Ελευθεροτυπία (18.03.2006)
Ο Μιλόσεβιτς και η παραχάραξη της Ιστορίας
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Η υπερεθνική ελιτ δεν αρκείται στη φυσική εξόντωση των αντίπαλων της (Αραφάτ χτες, Μιλόσεβιτς σήμερα, Σανταμ αύριο). Αυτό που την ενδιαφέρει ακόμη περισσότερο —όπως άλλωστε κάθε ολοκληρωτικό σύστημα στην Ιστορία— είναι να ξαναγράψει την Ιστορία ώστε να εξασφαλίσει την υποταγή και των επόμενων γενιών. Έτσι τις μέρες μας είδαμε μια πελώρια εκστρατεία που εξαπέλυσαν τα ελεγχόμενα από την υπερεθνική ελιτ ΜΜΕ για την παραχάραξη της ιστορίας της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας. Όπως συνόψισε τη γραμμή αυτή ο πρώην γκαουλαιτερ της «διεθνούς κοινότητας» (διάβαζε υπερεθνικής ελιτ) στη Βοσνία: «την κυριότερη ευθύνη για τις συγκρούσεις και τους χιλιάδες νεκρούς στους οποίους οδήγησε η διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας φέρει ο Μιλόσεβιτς, μολονότι ο Τουτζμαν της Κροατίας ήταν επίσης υπεύθυνος».[1]
Στη πραγματικότητα, όπως είχα γράψει τότε,[2] ο πραγματικός υπεύθυνος για τον διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας και τα εκατοντάδες χιλιάδες θύματα των εθνοκαθάρσεων και των Νατοϊκών βομβαρδισμών είναι η υπερεθνική ελιτ. Στόχος της ήταν η εξασφάλιση της σταθερότητας της διεθνοποιημένης οικονομίας της αγοράς σε μια στρατηγικά σημαντική περιοχή και η πλήρης ενσωμάτωση της χώρας στη Νέα Διεθνή Τάξη που εκφράζει η καπιταλιστική νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και οι οικονομικοί και στρατιωτικοί θεσμοί της (ΕΕ και ΝΑΤΟ). Η Γιουγκοσλαβία, που αποτελούσε το ισχυρότερο Βαλκανικό κράτος, με μια μακρά ιστορία ανεξαρτησίας τόσο από το δυτικό όσο και το σοβιετικό μπλοκ, ήταν μια ιδιαίτερα δύσκολη περίπτωση ενσωμάτωσης στη Νέα Τάξη. Και αυτό, διότι οι Σέρβοι, που αποτελούσαν τη ραχοκαλιά της, διέθεταν το ισχυρότερο σοσιαλιστικό κίνημα, όπως έδειξαν ακόμη και οι εκλογές του 1989 που επέβαλλε η υπερεθνική ελιτ, όπου οι Σέρβοι στήριξαν τους τ. κομμουνιστές, αντί για τους «δημοκράτες» (τους σημερινούς κυβερνήτες) που υποστήριζαν οι δυτικοί.[3]
Είναι λοιπόν φανερό ότι οι δυτικές ελιτ, σε κάποιο σημείο, συμπέραναν ότι οι «κανονικές» μέθοδοι οικονομικής ενσωμάτωσης που είχαν χρησιμοποιηθεί επιτυχώς στα υπόλοιπα Βαλκάνια (διείσδυση κεφαλαίου και εμπορευμάτων) δεν ήταν αρκετές για τον σκοπό αυτό. Τότε, αποφασίστηκε η ενσωμάτωση της Γιουγκοσλαβίας στη Νέα Τάξη μέσω του διαμελισμού της, δηλαδή μέσω της δημιουργίας μιας σειράς «εκούσιων» προτεκτοράτων (Κροατία, Σλοβενία, FYROM) και αναγκαστικών (Βοσνία, Κόσοβο). Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας άρχισε με οικονομικά μέτρα που έθεταν τις βάσεις για τον φυσικό διαμελισμό. Στόχος τους η εκθεμελίωση της ομοσπονδίας που στηριζόταν σε ένα διπλό αυτοκαθορισμό: τον εθνοτικό αυτοκαθορισμό που βασιζόταν σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία και τον κοινωνικό αυτοκαθορισμό που εδραιωνόταν σε ένα είδος εργατικού έλεγχου, ασύμβατου με την οικονομία της αγοράς.
Όταν λοιπόν η Γιουγκοσλαβική ελιτ τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 στράφηκε στον εξωτερικό δανεισμό για να χρηματοδοτήσει την περαιτέρω ανάπτυξη, δημιουργήθηκαν πελώρια ανοίγματα στο κατά κεφαλή εισόδημα των κρατών-μελών της Ομοσπονδίας και, ακόμη χειρότερο, άρχισε να αναβιώνει η ιδεολογία του ατομικιστικού ανταγωνισμού, με τον ατομικιστικό αυτό-καθορισμό ν' αντικαθιστά τον κοινωνικό ως τη βάση του εθνοτικού αυτοκαθορισμού. Η πελώρια αύξηση του εξωτερικού χρέους (από 9% του ΑΕΠ το 1970, σε 24% το 1987!),[4] ως συνέπεια της δραστικής αύξησης της τιμής του πετρελαίου και συνακόλουθα των επιτοκίων, σε συνδυασμό με τη σημαντική μείωση των Γιουγκοσλαβικών εξαγωγών λόγω της ύφεσης στη Δύση, σηματοδότησαν την έναρξη του οικονομικού διαμελισμού της χώρας.
Οι ξένοι δανειστές—μέσω του ΔΝΤ και της Διεθνούς Τράπεζας—επέβαλαν ένα «αναδιαρθρωτικό» πρόγραμμα που εκτός από τα συνηθισμένα μέτρα (πάγωμα μισθών, δραστικές περικοπές στα επιδόματα κοινωνικής πρόνοιας κ.λπ.) πρόβλεπε την κατάργηση του εργατικού έλεγχου για χάρη της αγοράς, και το κυριότερο, το σταμάτημα των μεταβιβαστικών πληρωμών από το Βελιγράδι προς τα κράτη-μέλη, ώστε ν' αποπληρωθεί το εξωτερικό χρέος. Αυτό ήταν μια ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της Γιουγκοσλαβίας, εφόσον μέσω αυτών των πληρωμών επιτυγχανόταν η αναδιανομή εισοδήματος μεταξύ πλουσιότερων και φτωχότερων περιοχών. Παράλληλα, η υπερεθνική ελιτ έκανε ο,τι περνούσε από το χέρι της για να ενισχύσει την αυτόνομο ρόλο των περιφερειακών δημοκρατιών. Με νόμο του Κογκρέσου του 1991, για παράδειγμα, η Αμερικανική βοήθεια προσπερνούσε το Βελιγράδι και παρεχόταν απευθείας στις περιφέρειες, ενώ η ΕΕ οργάνωσε τον ίδιο χρόνο συνέδριο στη Γιουγκοσλαβία που καλούσε για «κυρίαρχες δημοκρατίες».[5]
Ως συνήθως, η συνέπεια των «αναδιαρθρωτικών» μέτρων ήταν η ανεργία, με 1.100 εργοστάσια να κλείνουν και 600.000 εργάτες (σε σύνολο 2,7 εκ) ν’ απολύονται.[6] Η Γιουγκοσλαβική ελιτ, αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο να χάσει την εξουσία μέσα στην ανερχόμενη κοινωνική αναταραχή, προτίμησε να στραφεί από τον σοσιαλισμό στον εθνικισμό. Όταν λοιπόν η ελιτ του Μιλόσεβιτς ανέτρεψε το 1989 την σχετική αυτονομία που είχε το Κοσοβο από το 1974, οι εθνικιστικές τάσεις εντάθηκαν σε όλη τη Γιουγκοσλαβία και εθνικιστικές κυβερνήσεις άρχισαν να εγκαθιδρύονται παντού. Πάλι, όμως, το έναυσμα για τον φυσικό διαμελισμό της χώρας τον έδωσε η υπερεθνική ελιτ, με την Γερμανία ν αναγνωρίζει επίσημα την Κροατία (παραδοσιακό προτεκτοράτο της) στο τέλος του 1991 και σύντομα να την ακολουθεί ολόκληρη η ΕΕ, αναγνωρίζοντας Κροατία και Σλοβενία.
Η συνέχεια ήταν αναπόφευκτη. Η Γιουγκοσλαβία, μέσα από μια διαδικασία εθνοκάθαρσης (από όλες τις μεριές) που κόστισε τη ζωή χιλιάδων πολιτών, οι οποίοι μέχρι τότε ζούσαν αρμονικά, διαμελίστηκε στα εξ ων συνετέθη. Όταν πια οι Σέρβοι είχαν μείνει ουσιαστικά μόνοι τους ν' αντιστέκονται τις ιδιωτικοποιήσεις (ακόμη και το 1999 περισσότερο από τα 3/4 της Σέρβικης βασικής βιομηχανίας ήταν δημόσια) και την εξαγωγική ανάπτυξη που ήθελε να τους επιβάλλει η υπερεθνική ελιτ, και ενώ η ελιτ του Μιλόσεβιτς εν μέρει συμφωνούσε σε παρόμοιες «μεταρρυθμίσεις», ακολούθησαν τα μεγάλα μέσα: οι οικονομικές κυρώσεις και απειλές, και τελικά οι κτηνώδεις Νατοϊκοί βομβαρδισμοί, που υπέταξαν τους Σέρβους στη Νέα Τάξη. Η υπερεθνική ελίτ είχε πετύχει απόλυτα τον στόχο της να επαναφέρει τους λαούς της Γιουγκοσλαβίας στην προπολεμική εξάρτηση από την δύση και να μετατρέψει το μόνο εναπομείναν μη εξαρτημένο από τη δύση Βαλκανικό κράτος σε πλήρες μέλος της Νέας Τάξης…
[1] Paddy Ashdown, “Bloody legacy of a man whose talent was lying”, The Independent (13/03/2006).
[2] Τ. Φωτόπουλος, Η Νέα Τάξη στα Βαλκάνια (Στάχυ, 1999), σ. 83-133.
[3] Michael Parenti, To Kill A Nation (2000), σ. 81-82.
[4] World Bank, World Development Report 1989, Πιν. 24.
[5] Michael Parenti, To Kill A Nation (2000), σ. 27-28.