(Ελευθεροτυπία, 02 Φεβρουαρίου 2008)
Η άλωση του Λόγου από τα συγκροτήματα
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Το γεγονός της κατάκτησης των ΜΜΕ από τεράστια οικονομικά συγκροτήματα δεν είναι βέβαια καινούριο και αποτελούσε, όπως είχα προσπαθήσει να δείξω σε σειρά παλιότερων άρθρων,[1] την αναπόφευκτη συνέπεια της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Το άνοιγμα και κυρίως η «απελευθέρωση» των αγορών (με την έννοια του δραστικού περιορισμού των ρυθμίσεων της λειτουργίας των ΜΜΕ) για χάρη του «πλουραλισμού» και της κατάργησης των κρατικών μονοπωλίων είχε ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Ο πολλαπλασιασμός των ΜΜΕ και κυρίως των τηλεοπτικών όχι μόνο δεν οδήγησε σε πλουραλισμό στην πληροφόρηση αλλά αντίθετα σε πρωτοφανή συγκέντρωση στον χώρο της ιδιοκτησίας και του ελέγχου και τη συνακόλουθη τυποποίηση και άμεση η έμμεση λογοκρισία της πληροφόρησης. Σήμερα, ιδιωτικά και δημόσια κανάλια, όχι μόνο παρουσιάζουν τις «πληροφορίες» κατά πανομοιότυπο τρόπο που εκφράζει τις απόψεις των οικονομικών και των διαπλεγμένων με αυτές πολιτικών ελίτ (εκτός από τις περιπτώσεις όπου για το θέμα υπάρχουν αντιτιθέμενα συμφέροντα μεταξύ τμημάτων των ελίτ), αλλά και συναγωνίζονται στην παρουσίαση της ασημαντότητας, αν όχι και της χυδαιότητας, για χάρη της θεαματικότητας και των διαφημιστικών εισπράξεων. Το καινούριο σημαντικό στοιχείο σε αυτή τη διαδικασία είναι ότι, μετά τα ΜΜΕ και τα κανάλια, ήλθε η σειρά της άλωσης από οικονομικά συγκροτήματα και των εκδοτικών οίκων γενικότερα, οδηγώντας σε έμμεση απολυταρχική λογοκρισία των ιδεών ―στην οποία προς το παρόν, ευτυχώς, ακόμη αντιστέκονται οι “μικροί” εκδοτικοί οίκοι.
Στη πραγματικότητα, αυτό που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι η συστηματική οργάνωση της ιδεολογικής παγκοσμιοποίησης από την υπερεθνική ελίτ και τα παρακλάδια της στα διεθνή ΜΜΕ. Αυτοί ελέγχουν ποιες ειδήσεις και πώς τις μαθαίνουμε, πλήρως, ελλιπώς, ή καθόλου, ανάλογα με την δική τους «ατζέντα» που καθορίζει και το πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου. Έτσι, όπως καταγγέλλει ο γνωστός ανεξάρτητος διεθνής δημοσιογράφος John Pilger, «μια αόρατη κυβέρνηση έχει αναπτυχτεί. Το 1983 τα κύρια διεθνή ΜΜΕ ήταν στην ιδιοκτησία 50 εταιρειών, οι περισσότερες από τις όποιες ήταν Αμερικανικές. Το 2002 οι εταιρίες αυτές είχαν μειωθεί στις 9 και σήμερα είναι πιθανώς 5. Ο Rupert Murdoch είχε προβλέψει ότι τελικά θα υπάρχουν μόνο 3 διεθνείς μιντιακοί γίγαντες και ότι η εταιρεία του θα ήταν μια από αυτές».[2] Φυσικά, η πρόβλεψη αυτή είναι στο δρόμο της αυτό-επαλήθευσης, αφού το συγκρότημα Murdoch ήδη ελέγχει περίπου 180 διεθνείς εφημερίδες, μεταξύ των οποίων τους Ταιμς του Λονδίνου, το New York Post και την μόλις αποκτηθείσα Wall Street Journal ―τη 2η σε κυκλοφορία Αμερικανική εφημερίδα― το τηλεοπτικό κανάλι Fox, τη Χολιγουντιανή 21sty Century Fox, πολλά δορυφορικά κανάλια μεταξύ των οποίων το γνωστό Sky, και, πέρα από αυτά, εκδοτικούς οίκους όπως τον HarperCollins και αυξανόμενη δραστηριότητα στο ιντερνέτ (εξαγορά MySpace κλπ).
Η ιδεολογική κυριαρχία είναι αναπόφευκτη συνέπεια της οικονομικής. Το 2003 όλες οι 175 εφημερίδες του Murdoch και τα κανάλια σύσσωμα υποστήριζαν την εισβολή στο Ιράκ. Η συνέπεια ήταν ότι, όπως έδειξε ανεξάρτητη έρευνα τον Οκτώβρη 2003, το 60% των Αμερικανών τηλεθεατών πίστευαν την προπαγάνδα για την κατοχή όπλων μαζικής καταστροφής από τον Σαντάμ, ή τους δεσμούς του με την Αλ Καιντα κ.λπ., αλλά ενώ μόνο το 23% των θεατών ανεξαρτήτων καναλιών πίστευαν τα παραμύθια αυτά, το ποσοστό ανέβαινε στο 80% στους τηλεθεατές του Fox του Murdoch![3] Αντίστοιχα, κανένας από τους μεγάλους εκδοτικούς οίκους στις ΗΠΑ (οι 5 μεγαλύτεροι από τους οποίους ελέγχουν την έκδοση του 80% των βιβλίων γενικού ενδιαφέροντος) δεν δημοσίευσε βιβλίο επικριτικό του πολέμου στο Ιράκ και τα μόνα σχετικά βιβλία που ξέφυγαν τον νέο Μακαρθισμό είχαν εκδοθεί από μικρούς ανεξαρτήτους εκδοτικούς οίκους![4] Παρόμοια, στη Βρετανία, ο Murdoch εθεωρείτο το «24ο μέλος» της κυβέρνησης Μπλερ, στον οποίο είχε παραχωρηθεί ακόμη και δικαίωμα βέτο για το θέμα της σχέσης Βρετανίας και ΕΕ.[5] Ακόμη σημαντικότερες όμως είναι οι έμμεσες συνέπειες της πλύσης εγκεφάλου απο τον Murdoch. Με τα κανάλια και τις εφημερίδες του δυσφημεί ή συσκοτίζει τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Παλαιστίνιων, ενώ με παράλληλη δυσφημιστική εκστρατεία για τον δήθεν “φιλελευθερισμό” του BBC, έχει από χρόνια ωθήσει το τελευταίο σε μια σαφή φιλοσιωνιστικη παρουσίαση των σχετικών ειδήσεων —ενώ τα Σιωνιστικά λόμπι μιλούν για μεροληψία υπέρ των …Παλαιστινίων. Και ιδού τα αποτελέσματα της «αμερόληπτης» ενημέρωσης. Σύμφωνα, με πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστήμιου της Γλασκώβης το 70% των νέων στη Βρετανία δεν γνωρίζουν ότι το μεγαλύτερο τμήμα της Παλαιστίνης είναι κάτω από στρατιωτική Ισραηλινή κατοχή, ενώ το 90% πιστεύουν ότι οι παράνομοι έποικοι είναι Παλαιστίνιοι και το 11% ότι οι Παλαιστίνιοι κάνουν την κατοχή![6]
Τα φαινόμενα αυτά δεν περιορίζονται βέβαια στον Αγγλοσαξονικό χώρο. Είναι γνωστός ο ρόλος των καναλιών ιδιοκτησίας Μπερλουσκονι στην Ιταλία, η των ΜΜΕ ιδιοκτησίας Κirsh στη Γερμανία όσον αφορά στην εισαγωγή των πολιτικών της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης (χαμηλoί φόρoι, περικοπές δαπανών, ιδιωτικοποιήσεις κ.λπ.). Αντίστοιχα, στη Γαλλία, τα δυο τρίτα των εφημερίδων και περιοδικών ανήκουν στη Dassault & Lagardère, τις κύριες οπλοβιομηχανίες της χώρας, ενώ η Hachette, θυγατρική της Lagardère, έχει την ιδιοκτησία των περισσότερων εκδοτικών οίκων και δικτύων διανομής[7]. Τα συγκροτήματα αυτά έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εκλογή του εκλεκτού της υπερεθνικής ελίτ, Σαρκοζί. Ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι η εξαγορά ΜΜΕ και εκδοτικών οίκων, συνήθως, δεν γίνεται για κερδοσκοπικούς λόγους αλλά για πολιτικούς, όπως ακόμη και ο Serge Dassault ομολόγησε όταν αγόρασε την Φιγκαρό.
Αλλά και στη χώρα μας, μετά την άλωση του μιντιακού χώρου απο συγκροτήματα, τώρα διαφαίνεται ανάλογη τάση και στον εκδοτικό χώρο. Μολονότι πολύ λίγα σχετικά στοιχεία έχουν ανακοινωθεί, δυο περιπτώσεις από την προσωπική μου εμπειρία είναι ενδεικτικές. Στη πρώτη, γνωστός «μεγάλος» (Εκδ. Καστανιώτη) αρνήθηκε, παρά τη συμβατική του υποχρέωση, να επανεκδώσει το βιβλίο μου «Περιεκτική Δημοκρατία», μολονότι είχε εξάντληθεί από καιρό και ενώ το βιβλίο ήδη έχει εκδοθεί στις επτά κυριότερες γλώσσες μεταξύ των οποίων και η Κινεζική. Ευτυχώς, οι «μικροί» εκδότες, οι οποίοι συνήθως δεν κρίνουν με βάση κερδοσκοπικά ή κριτήρια ελέγχου του Λόγου, ανέλαβαν πρόθυμα την επανέκδοση (Ελεύθερος Τύπος, Απρίλης 2008). Στη δεύτερη, άλλος «μεγάλος» (Ελληνικά Γράμματα) που είχε αναλάβει συμβατική υποχρέωση για την έκδοση βιβλίου με δοκίμια γνωστών διανοουμένων και αναλυτών της διεθνούς και Ελληνικής Αριστεράς για την σημερινή κρίση και την Αριστερά σε σχέση με την Περιεκτική Δημοκρατία, (επιμ. του γνωστού συγγραφέα και Αμερικανού καθηγητή φιλοσοφίας Steven Best) αρνήθηκε πρόσφατα την έκδοση του, μόλις τέλειωσε η πολυδάπανη μετάφραση των δοκιμίων. Κατά «σύμπτωση», αυτό συνέβη μόλις η ιδιοκτησία του εκδοτικού οίκου περιήλθε στην ιδιοκτησία του Συγκροτήματος Λαμπράκη, αλλά, και πάλι, οι «μικροί» ανέλαβαν να το εκδώσουν μέσα στο 2008, τόσο στα Ελληνικά όσο και στα Αγγλικά…