2006.05.13 | "Είναι εφικτή μία άλλη Ευρώπη;" | Τάκης Φωτόπουλος

Το σύνθημα που κυριάρχησε στην ετήσια σύνοδο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουμ (ΕΚΦ) τη περασμένη εβδομάδα («Μια άλλη Ευρώπη, κοινωνική και φιλειρηνική είναι εφικτή») ήταν μεν κάπως πιο συγκεκριμένο σε σχέση με τη γνωστή αοριστολογία του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ (ΠΚΦ) («Ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός») αλλά όχι λιγότερο ουτοπικό. Έτσι, η Διακήρυξη του ΕΚΦ[1] τονίζει ότι «Αγωνιζόμαστε για μια άλλη Ευρώπη φεμινιστική, οικολογική, μια Ευρώπη ανοιχτή, της ειρήνης, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της βιώσιμης ανάπτυξης» κλπ. Για το ΕΚΦ, όμως, η «άλλη» αυτή Ευρώπη δεν τοποθετείται πέρα από την σημερινή νεοφιλελεύθερη Ευρώπη της ΕΕ, εφόσον πουθενά στη Διακήρυξη δεν αμφισβητείται η ίδια η ΕΕ, αλλά απλώς ο σημερινός νεοφιλελεύθερος χαρακτήρας της, που προφανώς θεωρείται κάτι σαν αποβλητέο κουσούρι και όχι συστημικο χαρακτηριστικό της διεθνοποιημένης οικονομίας της αγοράς, της οποίας η κύρια έκφραση στην Ευρώπη είναι η ΕΕ! Γι αυτό και οι φωστήρες του Φόρουμ ποτέ δεν έδωσαν εξήγηση γιατί άραγε καμία σοσιαλδημοκρατική η κεντροαριστερή κυβέρνηση (από τον Μιτεράν μέχρι τον Λαφοντεν) δεν πέτυχε να ανατρέψει τη νεοφιλελεύθερη πορεία για ιδιωτικοποιήσεις, μείωση των φόρων (βασικά των πλούσιων) με συνακόλουθη την ημί-ιδιωτικοποίηση και ξεχαρβάλωμα του κράτους πρόνοιας, ελαστικές αγορές εργασίας κλπ. Έτσι, νεοφιλελευθερισμός και πόλεμοι αποτελούν για το ΕΚΦ απλώς «κακές πολιτικές» κάποιων ξεπουλημένων κεντροαριστερών κομμάτων –παρόλο που πολλά από αυτά, άμεσα η έμμεσα, υποστηρίζουν το Κοινωνικό Φόρουμ…

Το βασικό θεμέλιο της ιδεολογιας του ΕΚΦ είναι ο μύθος[2] ότι η καπιταλιστική νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση δεν αποτελεί μονόδρομο. Το περσινό άλλωστε «Κάλεσμα των κοινωνικών κινημάτων» του Πόρτο Αλέγκρε ρητά ασκεί κριτική στο «ψέμα» ότι η νεοφιλελεύθερη κυριαρχία είναι αναπόφευκτη. Όμως, η νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση πράγματι είναι μονόδρομος στο σύστημα ανοικτών και ελευθέρων αγορών κεφαλαίου και εμπορευμάτων που επέβαλλε η δυναμική της οικονομίας της αγοράς, η οποία οδήγησε στη σημερινή πελώρια συγκέντρωση οικονομικής εξουσιας/δυναμης. Αντίστοιχα, η δυναμική της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας», από τότε που καθιερώθηκε περίπου δυο αιώνες πριν, οδήγησε στη σημερινή συγκέντρωση πολιτικής εξουσίας στα χέρια των ελιτ και κυρίως της υπερεθνικής ελιτ. Η φετινή, επομένως, Διακήρυξη του ΕΚΦ στην Αθήνα, όπως και οι προηγούμενες διακηρύξεις του ΕΚΦ και του ΠΚΦ, δεν εκφράζουν παρά τη θέση της διεθνούς ρεφορμιστικής Αριστεράς, δηλαδή της Αριστεράς που δεν αμφισβητεί το ίδιο το σύστημα της καπιταλιστικής οικονομίας της αγοράς και της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας», τη στιγμή που το σύστημα αυτό αποτελεί την απώτερη αιτία του νεοφιλελευθερισμού, των πολέμων, αλλά και της γενικότερης πολυδιάστατης κρίσης[3].

Όμως, η μυθολογία του ΕΚΦ είναι και αντιφατική. Έτσι, από τη μια μεριά διακηρύσσει ότι «ο χρόνος αυτός υπήρξε σημαντικός καθώς μια σειρά κοινωνικών αγώνων και εκστρατειών κατόρθωσαν να σταματήσουν νεοφιλελεύθερα σχέδια όπως την Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη (...) και το Σύμφωνο Πρώτης Πρόσληψης στην Γαλλία», ενώ συγχρόνως παραδέχεται ότι «παρόλο που η ΕΕ είναι μια από τις πλουσιότερες περιοχές του κόσμου, δεκάδες χιλιάδες ανθρώπων ζουν σε φτώχεια, είτε λόγω της μαζικής ανεργίας είτε λόγω της γενικότερης απορύθμισης των εργασιακών σχέσεων»! Όμως, η ανεργία και η απορύθμιση των εργασιακών σχέσεων δεν είναι … κατάρα Θεού αλλά συμπτώματα της καπιταλιστικής νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, η οπoία βέβαια δεν χρειαζόταν την επικύρωση του Ευρωπαϊκού συντάγματος για να εφαρμοστεί, αφού οι συνθήκες του Μααστριχτ, Άμστερνταμ κλπ έχουν ήδη δημιουργήσει το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο, ενώ το Σύνταγμα απλώς κωδικοποιούσε τις ρυθμίσεις αυτές. Είναι επομένως φανερό ότι τόσο το «Όχι» στο νεοφιλελεύθερο σύνταγμα (κάποια νέα μεταμφίεση του οποίου ήδη επανέρχεται!) όσο και η απόσυρση της νομοθεσίας για την πρώτη πρόσληψη στην Γαλλία (η οποία αναγκαστικά θα επαναφερθεί με κάποιο τρόπο από τη Γαλλική ελιτ για να επιβιώσει στον ανταγωνισμό) δεν αποτελούν ενδείξεις ότι η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση είναι αντιστρέψιμη μέσα στο σύστημα, όπως παραπλανητικά υποστηρίζει η ρεφορμιστική Αριστερά. Αντίστοιχα, ούτε η αντιπολεμική πορεία του ΕΚΦ πρόκειται βέβαια να έχει καμία επιρροή στα επιθετικά σχέδια της υπερεθνικής ελιτ και της Ευρωπαϊκής συνιστώσας της κατά του Ιράν, την στιγμή μάλιστα που πολύ σημαντικότερες διαδηλώσεις εκατομμυρίων διαδηλωτών ανά τον κόσμο δεν σταμάτησαν τις βάρβαρες εισβολές στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, για να μην αναφέρω την επίθεση στη Γιουγκοσλαβία, την οποία σημερινοί Φορουμίτες υποστήριζαν τότε ενθουσιωδώς![4] Και φυσικά, αν κάποιες παλιότερες εκδηλώσεις του Φόρουμ ήταν σημαντικές καταφέρνοντας να κάνουν δύσκολη τη ζωή των ελιτ στο Σιατλ, τη Πράγα κλπ αυτό συνέβη όχι χάρη στα χαππενιγκς, τα πανηγύρια και τις ειρηνικές πορείες των Φορουμιτών αλλά, αντίθετα, χάρη στις μαχητικές πράξεις των ριζοσπαστικών στοιχείων του κινήματος της αντιπαγκοσμιοποίησης (που καταδικάστηκαν από τους Φορουμιτες!), τα οποία και επέσυραν συνακόλουθα τη μήνη των ελιτ —τελευταίο παράδειγμα οι βαρειές κατηγορίες για κακουργήματα που απαγγέλθηκαν κατά των συλληφθέντων στην Αθήνα τη περασμένη εβδομάδα.

Είναι λοιπόν φανερό ότι το συνοθύλευμα τάσεων, ΜΚΟ κλπ που αποτελεί το ΕΚΦ και το ΠΚΦ όχι μόνο δεν αποτελεί «κίνημα»[5] αλλά και δεν έχει καμία σημαντική επιρροή στον αγώνα ενάντια στην καπιταλιστική νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση η έστω στη πάλη για το σταμάτημα των πολέμων. Και μόνο το γεγονός ότι η υπερεθνική ελιτ όχι μόνο δεν ‘συνετίστηκε’ αλλά και σχεδιάζει νέα επίθεση στο Ιράν, ενώ η Σιωνιστική ελιτ προχωρά ακάθεκτη στη δημιουργία Μπαντουστάν στην Παλαιστίνη (με την ανοχή, αν όχι στήριξη, της ΕΕ) είναι χαρακτηριστικές ενδείξεις.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τα αντιεξουσιαστικά αντί-Φόρουμ αποτελούν διέξοδο. Μολονότι το βασικό σύνθημα τους («Κανένας άλλος κόσμος δεν είναι εφικτός όσο υπάρχει κράτος και καπιταλισμός») είναι βέβαια σωστό, δεν καταφέρνουν να συνενώσουν και να συνεγείρουν όλους εκείνους που βλέπουν τη χρεοκοπία της ρεφορμιστικής Αριστεράς. Και αυτό, διότι δεν αρκεί βέβαια το αίτημα για την αλλαγή του υπάρχοντος συστήματος (ιδιαίτερα μετά την αποτυχία του υπαρκτού που δημιούργησε σε πολλούς την πεποίθηση ότι το υπάρχον σύστημα είναι μη αντικαταστάσιμο) αλλά απαιτείται συγκεκριμένο νέο προταγμα και στρατηγικη που θα οδηγήσει στην ανάπτυξη ενός αντισυστημικου μαζικού κινήματος για ένα πραγματικό άλλο κόσμο…

[1] Διακήρυξη της Συνέλευσης των «κινημάτων», 7 Μάιου 2006.
[2] Τ. Φωτόπουλος, Η Πολυδιάστατη Κρίση και η Περιεκτική Δημοκρατία (2005) κεφ. 3-4.
[3] στο ίδιο, κεφ 9.
[4] βλ. T. Fotopoulos, "The First War of the Internationalised Market Economy", Democracy & Nature, vol. 5, no. 2.
[5] βλ. Τ. Φωτόπουλος, Παγκοσμιοποίηση (2002), κεφ. 2