(Ελευθεροτυπία, 28 Μαίου 2005)
Η απομυθοποίηση της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Μετά τον κόλαφο που έδωσε στο Αγγλικό πολιτικό κατεστημένο το 58% του εκλογικού σώματος, που είτε δεν ψήφισε καθόλου είτε καταψήφισε τους σοσιαλφιλελεύθερους Εργατικούς και τους νεοφιλελεύθερους Συντηρητικούς, νέος κόλαφος φαίνεται θα δοθεί αύριο στις Γαλλικές ελιτ, με τις οποίες συντάσσεται η ρεφορμιστική Αριστερά των Κον Μπεντιτ, Τονι Νεγκρι[1] κλπ. Πάλι, παρά την πλύση εγκεφάλου από σύσσωμα τα ΜΜΕ, όλα δείχνουν ότι το «όχι» στο νεοφιλελεύθερο Ευρωσύνταγμα και έμμεσα στην νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση θα συγκεντρώσει μεγάλη λαϊκή υποστήριξη, αν όχι την πλειοψηφία στο δημοψήφισμα. Γεγονός που δείχνει ότι όταν οι λαοί καταφέρνουν να ξεπεράσουν την δικομματική παγίδα του νεοφιλελευθερισμού/σοσιαλφιλελευθερισμού ―στην οποία ακόμη είναι παγιδευμένοι λαοί όπως ο Γερμανικός και ο Ελληνικός, όπως έδειξαν τα προχτεσινά και τα περσινά εκλογικά αποτελέσματα αντίστοιχα— ενισχύεται η διαδικασία συνειδητοποίησης των «ευεργετημάτων» της σημερινής παγκοσμιοποίησης.
Και αυτό, παρά την μαζική προπαγάνδα των απολογητών του νεοφιλελευθερισμού και του σοσιαλφιλελευθερισμού, οι οποίοι προσπαθούν να εμποδίσουν αυτή τη διαδικασία συσκοτίζοντας την πραγματικότητα. Έτσι, οι μεν νεοφιλελεύθεροι υποστηρίζουν αδίστακτα ότι η σημερινή παγκοσμιοποίηση δεν αυξάνει αλλά αντίθετα…μειώνει την ανισότητα και την φτώχεια,[2] οι δε σοσιαλφιλελεύθεροι μας νουθετούν ότι το θέμα είναι να είμαστε «έξυπνοι», όπως πχ η Κίνα, ώστε «να αξιοποιήσουμε στο έπακρο τις διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης».[3] Μολονότι βέβαια αυτοί που είναι στην καλύτερη θέση ν' αξιολογήσουν αυτά τα «επιχειρήματα» είναι οι ίδιοι οι λαοί που ζουν στο πετσί τους τα «ευεργετήματα» της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, θα άξιζε να δούμε την δήθεν τεκμηρίωση τους που είναι φυσικό να προκαλεί σημαντική σύγχυση σε πολλούς.Μειώνει λοιπόν την ανισότητα και την φτώχεια η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας της αγοράς, όπως υποστηρίζουν οι απολογητές του νεοφιλελευθερισμού και σοσιαλφιλελευθερισμού; Αρχικά, θα πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι για την μεν ανισότητα δεν διατυπώνεται σχεδόν καμία αμφιβολία από τους σοβαρούς διεθνείς οργανισμούς του κατεστημένου ότι εκρήγνυται στην περίοδο της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, ενώ για την φτώχεια τελευταία γίνονται κάποιες προσπάθειες από υποστηρικτές της οικονομίας της αγοράς, συνήθως με την χρήση στατιστικών αλχημειών, ν αμφισβητηθεί η αύξηση της στην ίδια περίοδο. Η εξήγηση για το φαινόμενο αυτό ανάγεται στον τρόπο μέτρησης της ανισότητας και της φτώχειας. Η πρώτη μετριέται σχετικά, πχ ως το ποσοστό εισοδήματος που εισπράττει το 20% του πληθυσμού στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας σε σχέση με αυτό που εισπράττει το 20% στη βάση της. Αντίθετα, η δεύτερη μετριέται απόλυτα, πχ ως το ποσοστό του πληθυσμού που ζει κάτω από την «διεθνή γραμμή της φτώχειας», η οποία ορίζεται ως εισόδημα χαμηλότερο από ένα, ή δυο δολάρια την ημέρα. Είναι επομένως φανερό ότι ο αυθαίρετος ορισμός της φτώχειας μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε συμπεράσματα που στηρίζονται σε στατιστικές αλχημείες.
Έτσι, όπως σημείωνα σε προηγούμενο άρθρο μου από τη στήλη αυτή για τα «αγαθά» της παγκοσμιοποίησης,[4] η μείωση των φτωχών που διαφημίζουν οι νεοφιλελεύθεροι οφείλεται βασικά στο γεγονός ότι, σύμφωνα με κάποιες άκρως αμφιλεγόμενες έρευνες,[5] μερικά εκατομμύρια που κέρδιζαν λίγο κάτω από δυο δολάρια την ημέρα έγιναν…πλουσιότεροι επειδή σήμερα κερδίζουν συνήθως 10 σέντς περισσότερα από ότι πριν, και έτσι σβήστηκαν από τη λίστα των επίσημα φτωχών! Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι πρωταρχικό ρόλο στη παγκόσμια «μείωση» της φτώχειας έπαιξε το γεγονός ότι στη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας, 6 εκ Κινέζοι κάθε χρόνο ανέβαιναν πάνω από την «γραμμή της φτώχειας» (περίπου 1,5 δολάριο την ημέρα) όπου ακόμη ζουν πάνω από 85 εκ. Όμως, το Κινεζικό «θαύμα» ήδη αποδείχνεται φούσκα αυτή την δεκαετία, όταν ο ρυθμός αυτός έπεσε στα δυο εκ. τον χρόνο το 2001 και 2002, ενώ το 2003 ο αριθμός των Κινέζων κάτω από την γραμμή αυτή, για πρώτη φορά μετά απο 20 χρόνια, αυξήθηκε κατά 800.000![6]
Αναλογα,ο Martin Wolf στους Financial Times (το γνωστό ιδεολογικό φρούριο του Σίτι του Λονδίνου και του νεοφιλελευθερισμού), βασιζόμενος σε στοιχεία του τύπου «μεταξύ 1981 και 1999 λ.χ. το ποσοστό των ανθρώπων που ζούσαν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα στην Ανατολική Ασία και την περιοχή του Ειρηνικού έπεσε από το 56 στο 16%» συνάγει μια καθολική γενίκευση για τη δήθεν μείωση της φτώχειας και της ανισότητας σε ολόκληρο τον κόσμο στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι πρόσφατη μελέτη του ΟΗΕ έδειχνε ότι τη δεκαετία του 1990 που άνθιζε παντού η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, ο αριθμός των ανθρώπων στον πλανήτη (εκτός Κίνας) που μόλις επιβίωναν με εισόδημα κάτω από ένα δολάριο την ημέρα είχε αυξηθεί από 916 σε 936 εκ ανθρώπους, ενώ 2,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι (σχεδόν ο μισός πλανητικός πληθυσμός) ήταν κάτω από τη γραμμή της φτώχειας των 2 δολ. την ημέρα![7]
Το φαινόμενο αυτό της αύξησης της παγκόσμιας φτώχειας δεν είναι βέβαια δυσεξήγητο εφόσον το άνοιγμα και η απελευθέρωση των αγορών όχι μόνο κατέστρεψε την γεωργία πολλών χωρών στον Νότο προκαλώντας πελώριες συγκεντρώσεις πληθυσμών στα αστικά κέντρα αλλά δημιούργησε και ακόμη μεγαλύτερη ανεργία και υποαπασχόληση, εφόσον ακόμη και η σχετικά χαμηλής τεχνολογίας βιομηχανία που μεταφέρεται σήμερα από τα καπιταλιστικά κέντρα στους παράδεισους πάμφθηνης και εξαθλιωμένης εργασίας της Κίνας και της Ινδίας δεν αυξάνει σημαντικά την απασχόληση. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνουν οι Εκθέσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας που δείχνουν συνεχή αύξηση της ανεργίας-υποαπασχόλησης στον πλανήτη στη διάρκεια της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Έτσι, ενώ το 1990, ο συνολικός αριθμός των ανέργων ανερχόταν σε 100 εκατομμύρια ανθρώπους, το 2003 είχε φθάσει τα 186 εκατ. που αντιστοιχεί στο 6,2% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού —το υψηλότερο ποσοστό που έχει ποτέ καταγράψει η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας! Στην ίδια Έκθεση αναφέρεται ότι περίπου 1,4 δισεκατομμύρια εργαζόμενοι, ή το μισό του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού, ζούσαν το 2003 με λιγότερο από δύο δολάρια την ημέρα (550.000 από αυτούς με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα![8])
Όσον αφορά την δήθεν μείωση της ανισότητας, αρκεί ένα στοιχείο του ΟΗΕ: το 1960, πριν αρχίσει η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, το πλουσιότερο 20% του παγκόσμιου πληθυσμού εισέπραττε το 30% του παγκόσμιου ΑΕΠ έναντι 1% του φτωχότερου 20%. Σαράντα χρόνια μετά, το πλουσιότερο 20% εισέπραττε το 86% του παγκόσμιου ΑΕΠ έναντι 1% του φτωχότερου 20%![9]
[1] Βλ. σχετικά την κριτική στο μπεστ-σελλερ του Νεγκρι, την «Αυτοκρατορία», όπου γινόταν φανερή η ρεφορμιστική στροφή του, Τakis Fotopoulos and Alexandros Gezerlis, ‘Hardt and Negri’s Empire: a new Communist Manifesto or a reformist welcome to neoliberal globalisation’, Democracy & Nature, Volume 8, Number 2, July 2002 (μετάφραση στο περιοδικό ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ αρ. 7 Μάης 2004, http://www.inclusivedemocracy.org/pd/
[2] Για παράδειγμα παρ ημιν βλ. Α. Ανδριανόπουλου, ‘Ο Τσόμσκι δεν λέει την αλήθεια’, ΤΑ ΝΕΑ, 15/5/04
[3] Για παράδειγμα παρ ημιν βλ. Ν. Κοτζιά, ‘Ο νέος ηγεμόνας της Ασίας’, Κυριακάτικη - 08/05/2005
[4] βλ. Τ. Φωτόπουλος, «Τα ‘αγαθά’ της παγκοσμιοποίησης», Ελευθεροτυπία, 19/3/05
[5] βλ πχ William R. Cline, Trade Policy and Global Poverty, ( Washington, D.C, The Institute for International Economics, 2004) και κριτική για τις στατιστικές αλχημείες της μελέτης αυτής στην έρευνα των Mark Weisbrot, David Rosnick, and Dean Baker, Poor Numbers: The Impact of Trade Liberalization on World Poverty, (Center for Economic and Policy Research, 18/11/04)
[6] Jonathan Watts, ‘China admits first rise in poverty since 1978’, The Guardian, 20/7/04
[7] UN: Human Development Report 2002, Table 1.2