Ελευθεροτυπία (9 Ιουλίου 2005)
Το Κινεζικό θαύμα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Τη δεκαετία του ’80, όταν άρχιζε να φουντώνει η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, κάποιες χώρες της Λατινικής Αμερικής (Μεξικό, Βραζιλία κλπ) προβλήθηκαν από τους απολογητές της παγκοσμιοποίησης αυτής ως τα νέα οικονομικά «θαύματα» της περιφέρειας. Όταν τα θαύματα αυτά κατάρρευσαν κάτω από τα χρέη, προβλήθηκαν ως νέα θαύματα την δεκαετία του ’90 οι «Ασιατικές Τίγρεις» (Χονγκ Κονγκ, Σιγκαπούρη κλπ), μέχρι και αυτές ν' αποδειχτούν «φούσκες» στη χρηματιστηριακή κρίση στο τέλος της δεκαετίας. Σήμερα, νεοφιλελεύθεροι και σοσιαλφιλελευθεροι σε αγαστή σύμπνοια κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η τ. κομμουνιστική Κίνα είναι το νέο θαύμα της παγκοσμιοποίησης, η οποία, ξέροντας ν αξιοποιεί στο έπακρο τις διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης, απολαύει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και μαζική μείωση της φτώχειας.[1] Κάποιοι μάλιστα προβλέπουν ότι η Κίνα μέχρι το 2025 θα έχει ξεπεράσει την ΕΕ και μέχρι το 2041 τις ΗΠΑ![2]
Το στατιστικό τρυκ που χρησιμοποιούν συνήθως οι νεοφιλελεύθεροι και σοσιαλφιλελευθεροι απολογητές της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης (στους οποίους περιλαμβάνεται και ο Martin Jaques, τ. διευθυντής του Marxism Tοday!) είναι η σύγκριση του απόλυτου εισοδήματος, που, για χώρες όπως η Κίνα όπου ζει το 21% του παγκόσμιου πληθυσμού, δεν είναι περίεργο ότι ξεπέρασε αυτό της Ιταλίας και τώρα της Βρετανίας, όπου όμως ζει λιγότερο από το 1%. Εάν δηλαδή λάβουμε υπόψη τις πελώριες πληθυσμιακές διάφορες τότε το κατά κεφαλή εισόδημα της Κίνας (σε αγοραστική δύναμη) είναι μόλις το 16,5% του μέσου εισοδήματος στην ΕΕ των ‘15’![3] Aκόμη, παρά τους γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης μετά την ενσωμάτωση της Κίνας στη διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς που θαυμάζουν οι νεοφιλελεύθεροι και σοσιαλφιλελευθεροι, η σχετική αύξηση του κατά κεφαλή εισοδήματος της ήταν σχεδόν ασήμαντη τα τελευταία 25 χρόνια. Έτσι, το 1978, πριν ν αρχίσει το «άνοιγμα» της Κίνας (δηλαδή η ενσωμάτωση της) στη διεθνή αγορά, το κατά κεφαλή εισόδημα της ήταν περίπου 10% αυτού των ΗΠΑ[4]. Μετά σχεδόν 25 χρόνια αγοραιοποίησης, το 2001, ήταν 12,2% αυτού των ΗΠΑ![5] Aυτό σημαίνει ότι ακόμη και αν η Κίνα μπορούσε να συνεχίσει επ αόριστον τους ρυθμούς ανάπτυξης της περιόδου αυτής, όπου το κατά κεφαλή εισόδημα της αυξανόταν με ετήσιο ρυθμό 8,1% μεταξύ 1975 και 2000 και 10% μεταξύ 1990 και 2001 (έναντι 2% και 3,5% αντίστοιχα των ΗΠΑ)[6] ―πράγμα σχεδόν αδύνατο για οικονομικούς και οικολογικούς λόγους― πάλι, θα χρειαζόταν, όχι κάποιες δεκαετίες, αλλά πολλούς…αιώνες για να πλησιάσει το κατά κεφαλή εισόδημα των ΗΠΑ και αυτό των αναπτυγμένων χωρών στην ΕΕ!
Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι η αύξηση του απόλυτου μεγέθους της Κινεζικής οικονομίας δεν έχει σημαντικές οικονομικές και οικολογικές επιπτώσεις στον πλανήτη. Ήδη η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος παγκόσμιος εισαγωγέας τσιμέντου, άνθρακα, χάλυβα, νίκελ και αλουμινίου και ο δεύτερος (μετά τις ΗΠΑ) εισαγωγέας πετρελαίου,[7] ενώ η συνεχής επέκταση της ζήτησης από αυτή έχει οδηγήσει σε εκρηκτικές αυξήσεις των τιμών. Αντίστοιχα, η Κίνα είναι η κύρια πηγή απορρόφησης ξένων επενδύσεων.[8] Παράλληλα, ήδη παράγει τις μισές κάμερες στον κόσμο, ένα τέταρτο των πλυντηρίων και 90% των παιχνιδιών,[9] ενώ προκάλεσε πανικό στις χώρες της ΕΕ τους πρώτους μήνες του 2005 όταν αύξησε τις εξαγωγές κλωστοϋφαντουργικών προς αυτές κατά 300% και υποδημάτων κατά 700%. Στο μεταξύ η Κίνα αποτελεί έναν από τους κυριότερους χρηματοδότες του Αμερικανικού καταναλωτισμου σήμερα βοηθώντας, μέσω των αγορών κυβερνητικών τίτλων, στην κάλυψη του πελώριου Αμερικανικού ελλείμματος στο ισοζύγιο πληρωμών.
Οι ρυθμοί αυτοί ανάπτυξης είχαν υποτίθεται αποτέλεσμα ότι ο αριθμός των Κινέζων κάτω από την επίσημη γραμμή της φτώχειας μειώθηκε κατά σχεδόν 400 εκατομμύρια και έτσι η χώρα, ουσιαστικά, έπαυσε να έχει φτωχούς, αφού το ποσοστό τους έπεσε από 49% του πληθυσμού το 1981 σε 6,9% το 2002. Εκείνο όμως που παραλείπουν να αναφέρουν οι Κινεζικές ελιτ είναι ότι για να επιτύχουν αυτό το «θαύμα» έδωσαν δικό τους ορισμό στη φτώχεια που αντιστοιχεί σε επιβίωση με περίπου 21 σέντς την ημέρα (625 Yuan το χρόνο) όταν η επίσημη γραμμή της φτώχειας που χρησιμοποιεί η Παγκόσμια Τράπεζα είναι $2, ή τουλάχιστον $1 την ημέρα! Οι νέες Κινεζικές ελιτ των εκατομμυριούχων «κομμουνιστών» ―100 από τους οποίους έχουν περιουσία 30 δις. δολλ.― σε μια (αναπόφευκτη στο σύστημα της αγοράς) διαδικασία συνεχούς διόγκωσης της ανισότητας έχουν βέβαια κάθε λόγο να αποπροσανατολίζουν τα λαϊκά στρώματα αφού είναι οι κυρίως ωφελούμενοι. Έτσι, σε μία έρευνα του 1997 βρέθηκε ότι οι υψηλού εισοδήματος οικογένειες (1,3% του συνόλου) έλεγχαν πάνω από το 31% όλων των περιουσιακών στοιχείων, ενώ οι χαμηλού εισοδήματος οικογένειες (44% του συνόλου) μόνο το 3%,[10]
Παράλληλα, οι αστικοί μισθοί είναι τουλάχιστον τετραπλάσιοι από τους αγροτικούς και σε πολλές περιοχές επταπλάσιοι.[11] Δεν είναι λοιπόν περίεργο ότι 10 εκ. αγρότες τον χρόνο αφήνουν τους αγρούς και στριμώχνονται στις φτωχογειτονιές των πόλεων, κάτω από εργατικές συνθήκες και συνθήκες διαβίωσης του 19ου αιώνα. Το αποτέλεσμα είναι ότι η καλλιεργήσιμη γη μειώθηκε κατά 6,7 εκ. εκτάρια τα τελευταία οκτώ χρόνια και η Κίνα, για πρώτη φορά στη μεταπολεμική ιστορία της, έχασε τη αγροτική αυτοδυναμία της και εξαρτάται από εισαγωγές σταριού από τις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία για να θρέψει τον πληθυσμό της![12]Ακόμη, πίσω από το «θαύμα» κρύβονται εκατομμύρια ανθρώπινες τραγωδίες, εφόσον πέρα από την επιδείνωση της κοινωνικής ασφάλειας, τα εργατικά ατυχήματα, μόνο στους ανθρακωρύχους, έχουν φθάσει τους 5.000 νεκρούς τον χρόνο, 75% του παγκόσμιου συνόλου ενώ η Κίνα παράγει μόνο το ένα τρίτο του παγκόσμιου άνθρακα.[13] Τέλος, για να γίνουν οι ουρανοξύστες της Σαγκάης που θαυμάζουν οι απολογητές της παγκοσμιοποίησης, ξεσπιτώθηκαν αναγκαστικά 2,5 εκ. από τον πληθυσμό της.[14]
Το κυριότερο όμως είναι ότι η ίδια η νεοφιλελεύθερη ανάπτυξη της Κίνας στηρίζεται στο ξένο κεφάλαιο και τις μαζικές δημόσιες επενδύσεις στις υποδομές—δηλαδή σε αστάθμητους η περιστασιακούς παράγοντες. Έτσι, πάνω από 60% των Κινεζικών εξαγωγών παράγονται σε ξένα εργοστάσια που μετέφεραν τις δραστηριότητες χαμηλότερης τεχνολογίας και εντάσεως εργασίας στην Κίνα, για να εκμεταλλευθούν τους άθλιους μισθούς που φθάνουν μέχρι το 1/30 των δυτικών![15] Φυσικά, οι υψηλής προστιθέμενης αξίας και τεχνολογίας δραστηριότητες, και η έρευνα και η ανάπτυξη γι αυτές, παραμένουν (στο νέο διεθνή καταμερισμό εργασίας που ανήγγειλε και ο Μπραουν, ο διάδοχος του Μπλερ[16]) στα μητροπολιτικά κέντρα…
[1] Βλ πχ για νεοφιλελεύθερο παράδειγμα Α. Ανδριανόπουλου, ‘Ο μπαμπούλας της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης’ ‘Ε’, 29/4/05 και για σοσιαλφιλελευθεροι παράδειγμα. Ν. Κοτζιά, ‘Ο νέος ηγεμόνας της Ασίας’, Κυριακάτικη - 08/05/2005
[2] βλ πχ Le Monde diplomatique , ‘The China Dossier’, Οκτώβρης 2004 και Ignacio Ramonet, ΄China wakes up and alarms the world’, Le Monde diplomatique, Αύγουστος 2004
[3] World Bank, World Development Indicators 2002, table 1.1
[4] World Bank, From Plan to Market, World Development Report 1996 (Table 1) and World Development Report 1998/99 (Table 1).
[5]World Bank, World Development Report 2003, Table 1
[6] UN, Human Development Report 2002, Table 12 & World Development Report 2003, Table 3
[7]Ignacio Ramonet, ΄China wakes up and alarms the world’, Le Monde diplomatique, Αύγουστος 2004[8] Heather Stewart, ‘China leads for foreign investors’, The Guardian, 5/9/03
[9] Heather Stewart, ‘Why Mr Brown went to China’, Observer, 27/2/05
[10] Jean-Louis Rocca, Αfter the reforms in 1997 massive unemployment, Le Monde diplomatique, Φεβρουάριος 1999[11] Jon Watts, ‘A tale of two countries’, The Guardian, 9/11/04
[12] Jonathan Watts, ‘China's farmers cannot feed hungry cities’, The Guardian, 26/8/04
[13] Jonathan Watts, ‘Blood and coal: the human cost of cheap Chinese goods’, The Guardian,14/3/05