της Οικoυμεvικής Διακήρυξης τωv αvθρωπίvωv δικαιωμάτωv τoυ ΟΗΕ.

[6] Αρθρα 22-27 της Διακηρυξης.

[7] Karl Marx, Critique of the Gotha Programme (Progress Publishers, 1966), σελ. 16.

[8] UN, Human Development Report 1999.

[9] UN, Human Development Report 2000.