ANTI, αρ. 848-9, (29/7- 8/9/2005)
Αριστερά και Οικολογία
ΝΙΚΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΑΤΟΣ
Τάκης Φωτόπουλος, Η πολυδιάστατη κρίση και η περιεκτική δημοκρατία, εκδ. Γόρδιος, Αθήνα 2005.
Είναι αλήθεια ότι οι σχέσεις της Αριστεράς και της Οικολογίας έχουν περάσει από σαράντα κύματα: Από τη δεκαετία του εβδομήντα, όταν εμφανίζεται το οικολογικό κίνημα μ' ένα ριζοσπαστικό λόγο, που ήθελε ταυτόχρονα να κρατά αποστάσεις από την «επίσημη» Αριστερά, μέχρι τις μέρες μας που έχει επικρατήσει κατά κράτος η ρεφορμιστική του πτέρυγα και συμμετέχει (ή θέλει) σε συμμαχικές κυβερνήσεις με σοσιαλφιλελεύθερα πολιτικά σχήματα, υποστέλλοντας πλήρως τη σημαία του για μια άλλου τύπου κοινωνική οργάνωση, αρκούμενο σε διαχειριστικές πολιτικές, θέτοντας ως άμεση προτεραιότητα την επίλυση επιμέρους προβλημάτων, ή την προώθηση της «πράσινης τεχνολογίας». Ένα κίνημα πολλά υποσχόμενο, που εμφανίστηκε ως ανατρεπτική δύναμη στις χώρες του Βορρά, μαράθηκε ενσωματωνόμενο στο σύστημα πριν προλάβει καν ν' ανθίσει.
Ταυτόχρονα παρατηρούμε τον πολλαπλασιασμό των περίφημων πλέον ΜΚΟ, οι οποίες στην πλειοψηφία τους είναι είτε κρατικοδίαιτες, είτε ελεγχόμενες -μέσω χρηματοδοτήσεων- από πολυεθνικές εταιρείες, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό. Οι εξαιρέσεις φυσικά υπάρχουν, για να επιβεβαιώνουν όμως τον κανόνα. Παρ' όλα αυτά κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει, επιχειρώντας έναν στοιχειώδη απολογισμό της τελευταίας εικοσιπενταετίας, ότι η παρουσία και οι παρεμβάσεις του οικολογικού κινήματος, αν μη τι άλλο συνέβαλαν καθοριστικά στη γνωστοποίηση της κρισιμότητας των περιβαλλοντικών ζητημάτων σε πλανητικό επίπεδο και στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης. Προβλήματα όπως το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η όξινη βροχή, η μείωση της στιβάδας του όζοντος, η συρρίκνωση της βιοποικιλότητας, η απερήμωση κ.ά. συζητούνται ευρέως, ανεξαρτήτως των προτεινόμενων πολιτικών για την αντιμετώπιση τους.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι το αναδυόμενο κίνημα της αντι-παγκοσμιοποίησης έχει συμπεριλάβει στην ατζέντα του πολλά από τα παραπάνω ζητήματα συνειδητοποιώντας ότι το Αύριο του πλανήτη κάθε άλλο παρά δεδομένο είναι. Σε μια περίοδο όπου οι δραματικές αλλαγές στις ανατολικές χώρες απογοήτευσαν και ταυτόχρονα οδήγησαν στην «αποστρατεία» μεγάλες μάζες, όταν φτάσαμε στο σημείο ακόμα και να τίθεται προς συζήτηση το «τέλος της ιστορίας», αποτελεί αδήριτη αναγκαιότητα ένα νέο όραμα το οποίο θα συσπειρώσει και θα κινητοποιήσει τις μάζες, χωρίς τα ιδεολογήματα για τους μονόδρομους της αγοράς και της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
Ο συγγραφέας μέσα από το έργο του προσπαθεί να αρθρώσει μια εξόχως ενδιαφέρουσα πρόταση για ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης, την περιεκτική δημοκρατία, ως απάντηση που μπορεί να οδηγήσει στην έξοδο από την υπάρχουσα πολυδιάστατη κρίση: οικονομική, κοινωνική, πολιτική, οικολογική. Μια κρίση η οποία συμφωνά με τον Τ.Φ. είναι αποτέλεσμα της τεράστιας και αυξανόμενης συγκέντρωσης δύναμης σε όλα τα επίπεδα. Απορρίπτει το μύθο της βιώσιμης ανάπτυξης, ως απάντηση στα κρίσιμα προβλήματα, επισημαίνοντας ότι η «Κοινωνική Ευρώπη» που υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύουν τα κεντροαριστερά και τα πράσινα κόμματα είναι κατ' εξοχήν ακατάλληλη να αναστρέψει τη σημερινή πραγματικότητα. Πηγές της υπάρχουσας κρίσης, η οικονομία της αγοράς και η αντιπροσωπευτική δημοκρατία οι οποίες θεσμοποίησαν τον διαχωρισμό της κοινωνίας από την οικονομία και την πολιτεία αντίστοιχα και οδήγησαν στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Βαθύς γνώστης της οικονομίας (καθηγητής σε πανεπιστήμιο της Μεγάλης Βρετανίας) παρουσιάζει στοιχεία που δύσκολα μπορούν να αμφισβητηθούν, αποδεικνύοντας με αριθμούς το πώς φτάσαμε μέχρι εδώ και τι προοπτικές υπάρχουν.
Ο Τ.Φ. είναι ένας από τους σημαντικότερους συγχρόνους διανοητές, σε διεθνές επίπεδο, αλλά η ριζοσπαστικότητα των απόψεων του και η πλήρης αποστασιοποίηση του από τα εξουσιαστικά δρώμενα αποτελούν τροχοπέδη για τη σκουριασμένη και πλήρως παραδομένη στο σύστημα ελληνική «διανόηση», η οποία επιμένει να τον αγνοεί (μήπως το ίδιο δεν έκανε με τον Πουλαντζά, όσο ζούσε;), σε αντίθεση με το εξωτερικό, όπου το έργο του όχι απλά είναι αναγνωρισμένο, αλλά σε πληθώρα κειμένων, ακόμα και αντιθετικών των απόψεων του, υπάρχουν πολλαπλές αναφορές σε αυτό. Ένα βιβλίο που αν μη τι άλλο θέτει ζητήματα και προτείνει μια εναλλακτική πρόταση για την οποία μπορεί και πρέπει ν' ανοίξει ένας γόνιμος διάλογος, για όσους τουλάχιστον δεν έχουν συνεπάρει οι σειρήνες του νεοφιλελευθερισμού. Όλων των εκδοχών και παραλλαγών του...