Ελευθεροτυπία (25 Οκτωβρίου 2008)
Ο μύθος του «νέου» καπιταλισμού
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
«Τα πράγματα πρέπει να αλλάξουν για να μείνουν τα ίδια»
Giuseppe Tomasi (Ο Γατόπαρδος της Σικελίας, 1958)
Ενώ η πιστωτική κρίση και η συνακόλουθη κρίση των τραπεζικών συστημάτων ακόμη δεν ξεπεράστηκε εντελώς, παρά τα τρισεκατομμύρια δολάρια που άλλαξαν τσέπες, από αυτές των φορολογουμένων στις τσέπες των τραπεζιτών, κερδοσκόπων κ.α. που προκάλεσαν την κρίση (για χάρη, βεβαίως, της σωτηρίας της οικονομίας ― διάβαζε του ιδιωτικού τραπεζικού συστήματος), η παγκόσμια ύφεση μόλις αρχίζει και τα χρηματιστήρια που την προεξοφλούν συνεχίζουν την πτώση τους, τη στιγμή που ακόμη και μεγάλες χώρες κινδυνεύουν να χρεοκοπήσουν! Παράλληλα, η υπερεθνική ελίτ, με πρωτοστατούντα τον εκπρόσωπο του «καλού» Ευρωπαϊκού καπιταλισμού της Ε.Ε. Σαρκοζί, καλλιεργεί έναν άλλο μύθο: τον μύθο του «νέου» καπιταλισμού που ανατέλλει μετά την αποτυχία των ελεύθερων αγορών που εξέφραζε η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Δηλαδή, ενός καπιταλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο όπου η αγορά θα ελέγχεται από το κοινωνικό σύνολο, μέσω του κράτους. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι ο Μπους στο Camp David τον επανέφερε στην τάξη ξεκαθαρίζοντας ότι «είναι ουσιαστικό να διατηρήσουμε τα θεμέλια του δημοκρατικού καπιταλισμού, δηλαδή τη δέσμευση μας για τις ελεύθερες αγορές, την ιδιωτική πρωτοβουλία και το ελεύθερο εμπόριο», ενώ «ο μάγος» Μπράουν έγραφε προ ήμερων «θαυμάζω την ικανότητα της αγοράς να απελευθερώνει τον δυναμισμό και την επιχειρηματική πρωτοβουλία των ανθρώπων και, επομένως, η κυβέρνηση του «Νέου» Εργατικού κόμματος είναι και θα είναι πάντα υποστηρικτής των επιχειρήσεων και των αγορών».[1] Παράλληλα, ο Πήτερ Μάντελσον που εκφράζει τον σκληρό πυρήνα του Ευρωπαϊκού σοσιαλ-φιλελευθερισμού, χθες ως επίτροπος της Κομισιόν και σήμερα ως υπουργός του «μάγου», έγραφε ότι «ανεξάρτητα από την αντίδραση μας (στην κρίση) δυο αρχές πρέπει να μας κατευθύνουν: πρώτον, δεν πρέπει ποτέ να εγκαταλείψουμε τη δέσμευση μας για την παγκοσμιοποίηση και, δεύτερον, ότι μια παγκόσμια οικονομία απαιτεί μια παγκόσμια διακυβέρνηση».[2]
Η επιβεβαίωση των παραπάνω ήλθε πανηγυρικά με το κείμενο της πρόσκλησης για την συνάντηση κορυφής για την κρίση της «Ομάδας των 20» τον Νοέμβρη που κάνει ξεκάθαρες τις προθέσεις της υπερεθνικής ελίτ: «η συνάντηση κορυφής θα δώσει επίσης την σημαντική ευκαιρία στους ηγέτες να ενισχύσουν τα θεμέλια του καπιταλισμού συζητώντας τρόπους ενίσχυσης της δέσμευσης τους για ανοικτές, ανταγωνιστικές οικονομίες, καθώς και φιλελευθεροποίησης του εμπορίου και των επενδύσεων».[3] Και, φυσικά, η παγκόσμια διακυβέρνηση για την οποία μιλά ο Μάντελσον ήδη υπάρχει, έστω άτυπη, με την μορφή της «Ομάδας των 7», η οποία εκφράζει πιστά τις απόψεις της υπερεθνικής ελίτ[4], δηλαδή των ελίτ που ελέγχουν τόσο, ―μέσω των υπερεθνικών επιχειρήσεων― την παγκόσμια οικονομία, όσο και τους διεθνούς εμβέλειας πολιτικούς και πολιτιστικούς μηχανισμούς (διεθνείς οργανισμοί, διεθνή ΜΜΕ και ερευνητικά ιδρύματα κ.λπ.). Ο Μάντελσον, επομένως, μιλά για μια εικονική παγκόσμια διακυβέρνηση ―απόλυτα συμβατή με την εποχή της εικονικότητας που ζούμε!― όπου στην παγκόσμια διακυβέρνηση θα μετέχουν υποτίθεται και χώρες όπως η Νότια Κορέα, η Αργεντινή και η Βραζιλία (που ήδη απειλούνται με χρεοκοπία) , η Ινδία στην οποία η συντριπτική πλειοψηφία του λαού λιμοκτονεί αλλά η ελίτ δαπανά εκατομμύρια ακόμη και για...διαστημικές αποστολές, η Τουρκία και ο απαραίτητος «Κινέζικος γίγαντας», όπου η πολυδιαφημισθεισα φούσκα της ανάπτυξης των made in China εξαγωγών των πολυεθνικών ήδη ξεφουσκώνει!
Είναι λοιπόν φανερό ότι το «Νέο Bretton Woods» που σχεδιάζεται και ο συνακόλουθος «νέος» καπιταλισμός δεν πρόκειται να φέρει καμία σημαντική αλλαγή στη σημερινή νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, της οποίας η ουσία, όπως εκδηλώνεται με τις ανοικτές και απελευθερωμένες αγορές εμπορευμάτων και κεφαλαίου και τις «ελαστικές» σχέσεις εργασίας, θα παραμείνει ανέγγιχτη. Αυτό συνεπάγεται :
Την συνέχιση της κρατικής επέμβασης στην οικονομία, κατ’ αρχήν, με μέτρα από την πλευρά της προσφοράς (δηλαδή με κίνητρα όπως τα χαμηλότερα επιτόκια, το αναλογικά χαμηλότερο φορολογικό βάρος για τα… πλουσιότερα στρώματα σχετικά με τα μικρομεσαία) και όχι από τη μεριά της ενεργού ζήτησης (μαζικές δημόσιες επενδύσεις ―η κλασική Κευνσιανή επιταγή των σοσιαλδημοκρατών)
Τη διατήρηση και επέκταση των ιδιωτικοποιήσεων σε όσους τομείς ακόμη δεν έχουν ιδιωτικοποιηθεί (η διαδικασία ιδιωτικοποίησης της Ολυμπιακής, που μας επέβαλε το Ευρωπαϊκό τμήμα της υπερεθνικής ελίτ, προχωρά ακάθεκτη), ενώ οι ελάχιστες Τράπεζες που αναγκαστικά εθνικοποιήθηκαν θα επανέλθουν στον ιδιωτικό τομέα μόλις πάψουν να είναι ζημιογόνες
Συνέχιση της αποδιάρθρωσης του κράτους πρόνοιας και της αντικατάστασης του με τα ασφαλιστικά δίκτυα για τους απόρους και περαιτέρω ιδιωτικοποίηση της υγείας και εκπαίδευσης.
Ποιο είναι όμως τότε το περιεχόμενο του «νέου» καπιταλισμού; Δυο είναι κατά τη γνώμη μου τα πραγματικά νέα στοιχεία που φυσικά δεν αλλάζουν σε τίποτα την ουσία της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης:
―Πρώτον, η άτυπη παγκόσμια διακυβέρνηση που έχει καθιερώσει η υπερεθνική ελίτ των «7» θα συνεχιστεί, αλλά και θα συμπληρωθεί από μια νέα τυπική παγκόσμια «διακυβέρνηση» των «20», όπου τα «νέα μέλη» ουσιαστικά καλούνται να συμμετάσχουν στην εφαρμογή των απαραίτητων διεθνών χρηματοπιστωτικών αλλά και οικολογικών ελέγχων για την αποφυγή χρηματοπιστωτικών κρίσεων σαν την σημερινή και τη συγκράτηση της οικολογικής καταστροφής σε ανεκτά όρια. Φυσικά, η άτυπη υπερεθνική ελίτ θα εξακολουθήσει να παίρνει, μέσω της «Ομάδας των 7» και των ελεγχόμενων διεθνών οργανισμών, τις αποφάσεις για όλα τα σημαντικά διεθνή θέματα, και πράξεις ανταρσίας, όπως αυτή της Ρωσίας στην Γεωργία, θα τιμωρούνται με απομόνωση της αντίστοιχης ελίτ.
―Δεύτερον, η από καιρό αναμενόμενη ανακατανομή της εξουσίας μέσα στην άτυπη υπερεθνική ελίτ. Όπως είναι γνωστό, οι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί που εγκαθιδρύθηκαν αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στο Bretton Woods και αλλού (ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, Gatt/ΠΟΕ—ΝΑΤΟ κ.λπ.) είχαν διαμορφωθεί από την ηγέτιδα τότε δύναμη του καπιταλιστικού στρατοπέδου, τις ΗΠΑ, για να εκφράζουν την πρωτοκαθεδρία της Αμερικανικής ελίτ στις οικονομικές και πολιτικοστρατιωτικές αποφάσεις. Από τότε όμως έχει σημειωθεί μια σημαντική αναδιάταξη της οικονομικής, και συνακόλουθα της πολιτικοστρατιωτικής, δύναμης όχι μόνο εξαιτίας της ανόδου χωρών σαν την Ιαπωνία και Γερμανία (όπως μόλις υπενθύμισε ο Γερμανός Υπ. Οικονομικών Peer Steinbrück: «οι ΗΠΑ θα χάσουν τη θέση τους ως υπερδύναμης στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα»[5]), αλλά κυρίως εξαιτίας της παγκόσμιας οικονομικής αλληλεξάρτησης που δημιούργησε η παγκοσμιοποίηση.
Αναπόφευκτα, ο «νέος» καπιταλισμός δεν κάνει τίποτα απολύτως για να ξεπεραστεί η χρόνια και συνεχώς επιδεινούμενη κρίση του «παλαιού»...
[1] Gordon Brown, “Economy can emerge stronger”, The Daily Telegraph (18/10/2008).
[2] Peter Mandelson, “In defence of globalisation”, The Guardian (3/10/2008).
[3] Statement by Press Secretary Dana Perino (22/10/2008)
[4] Τ. Φωτόπουλος, Περιεκτική Δημοκρατία: Δέκα Χρόνια Μετά (Ελ. Τύπος, Μάης 2008), σελ. 170-71.