Οι μύθοι για την επιστροφή στην “πολιτική” και την “δημοκρατία”- ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

Οι μύθοι για την επιστροφή στην “πολιτική” και την “δημοκρατία”

Η δήθεν δημοκρατική διαδικασία για την ανάδειξη του νέου πρόεδρου του ΠΑΣΟΚ έδωσε την ευκαιρία στους ιδεολόγους του συστήματος, καθώς και σε κάποιους αναλυτές της ρεφορμιστικής Αριστεράς και Οικολογίας, ν’ αναπτύξουν μια ολόκληρη μυθολογία για την επιστροφή στην “πολιτική”. Δηλαδή, αυτό που περνά για πολιτική σε μια αντιπροσωπευτική “δημοκρατία” που δεν έχει φυσικά καμιά σχέση ούτε με την κλασική έννοια της δημοκρατίας, ούτε με αυτήν της Πολιτικής, ως της δραστηριότητας που εκφράζει την λαϊκή αυτοθέσμιση και αυτοκυβέρνηση[1]. Στη πορεία, δεν έλειψαν και οι ηθελημένες, ή από άγνοια, συνήθεις διαστρεβλώσεις εννοιών και ιστορικών γεγονότων.

Έτσι, κάποιοι ταύτισαν την άμεση δημοκρατία με την συμμετοχική «δημοκρατία»,[2] η όποια όμως αποτελεί απλώς μια μορφή αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας ενισχυμένης με κάποια δήθεν αμεσοδημοκρατικα στοιχεία, συνήθως δημοψηφισματικού χαρακτήρα, όπου οι πολίτες ερωτώνται ατομικά και όχι μέσα απο μια διαδικασία συζητήσεων σε «πρόσωπο-με-πρόσωπο» συνελευσεις, για κρίσιμα θέματα πολιτικής που αφορούν τη καθημερινή ζωή τους. Παρόμοια, αποτελεί ανιστόρητο μύθο η συναφής άποψη ότι η άμεση δημοκρατία αποσύρθηκε ιστορικά για “τεχνικούς”, δηλαδή βασικά δημογραφικούς, λόγους και αντικαταστάθηκε απο την αντιπροσωπευτική «δημοκρατία». Στην πραγματικότητα, η ιδέα της αντιπροσώπευσης μπήκε στο πολιτικό λεξικό μόλις κατά το δέκατο έκτο αιώνα, παρ' όλο που η κυριαρχία του Κοινοβουλίου δεν εγκαθιδρύθηκε παρά μόνο το δέκατο έβδομο αιώνα, και η ίδια η αντιπροσωπευτική «δημοκρατία», σαν θεσμός, κυριολεκτικά εφευρέθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 18^ου αιώνα από τους «Θεμελιωτές-Πατέρες» του αμερικανικού συντάγματος.

Μέχρι τότε, η δημοκρατία είχε το κλασσικό Αθηναϊκό νόημα της αυτονομίας του «δήμου», με την έννοια της άμεσης άσκησης της εξουσίας απ’ όλους τους κατέχοντας την ιδιότητα ταυ πολίτη —η οποία, βέβαια, τότε εξαιρούσε τις γυναίκες, τους δούλους κ.λπ. Οι Πατέρες θεώρησαν εντελώς απαράδεκτη αυτήν την άμεση άσκηση της εξουσίας επειδή θα θεσμοποιούσε την εξουσία του «όχλου» και την «τυραννία της πλειοψηφίας». H εισαγωγή της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας» επομενως δεν είχε καμία σχέση με το μέγεθος του πληθυσμού εφοσον το επιχείρημα των Πατέρων, όπως τονίζει η Wood[3], «δεν ήταν οτι η αντιπροσώπευση είναι απαραίτητη σε μια πολυπληθή δημοκρατία αλλά, αντιθετα, οτι μια πολυπληθής δημοκρατία είναι επιθυμητή, έτσι ώστε η αντιπροσώπευση να γίνεται αναπόφευκτη». Ο πραγματικός τους σκοπός δηλαδή ήταν ο ευνουχισμός της λαϊκής εξουσίας, έτσι ώστε οι ισχυρισμοί για τη δήθεν ισοκατανομή της πολιτικής δύναμης που επιφέρει η αντιπροσωπευτική «δημοκρατία» να γίνουν συμβατοί με τη δυναμική της οικονομίας της αγοράς, η οποία ήδη οδηγούσε στη συγκέντρωση της οικονομικής δύναμης στα χέρια μιας οικονομικής ελίτ.[4] Αυτό ήταν βέβαια ένα μόνιμο αίτημα των φιλελεύθερων φιλοσόφων ―από την εποχή του Adam Smith― οι οποίοι δεν έπαυσαν να τονίζουν πως το κύριο καθήκον της κυβέρνησης ήταν η προστασία των πλουσίων εις βάρος των φτωχών. Ενα καθήκον που, όπως τονίζει ο John Dunn, «αναπόφευκτα εκτελείται πολύ πιο αναποτελεσματικά όταν είναι οι φτωχοί που επιλέγουν ποιος θα κυβερνήσει, για να μην μιλήσουμε για την περίπτωση όπου οι ίδιοι οι φτωχοί, όπως στην Αθήνα, βασικά είναι η κυβέρνηση».[5]

Ομως, οχι μόνο δεν ήταν δημογραφικοί λόγοι που οδήγησαν στην κατάργηση της ταυτισης της δημοκρατίας με την άμεση άσκηση της πολιτικής εξουσίας και τη συνακόλουθη μεταφορά της πολιτικής εξουσίας ―μέσω των εκλογών― σε μια πολιτική ελίτ, αλλα ούτε ειναι δυνατη η άμεση δημοκρατία, στο σημερινό βαθμό συγκεντρωσης εξουσίας, παρά τα φληναφήματα για ηλεκτρονική δημοκρατία κ.λπ. Η άμεση δημοκρατία θα ήταν εφικτή σήμερα μόνο μετά απο ριζικη αποκέντρωση (η οποια, στα πρώτα στάδια, μπορει να είναι και απλά διοικητική και όχι φυσική) μέσα απο μια συνομοσπονδία των νέων «δήμων» που θ’ αποτελούσαν τη βασική πολιτική και οικονομική μονάδα[6].

Δεν είναι λοιπόν περίεργο οτι ο χωρισμός της κοινωνίας απο την πολιτεία που καθιερώνει η αντιπροσωπευτική «δημοκρατία» οδήγησε σε μια χρόνια κρίση της «πολιτικής», η οποία επιδεινώθηκε στη σημερινή νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση οπου τα κόμματα εξουσίας δεν έχουν καν τις προγραμματικές διαφορές που άλλοτε δικαιολογούσαν, σε μεγάλα λαικά στρώματα, την ύπαρξη τους. Γιαυτο και σήμερα οι συγκρούσεις με τα λαικά στρώματα εντείνονται όπου υπάρχει ανάλογη παράδοση κοινωνικών συγκρούσεων (πχ στη σημερινή Γαλλία), ενώ αλλού τα λαικά στρώματα βασικά απέχουν απο την εκλογική διαδικασία και τα μαζικά κόμματα του παρελθόντος σταδιακά εξαφανίζονται, ενώ ο «Νόμος και η Τάξη», αυξανόμενα, διατηρούνται χάρη στα αυταρχικά καθεστώτα που καθιερώνουν οι «αντιτρομοκρατικοί» νόμοι και η αστυνομοκρατία των καμερών κ.λπ. (π.χ. στη σημερινή Βρετανία).

Στο πλαίσιο αυτό δεν είναι περίεργο ότι οι τ. σοσιαλδημοκράτες και νυν σοσιαλφιλελεύθεροι εγκατέλειψαν την ιδεολογία της σοσιαλδημοκρατικής συναίνεσης και υιοθέτησαν την ιδεολογία της συμμετοχικής «δημοκρατίας» και της «κοινωνίας πολιτών». Φυσικά, η συμμετοχική «δημοκρατία», ως μορφή της αντιπροσωπευτικής, δεν αφορά ούτε την πραγματική συμμετοχή ―που προϋποθέτει συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων και όχι απλώς …τη διευκόλυνση της ροής πληροφοριών από τη ‘βάση’ στην ‘ηγεσία’― ούτε βέβαια τη δημοκρατία, με την κλασική έννοια. Αλλωστε, το τι σημαίνει στην πράξη η συμμετοχική «δημοκρατία» του «νέου» ΠΑΣΟΚ φάνηκε από την ίδια την παρωδία δημοκρατικής διαδικασίας που αφορούσε την εκλογή ταυ νέου αρχηγού του, όπου οι πολίτες δεν ψήφιζαν καν διαφορετικές προσεγγίσεις σε κρίσιμα πολιτικά θέματα αλλά απλώς για το ποιος υποψήφιος θα ήταν καταλληλότερος να κερδίσει τις επόμενες κοινοβουλευτικές εκλογές! Με άλλα λόγια, οι πολίτες μετατράπηκαν σε «οπαδούς» ενός πελατειακού κόμματος εξουσίας που ψηφιζαν εν πλήρη γνώσει ότι δεν θα έχουν καμιά δυνατότητα να διαμορφώνουν τις πολιτικές αποφάσεις στο μέλλον. Οπως άλλωστε ακριβώς συνέβαινε και στο παρελθόν.

Όταν, για παράδειγμα, οι λαοί στην Ευρώπη κατέβαιναν σε πρωτόγνωρες αντιπολεμικές διαδηλώσεις κατά της εισβολής στο Ιράκ, ενώ οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι το 86% των Ελλήνων τασσόταν κατά του πολέμου και το 95% θεωρούσε ότι το βασικό κίνητρο για την επίθεση κατά της χώρας αυτής ήταν το πετρέλαιο, ο επανεκλεγείς σήμερα αρχηγός και ένθερμος υποστηρικτής της συμμετοχικής «δημοκρατίας» μετέφερε στα δυτικά κανάλια όχι αυτό που είχε ακούσει από τους λαούς αυτούς ως πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, αλλά τις ακριβώς αντίθετες θέσεις της υπερεθνικής ελίτ που φαίνεται είχε «ακούσει» καλύτερα. Ότι δηλαδή η διαμάχη αφορούσε όχι το πετρέλαιο (πράγμα που σήμερα αναγνωρίζει ακόμη και ο Γκρινσπαν, τότε πρόεδρος ταυ Federal Reserve System), αλλά την δήθεν απειλή από τα ανύπαρκτα (όπως αποδείχτηκε) όπλα μαζικής καταστροφής που κατείχε το Ιρακινό καθεστώς και την ανάγκη «εκδημοκρατισμού» του!

[1] Βλ. Τ. Φωτόπουλος, Η Πολυδιάστατη Κρίση και η Περιεκτική Δημοκρατία (Γόρδιος, 2005) κεφ 1

[2] Γ. Παρασκευόπουλος, “Ε”, 17/11/2007

[3] E.M. Wood, Democracy Against Capitalism, (Cambridge, 1995) σ.216

[4] Wood, ο.π. , σσ. 214-15

[5] John Dunn, (ed ) Democracy, the Unfinished Journey, (Oxford,1992), σ. 251.

[6] Βλ. Τ. Φωτόπουλος, Περιεκτική Δημοκρατία (επανέκδοση Ελ. Τύπου, 2007—υπό έκδοση), Κεφ. 5-6