Ελευθεροτυπία (6 Δεκεμβρίου 2008)
Η κρίση της πολιτικής και οι επαγγελματίες πολιτικοί
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Όπως είναι γνωστό, το σύστημα της οικονομίας της αγοράς στη σημερινή παγκοσμιοποίηση των ανοικτών και «απελευθερωμένων» αγορών κεφαλαίου και εμπορευμάτων και των «ελαστικών» αγορών εργασίας δεν αφήνει πια περιθώρια στους επαγγελματίες πολιτικούς ούτε ακόμη και για τις υποσχέσεις που μπορούσαν και έκαναν τριάντα χρόνια πριν. Η εγκατάλειψη της δέσμευσης για πλήρη απασχόληση, και η αντικατάσταση της με τις «ελαστικές» σχέσεις εργασίας, το σταδιακό ξήλωμα του (ιστορικά υποτυπώδους στην Ελλάδα) κράτους πρόνοιας, η παράδοση στο ιδιωτικό κεφάλαιο ακόμη και επιχειρήσεων κοινής ωφελείας όπως η Ολυμπιακή, ο ΟΤΕ και η ΔΕΗ, είναι μερικές από τις πολιτικές που συνεχίζονται και θα ενταθούν στο μέλλον, είτε με κυβέρνηση ΝΔ είτε ΠΑΣΟΚ. Τώρα μάλιστα που με την κρίση το δημόσιο χρέος εκτοξεύεται στο 20% του ΑΕΠ και οι όροι δανεισμού για χώρες σαν την Ελλάδα γίνονται ιδιαίτερα επαχθείς, οι συνθήκες στην υγεία, την εκπαίδευση κ.λπ. θα γίνουν ακόμη χειρότερες, η ανεργία και η φτώχεια θα φουντώσουν περισσότερο, ενώ η αδυναμία των επαγγελματιών πολιτικών για οποιαδήποτε αποτελεσματική παρέμβαση θα γίνει ακόμη πιο εμφανής, επιδεινώνοντας την χρόνια κρίση της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας» και αυτού που περνά σήμερα σαν «πολιτική», σε αντίθεση με την κλασική έννοια της Πολιτικής που προϋπέθετε την άμεση συμμετοχή των πολιτών στην διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Η «κρίση της πολιτικής» εκφράζεται από ορισμένα συμπτώματα που συχνά παίρνουν τη μορφή μιας υπόρρητης ή και ρητής αμφισβήτησης θεμελιακών πολιτικών θεσμών της (κόμματα, πολιτικοί, εκλογές κ.τ.λ.). Ένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι το γεγονός ότι ο σεβασμός προς τους επαγγελματίες πολιτικούς δεν ήταν ποτέ σε χαμηλότερο επίπεδο, με τους παχυλούς μισθούς τους και τα οικονομικά σκάνδαλα που (κάποτε) έρχονται στην επιφάνεια να επιβεβαιώνουν την πεποίθηση ότι η πολιτική, για τη συντριπτική πλειονότητα των πολιτικών ―εκτός από κάποιες εξαιρέσεις, κυρίως της αντισυστημικής Αριστεράς― είναι απλώς ένα επάγγελμα, δηλαδή ένας τρόπος κοινωνικής και οικονομικής ανόδου. Έτσι, πρόσφατη έρευνα στη Βρετανία (τη μητέρα του κοινοβουλευτισμού) έδειξε ότι, όταν οι πολίτες ρωτήθηκαν ποια είδη επαγγελμάτων εμπιστεύονται, οι επαγγελματίες πολιτικοί βρέθηκαν στον πάτο της εμπιστοσύνης των πολιτών ως προς το εάν λένε την αλήθεια.[1] Δεν είναι λοιπόν περίεργο ότι εκατομμύρια Αργεντινοί, μετά την εξέγερση του 2000, έγραψαν στο ψηφοδέλτιο τους στις εκλογές του 2001 ―εκφράζοντας το αίτημα για μια πραγματική δημοκρατική αυτοδιεύθυνση και όχι βέβαια για επιστροφή στην Χούντα― "que se vayan todos" («να φύγουν όλοι» οι επαγγελματίες πολιτικοί).
Παρόλα αυτά, στη χώρα μας δεν λείπουν θρασείς επαγγελματίες πολιτικοί και μάλιστα κομμάτων που αυτό-προβάλλονται ως «αντικαπιταλιστικά» ―αν όχι «επαναστατικά»― όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, οι οποίοι δεν διστάζουν να χαρακτηρίσουν «φασιστικές» τις απόψεις τυχαίου δείγματος πολιτών που κατά τη συντριπτική πλειοψηφία τους χαρακτήριζαν τους πολιτικούς ως «ψεύτες» κ.λπ. Το θέμα βέβαια δεν αφορά τις προσωπικές απόψεις επαγγελματιών πολιτικών που ελάχιστα ενδιαφέρουν (γι’ αυτό και δεν έχει σημασία η αναφορά ονομάτων), αλλά η θέση που παίρνει απέναντι στις απαράδεκτες αυτές απόψεις το κόμμα στο οποίο ανήκουν. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για πολιτικούς που καταφέρονται συλλήβδην ενάντια στον Ελληνικό λαό, με το επιχείρημα που ακούστηκε σε πρόσφατη τηλεοπτική συνέντευξη βουλευτού ότι όταν οι πολίτες λένε (όπως στο προαναφερθέν δείγμα) ότι «όλοι τους» (οι πολιτικοί) είναι ψεύτες, «αυτό είναι ολοκληρωτισμός πράγμα που σημαίνει, ότι ο ελληνικός λαός ―αν αυτό είναι το δείγμα του― δεν είναι δημοκράτης και θα επιθυμούσε κάποιον Παπαδόπουλο ή Μεταξά να τον σώσει γιατί ο ίδιος δεν δέχεται τη ευθύνη του». Φυσικά, σύμφωνα με την ίδια αντίληψη, οι όροι «ευθύνη» και «ενεργός πολίτης» δεν ορίζονται με την μόνη σημαντική έννοια που μπορούν να έχουν οι όροι αυτοί, δηλαδή της άμεσης συμμετοχής στη λήψη των αποφάσεων, αλλά με την βολικότατη (για τους επαγγελματίες πολιτικούς) έννοια του «ελέγχου της εξουσίας» ―αφού βέβαια προηγούμενα οι δήθεν ενεργοί πολίτες εκλέξουν τους «ικανούς» επαγγελματίες πολιτικούς! Ασφαλώς, τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι όλοι οι επαγγελματίες πολιτικοί είναι ψεύτες κ.λπ. αλλά το ερώτημα είναι: αν χαρακτηρίζεται ολοκληρωτική παρόμοια αντίληψη που εκφράζει ο μέσος πολίτης στο δρόμο με βάση την εμπειρία του, τότε τι άραγε είναι η άποψη επαγγελματιών πολιτικών της «ανανεωτικής αντικαπιταλιστικής Αριστεράς» που χαρακτηρίζουν συλλήβδην τον λαό «φασιστικό» επειδή θεωρεί τους πολιτικούς ψεύτες;
Ας δούμε όμως τι λένε αξιόπιστες συγκριτικές έρευνες πάνω στο θέμα. Στην Ελλάδα, όπως και στις περισσότερες αντιπροσωπευτικές «δημοκρατίες» στη Δύση, η πολιτική είναι αντικείμενο ενασχόλησης βασικά των μεσαίων στρωμάτων, ενώ η συμμετοχή του φτωχού πληθυσμού σε πολιτικά κόμματα και τα γραφειοκρατικά συνδικάτα είναι σχεδόν μηδαμινή (μόλις 2,3%, σύμφωνα με πολύ πρόσφατη έρευνα της ΕΣΥΕ).[2] Αλλά ακόμη και ανάμεσα στα μεσαία στρώματα, στα οποία βασικά ανήκουν οι μπλόγκερς, (οι σχετικά περισσότεροι από τους οποίους, το 32%, βρίσκουν ότι κανένα κόμμα δεν βρίσκεται κοντά στις δικές τους απόψεις, ενώ οι σχετικά περισσότεροι από αυτούς που βρίσκουν συγγένεια με κόμματα, το 24%, δηλώνουν πιο κοντά στον ΣΥΡΙΖΑ) πολύ πρόσφατη έρευνα[3] έδειξε ότι, μολονότι το 76% των μπλόγκερς δηλώνει ότι ενδιαφέρεται για την πολιτική, το 85% δεν είναι ικανοποιημένο από την λειτουργία της Ελληνικής δημοκρατίας.
Η σημαντικότερη όμως συγκριτική έρευνα στην Ευρώπη και την Ελλάδα πριν μερικά χρόνια έδειξε ότι η χώρα μας ακολουθεί πιστά το Ευρωπαϊκό πρότυπο όσον αφορά στον σεβασμό των επαγγελματιών πολιτικών και των κομμάτων, δηλαδή της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας». Σύμφωνα με την έρευνα αυτή[4], 78,5% των πολιτών δεν έχει καμία ή μικρή εμπιστοσύνη στους επαγγελματίες πολιτικούς (τους βαθμολογούν από 0 έως 5, με άριστα το 10) ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην Αγγλία (που δεν έχει «φασιστικά κατάλοιπα» από χούντες κ.λπ.) φθάνει το 77,5%. Είναι όμως χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα, με τα δήθεν «φασιστικά στοιχεία» του λαού της, 74% πιστεύουν ότι θα πρέπει ν απαγορεύονται τα κόμματα που θέλουν ν’ ανατρέψουν τη δημοκρατία, έναντι μόνο 60% στην Αγγλία! Η απαξίωση όμως αυτού που περνά για «πολιτική» και «δημοκρατία» δεν σημαίνει και γενικότερη απαξίωση της Πολιτικής, ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Αυτό φανερώνει όχι μόνο η σημαντικά μεγαλύτερη ένταση της Κοινωνικής Πάλης στη χώρα μας σε σχέση με τις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, αλλά ακόμη και η προαναφερθείσα έρευνα που δείχνει ότι σχεδόν 60% του λαού θεωρεί την πολιτική, ως σημαντική αξία στη ζωή (από μέτρια σημαντική μέχρι πάρα πολύ), έναντι μόνο 42% στην Αγγλία.
Ερώτηση: μήπως στο μέλλον το φακέλωμα δεν θα γίνεται από την «επάρατη» Δεξιά αλλά από την «ανανεωτική αντικαπιταλιστική Αριστερά», η οποία φαίνεται, παίρνοντας δεδομένη την αντιπροσωπευτική «δημοκρατία» με κάποια ίσως «μερεμέτια», θα χαρακτηρίζει ως φασίστα όποιον υποσυνείδητα εκφράζει το αίτημα για μια άλλη δημοκρατία και πολιτική (έστω και αν στη πορεία κάνει αβάσιμες γενικεύσεις) από αυτό που περνά για «δημοκρατία» και «πολιτική» σήμερα;