(Ελευθεροτυπία, 7 Ιουνίου 2008)
Απομυθοποίηση του Μάη ‘68
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Τους τελευταίους μήνες, ο Μάης του ’68 έγινε κάτι σαν τα t-shirts με την εικόνα του Τσε! Είτε βρίσκεται κανείς στο συντηρητικό Λονδίνο, είτε στο «προοδευτικό» Παρίσι και την Αθήνα, τα έντυπα της παραδοσιακής Αριστεράς (ρεφορμιστικής και αντισυστημικής) είναι γεμάτα από αφιερώματα για τον Μάη, ενώ αντίστοιχα αφιερώματα οργανώνονται από κινηματογράφους και εκθέσεις. Παράλληλα, οι άθλιοι τυχοδιώκτες του Παρισινού Μάη, τύπου ΚονΜπεντίτ (Daniel Con Bendit), ανασύρονται από την ναφθαλίνη για να δηλώνουν θρασύτατα ότι ο Μάης πέθανε ―αφού προηγουμένως οι ίδιοι προσωπικά έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να βοηθήσουν στο θάψιμο του! Έτσι, παρουσιάζεται το παράδοξο φαινόμενο όλοι να γιορτάζουν τον Μάη, από σύμπασα την παραδοσιακή Αριστερά μέχρι τους οπαδούς της... Ελληνοορθοδοξίας. Πως εξηγείται, λοιπόν, το παράδοξο της πάνδημης αναγνώρισης αλλά και καπήλευσης του γεγονότος, παράδοξο που θυμίζει το αντίστοιχο του Πολυτεχνείου; Μήπως γιατί τα γεγονότα που εκτυλίχτηκαν σχεδόν παράλληλα σε πολλές χώρες του γεωγραφικού Βορρά την εποχή εκείνη (Η.Π.Α., Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία, Ιταλία κ.λπ.) και χαρακτηρίζονται ως «ο Μάης» ποτέ δεν έθεσαν (ούτε μπορούσαν να θέσουν) σε πραγματικό κίνδυνο το σύστημα, παρά την αντίθετη μυθολογία;
Φυσικά, τα συγκεκριμένα γεγονότα, όπως άλλωστε κάθε ιστορικό γεγονός για το οποίο δεν είναι δυνατόν να υπάρξει «αντικειμενική αλήθεια», ερμηνεύονται σύμφωνα με το «παράδειγμα» του κάθε ερμηνευτή που ξεκινά από τη δική του κοσμοθεωρία, αξίες και πεποιθήσεις. Έτσι, η ρεφορμιστική Αριστερά γιορτάζει τον Μάη γιατί σε αυτόν βλέπει το σπέρμα του ρεφορμιστικού Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ και της «Αριστεράς των κινημάτων», (δηλαδή της Αριστεράς των αγώνων για την προάσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών, των μεταναστών, των μειονοτήτων κ.λπ.). Αυτό βασίζεται στην μυθοποίηση του γεγονότος ότι ο Μάης πράγματι οδήγησε σε κάποια αλλαγή στις σχέσεις των φύλων, εκπαιδευτών και εκπαιδευομένων και γενικότερα στις κοινωνικές σχέσεις, αναδεικνύοντας την αυτονομία του ατόμου που μέχρι τότε είχε καταπατηθεί από τις ιεραρχίες αλλά και τις διάφορες «συλλογικότητες», είτε αυτή του τέως «υπαρκτού» είτε ακόμη και αυτή του σοσιαλδημοκρατικού κράτους-πρόνοιας και των γραφειοκρατικών συνδικάτων.
Από την άλλη μεριά, η αντισυστημική Αριστερά γιορτάζει τον Μάη σαν μια απόπειρα αντισυστημικής αλλαγής στη δυτική Ευρώπη, η οποία ξεπερνούσε τις συνήθεις εξεγέρσεις του περασμένου αιώνα θέτοντας αιτήματα που αμφισβητούσαν όχι μόνο την ανισοκατανομή οικονομικής ή έστω πολιτικής δύναμης, αλλά και κάθε μορφής κοινωνικής δύναμης, καθώς και τις εξουσιαστικές σχέσεις και δομές του ιεραρχικού συστήματος. Σε αμφισβήτηση έμπαινε το ίδιο το νόημα της Προόδου, της οικονομικής ανάπτυξης και του συνακόλουθου καταναλωτισμού, και, έμμεσα, των σχέσεων της κοινωνίας με την Φύση. Ο Μάης γι’ αυτήν την Αριστερά ήταν σημείο έμπνευσης και παράδειγμα για το μέλλον.
Ο Μάης του ’68 εμπεριείχε βέβαια όλες αυτές τις τάσεις καθώς και άλλες, εφόσον τα κοινωνικά στρώματα που είχαν κινητοποιηθεί και πήραν μέρος στα σχετικά γεγονότα ήταν ―πολιτικά και κοινωνικά― ανομοιογενή: από πολιτικοποιημένους φοιτητές και απολίτικους χίπηδες της μεσαίας κυρίως τάξης, μέχρι τα ριζοσπαστικά μέλη της εργατικής τάξης που πάλευαν ενάντια όχι μόνο στο «σύστημα» και τους εργοδότες τους αλλά και στις γραφειοκρατικές ηγεσίες των συνδικάτων τους. Οι περισσότεροι όμως από αυτούς που πήραμε με οποιοδήποτε τρόπο μέρος στα γεγονότα αυτά, είτε στη Γαλλία είτε στην υπόλοιπη δυτική Ευρώπη και Αμερική, ξέρουμε ότι η κυρίαρχη τάση ήταν αυτή της ανατροπής του «συστήματος» ―με την ευρεία έννοια της ιεραρχικής κοινωνικής οργάνωσης, είτε χαρακτηριζόταν «καπιταλιστική» είτε «σοσιαλιστική» (και με τις δυο εκδοχές του «υπαρκτού» και της σοσιαλδημοκρατίας)― καθώς και των αξιών του. Και αυτό, γιατί κανένα σύστημα μέχρι τότε δεν είχε επιτύχει την πραγματική απελευθέρωση του ανθρώπου από την κυριαρχία διαφόρων ελίτ, έστω και αν το σοσιαλιστικό σύστημα είχε επιτύχει την καλύτερη ικανοποίηση των βασικών αναγκών όλων των πολιτών σε σχέση με το καπιταλιστικό. Όμως, οι εξεγερμένοι του Μάη έπαιρναν ως δεδομένες τις κατακτήσεις τόσο του «υπαρκτού» όσο και της σοσιαλδημοκρατίας και αγωνιζόντουσαν για ολοκληρωτική ελευθερία με την έννοια της ατομικής και συλλογικής αυτονομίας και της πραγματικής δημοκρατίας σε όλα τα επίπεδα. Δηλαδή, αυτό που σήμερα ονομάζουμε Περιεκτική Δημοκρατία[1] με βάση την σοσιαλιστική και τη δημοκρατική παράδοση, καθώς και τα ριζοσπαστικά ρεύματα μέσα στα «νέα κοινωνικά κινήματα» που αναδύθηκαν από τον Μάη (φεμινιστικό, οικολογικό, μειονοτήτων κ.λπ.), παίρνοντας παράλληλα υπόψη τις εμπειρίες και τα επακόλουθα της εξέγερσης αυτής.
Το τι επακολούθησε τον Μάη δεν ήταν απλώς αποτέλεσμα συνομωσιών της καπιταλιστικής ελίτ και της ήττας της Αριστεράς, όπως υποστηρίζουν αφελείς θεωρίες της Αριστεράς που φθάνουν στο σημείο να καλωσορίζουν την νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση![2] Αντίθετα, η επικράτηση της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, αλλά και ο εκφυλισμός των νέων κοινωνικών κινημάτων ―μετά την επικράτηση των «ρεαλιστών» σε αυτά και την μετατροπή τους είτε σε «λόμπι» για την ικανοποίηση των κοινωνικών και οικονομικών αιτημάτων των ελίτ ανάμεσα στις γυναίκες, τις μειονότητες κ.λπ., είτε σε κόμματα εξουσίας, όπως συνέβη με δυτικοευρωπαϊκά Πράσινα κόμματα που αδίστακτα στήριξαν τα εγκλήματα της υπερεθνικής ελίτ)― ήταν αποτέλεσμα των ίδιων των αντιφάσεων του Μάη σε συνδυασμό με τις εξελισσόμενες «συστημικές τάσεις» του καπιταλισμού. Δηλαδή, ήταν αποτέλεσμα:
· του αυθόρμητου και συνεπώς ανοργάνωτου χαρακτήρα της εξέγερσης του Μάη, ως συνέπεια της έλλειψης προτάγματος, στρατηγικής και τακτικής, καθώς και του ρόλου της παραδοσιακής Αριστεράς και κυρίως του Κ.Κ.Γ. και,
· της ήδη από τον καιρό του Μάη εντεινόμενης καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης που σηματοδοτούσε η επέκταση των πολυεθνικών —διαδικασία, η οποία ερχόταν σε αντίφαση με τον σοσιαλδημοκρατικό κρατισμό που δεν μπόρεσαν να σταματήσουν τα λαϊκά κινήματα. Από την άλλη μεριά, οι νεοφιλελεύθεροι εκμεταλλεύτηκαν την αντίθεση στην κρατική γραφειοκρατία για να θεσμοποιήσουν την «απεξάρτηση από το κράτος» και την απελευθέρωση των αγορών που οδήγησε στην σημερινή άκρως ατομικιστική κοινωνία, η οποία δεν έχει καμιά σχέση με τα αιτήματα και τις ιδέες του Μάη.
Δικαίως, επομένως, ακόμη και το σύστημα γιορτάζει (και εμπορικοποιεί) το θάψιμο του Μάη, όπως και αυτό του Τσε. Όμως, τι ακριβώς γιορτάζει η παραδοσιακή Αριστερά, όταν μέσα σε μια πολυδιάστατη κρίση που επιδεινώνεται συνεχώς, αντιμετωπίζει, χωρίς πρόταγμα και στρατηγική, την άμεση εξαφάνιση της;