Η σύνοδος κορυφής της ΕΕ και το κίνημα || Τάκης Φωτόπουλος || Ελευθεροτυπία (14 Ιουνίου 2003)

Την άλλη εβδομάδα χιλιάδες διαδηλωτές θα συγκεντρωθούν, απ' όλο τον κόσμο, αλλά κυρίως από την Ελλάδα, στη Θεσσαλονίκη, αλλά και στη Χαλκιδική, όπου θα συνέλθει η διάσκεψη κορυφής της Ε.Ε. Η διάσκεψη αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία για το κίνημα της αντι-παγκοσμιοποίησης στη χώρα μας, όχι μόνο γιατί η σύνοδος γίνεται στη χώρα μας την κρίσιμη αυτή ιστορική στιγμή, αλλά και γιατί οι εκδηλώσεις θα είναι σημαντικές για τον χαρακτήρα που θα πάρει το κίνημα της αντι-παγκοσμιοποίησης στη χώρα μας στο μέλλον.

Η στιγμή είναι ιστορικά κρίσιμη, γιατί για πρώτη φορά μεταπολεμικά η υπερεθνική ελίτ ανέλαβε και διεκπεραίωσε με επιτυχία όχι απλώς τη στρατιωτική συντριβή ενός τριτοκοσμικού κράτους-παρία, αλλά και προχώρησε στη στρατιωτική κατοχή του, χωρίς καμία πια πρόφαση, όπως ομολογούν κυνικότατα οι οργανωτές της, για χάρη και μόνο της πλήρους ένταξης του Ιράκ και κατ' επέκταση ολόκληρης της περιοχής στη Νέα Τάξη.

Δηλαδή την «Τάξη» της καπιταλιστικής νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και της άτυπης πολιτικής παγκοσμιοποίησης, την οποία διαχειρίζεται η υπερεθνική ελίτ.[1]

Είναι λοιπόν ιδιαίτερα σημαντικό σήμερα να διατρανωθεί η αντίδραση των λαών κατά των ελίτ τους, που με τόσο περιφρονητικό τρόπο παραμέρισαν την πάνδημη λαϊκή οργή για την απάτη σε βάρος τους, όχι μόνο από τους φανερούς «κακούς» (Μπους, Μπλερ και Σία) αλλά και τους δήθεν αντιπάλους της ληστρικής εισβολής (Σιράκ, Σρέντερ κ.λπ.) οι οποίοι όχι μόνο δεν έκαναν το παραμικρό για να την σταματήσουν από τη στιγμή που άρχισε (άρνηση κάθε στρατιωτικής βοήθειας, της πρόσβασης στις βάσεις μέσα στη χώρα τους για έναν κατάφωρα παράνομο πόλεμο κ.λπ.) αλλά και μετά την καταστροφή που επέφεραν στον λαό του Ιράκ δεν δίστασαν να νομιμοποιήσουν εκ των υστέρων την γκανγκστερική εισβολή στον ΟΗΕ και να εκλιπαρούν σήμερα μερτικό από τη λεία που συγκέντρωσαν οι αρχιγκάνγκστερς της αμερικανοβρετανικής ελίτ.

Εξίσου όμως σημαντική είναι η μορφή που θα πάρουν οι εκδηλώσεις κατά της συνόδου. Όπως ήταν αναμενόμενο, η προεδρεύουσα στην Ε.Ε. γι' αυτό το εξάμηνο ΠΑΣΟΚική κυβέρνηση κάνει το παν για να ευνουχίσει ουσιαστικά τις εκδηλώσεις αυτές σε συμβολικές διαμαρτυρίες, χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο της διάσκεψης, στη Θεσσαλονίκη, ώστε οι σύνεδροι να έχουν την ησυχία τους να αποφασίσουν την επέκταση της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Σχετική γεύση παίρνουμε τελευταία από την επίθεση κατά των ασφαλιστικών δικαιωμάτων των Γάλλων εργαζομένων, την αντίστοιχη νεοφιλελεύθερη επίθεση από τους «προοδευτικούς» Γερμανούς σοσιαλδημοκράτες και, φυσικά, από τη δική μας «σοσιαλιστική» κυβέρνηση, που μοιράζει σήμερα ασπιρίνες στους εργαζόμενους, που απολύουν οι ξένοι επενδυτές, οι οποίοι μετακομίζουν σε παραδείσους φτηνότερης εργασίας, με την πλήρη έγκριση της δικής μας ελίτ, που τόσο καιρό εκλιπαρούσε τους ξένους επενδυτές να επενδύσουν στη χώρα μας. Και αυτό, εν πλήρει γνώσει ότι με την ίδια ευκολία που αποφασίζουν να επενδύσουν οι ίδιοι μπορούν, στις σημερινές ανοικτές και «απελευθερωμένες» αγορές κεφαλαίου, να παίρνουν και την αντίστροφη απόφαση, καταδικάζοντας στην ανεργία και τη φτώχεια τους εργαζόμενους.

Δεν είναι τυχαίο ότι τέσσερις τουλάχιστον κύριες συνιστώσες θα πάρουν μέρος στις εκδηλώσεις αυτές, συνήθως μάλιστα σε καθαρά διαχωρισμένα στρατόπεδα. Οι διαχωρισμοί αυτοί δεν είναι συνήθως αποτέλεσμα κάποιας φραξιονιστικής δραστηριότητας, αλλά απλώς αποτελούν ένδειξη των βαθύτατων διαιρέσεων που χαρακτηρίζουν το «κίνημα» της αντι-παγκοσμιοποίησης ―στην ουσία, τη μετωπική συνένωση αντιτιθέμενων τάσεων μέσα στο κίνημα αυτό, με εντελώς διαφορετικές αναλύσεις για τα αίτια και τον χαρακτήρα της παγκοσμιοποίησης και, επομένως, για τον χαρακτήρα του αγώνα εναντίον της. Έτσι, ο κύριος εκφραστής της μετωπικής τάσης μέσα στο «κίνημα» αυτό είναι το Κοινωνικό Φόρουμ και ο αντίστοιχα μόλις μεταβαπτισμένος (εκλογές γαρ!) ΣΥΝ.

Όμως, αντίθετα από την άποψη που υιοθετούν μερικοί ακόμη και στην αντι-συστημική Αριστερά, ένα κίνημα που δεν στηρίζεται σε μια αντι-συστημική ανάλυση για την παγκοσμιοποίηση και τα συνακόλουθα αντι-συστημικά πολιτικά συμπεράσματα αλλά αντίθετα λειτουργεί σαν κάποιου είδους «μέτωπο», όπως για παράδειγμα το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ (ΠΚΦ) και τα κατά τόπους παραρτήματά του, δεν μπορεί από τη φύση του να δημιουργήσει την αντι-συστημική συνειδητοποίηση που είναι αναγκαία για τη συστημική αλλαγή. Και αυτό, διότι πρέπει να λειτουργεί σε μια συναινετική πλατφόρμα, η οποία απαραίτητα εκφράζει τον ελάχιστο κοινό παρονομαστή των αιτημάτων των διαφόρων ακτιβιστών που συμμετέχουν σ' αυτό. Αυτό σημαίνει ότι είναι παραπάνω από πιθανό ότι, με δεδομένη τη σημερινή ηγεμονία της ρεφορμιστικής Αριστεράς στην κοινωνία γενικότερα, η πολιτική πλατφόρμα του να είναι ρεφορμιστική.

Επομένως, ένα τέτοιο κίνημα δεν έχει καμία ελπίδα να λειτουργήσει ως καταλύτης για τη συστημική αλλαγή, ή έστω ως στοιχείο μιας μεταβατικής στρατηγικής για τον ίδιο σκοπό.

Και αυτό, όχι μόνο διότι οι ενέργειες των ακτιβιστών κατά της παγκοσμιοποίησης δεν έχουν πιθανότητα να πετύχουν τίποτα παραπάνω από μερικές αντιστρέψιμες μεταρρυθμίσεις, αλλά επίσης επειδή τέτοιες ενέργειες, από μόνες τους, είναι ελάχιστα χρήσιμες για τη δημιουργία μιας αντι-συστημικής συνειδητοποίησης. Ιδιαίτερα, μάλιστα, όταν τέτοιες δραστηριότητες δεν αποτελούν καν αναπόσπαστο τμήμα ενός προγραμματικού μαζικού πολιτικού κινήματος για τη συστημική αλλαγή. Για να αναφέρω το τελευταίο παράδειγμα, ο τρόπος που οργάνωσε το ΠΚΦ το πελώριο αντιπολεμικό κίνημα, που όχι να το ριζοσπαστικοποιήσει αλλά ούτε καν να το πολιτικοποιήσει δεν κατάφερε (αν υποθέσουμε, βέβαια, ότι η πολιτικοποίηση ήταν πράγματι στόχος του) είναι ενδεικτικός.

Πέρα όμως από αυτό, η ίδια η μετωπική λογική του ΠΚΦ έχει νόημα, μόνο αν δεχτεί κανείς τη ρεφορμιστική ανάλυση για την παγκοσμιοποίηση και ο στόχος είναι να αλλάξει η νεοφιλελεύθερη πολιτική. Εάν όμως δεχτούμε την αντι-συστημική ανάλυση, τότε η μετωπική λογική είναι αποπροσανατολιστική. Κάνεις μέτωπο ενάντια σε έναν κοινό εχθρό. Όμως ποιος είναι ο κοινός εχθρός; Οι κακοί νεοφιλελεύθεροι - σοσιαλφιλελεύθεροι ή το ίδιο το σύστημα και η οικονομικο-πολιτική του έκφραση στον χώρο μας, δηλαδή η ίδια η Ε.Ε.; Και αν δεν συμφωνούμε ούτε σε αυτό, τότε τι νόημα έχει ένα μέτωπο σαν το ΠΚΦ; Και αυτό, αν ξεχάσουμε βέβαια το ποιος το χρηματοδοτεί, το ποιος το προβάλλει, με ποιανού την πρωτοβουλία ξεκίνησε κ.λπ., όπου μπορεί να δειχτεί ότι τα «προοδευτικά» τμήματα της υπερεθνικής ελίτ έπαιξαν καθοριστικό ρόλο σε όλα αυτά.

Όσον αφορά την αντι-συστημική Αριστερά, που στη συντριπτική της πλειοψηφία δεν μετέχει στο Φόρουμ, αυτή εκφράζεται αφενός μεν από τις διάφορες συσπειρώσεις της Μαρξιστικής Αριστεράς και αφετέρου από τις αντίστοιχες συσπειρώσεις της ελευθεριακής Αριστεράς. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των ρευμάτων αυτών είναι ο καθαρά αντι-συστημικός χαρακτήρας του αγώνα τους, που στρέφεται όχι μόνο κατά της Ε.Ε., αλλά άμεσα και κατά του ίδιου του συστήματος που οδήγησε στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση ―παρά τις επιμέρους σημαντικές διαφορές που χαρακτηρίζουν τη μαρξιστική σε σχέση με την ελευθεριακή Αριστερά. Τέλος, ανάμεσα στο φόρουμ και τα ρεύματα της μαρξιστικής και ελευθεριακής Αριστεράς βρίσκεται το σημαντικότερο κομμάτι της κοινοβουλευτικής Αριστεράς στη χώρα μας, το ΚΚΕ, που μολονότι συμφωνεί στον αντι-Ε.Ε. χαρακτήρα του κινήματος, μιλά για τον «αντιμονοπωλιακό» (αντί για τον αντι-συστημικό) χαρακτήρα του αγώνα κατά της παγκοσμιοποίησης, σε μια προφανή απόπειρα να δημιουργήσει ένα αντιμονοπωλιακό - αντιιμπεριαλιστικό μέτωπο.

Κατά τη γνώμη μου, το κίνημα της αντιπαγκοσμιοποίησης θα πρέπει αργά ή γρήγορα να επιλέξει εάν θα είναι πρωταρχικά ένα κίνημα αντίστασης κατά των υπερβολών της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης (όπως το θέλουν να είναι οι κύριες οργανώσεις που μετέχουν στο ΠΚΦ) ή αν αντίθετα θα είναι ένα αντι-συστημικό κίνημα για μια νέα δημοκρατική παγκόσμια τάξη. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν χρειαζόμαστε ενδιάμεσους στόχους και συμμαχίες, εφόσον δεν νοείται στρατηγική χωρίς παρόμοιους στόχους και συμμαχίες. Το θέμα είναι αν τόσο οι ενδιάμεσοι στόχοι όσο και οι συμμαχίες θα αποτελούν τμήμα ενός συνεκτικού προγράμματος για την ανατροπή του συστήματος της οικονομίας της αγοράς και της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας», που στηρίζουν τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, όπως υποστηρίζει η αντι-συστημική Αριστερά.

[1] Βλ. για λεπτομέρειες, Τ. Φωτοπούλου, Ο Πόλεμος κατά της «τρομοκρατίας» (εκδ. Γόρδιος, 2003) κεφ. 1-2.