Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΡΙΣΗ, Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΤΙΣΥΣΤΗΜΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ: Ημι-ολοκληρωτική «Δημοκρατία» ή Περιεκτική Δημοκρατία; (Κουκίδα, 2009)
Πρόλογος
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Η βαθιά οικονομική κρίση από την οποία περνά σήμερα ο κόσμος δεν είναι, βέβαια, ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία του συστήματος της οικονομίας της αγοράς που καθιερώθηκε εδώ και δυο περίπου αιώνες. Είναι όμως η πρώτη παγκοσμιοποιημένη κρίση, με την έννοια ότι ο παγκόσμιος χαρακτήρας της δεν είναι, όπως στον μεσοπόλεμο, απλώς αντανάκλαση της κρίσης σε κάποιες κύριες καπιταλιστικές οικονομίες (Αμερική, Βρετανία, Γερμανία κλπ) αλλά αποτελεί οργανικό και αναπόσπαστο τμήμα της ίδιας της γένεσης και εξέλιξης της. Το δεύτερο σημαντικό ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της είναι πως η κρίση δεν είναι απλώς οικονομική, αλλά τμήμα μιας σοβαρής πολυδιάστατης κρίσης. Αυτά τα δύο θέματα, σε σχέση και με την επιδεινούμενη Ελληνική πολυδιάστατη κρίση, εξετάζει το βιβλίο αυτό.
Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, όπως διαμορφώθηκε τα τελευταία τριάντα περίπου χρόνια, δεν είναι απλώς συνέπεια κάποιων κακών πολιτικών επιλογών απο τις πολιτικές ελίτ (αν όχι συνωμοσιών των οικονομικών ελίτ) όπως υποστηρίζει αποπροσανατολιστικά η ρεφορμιστική Αριστερά. Αντίθετα, αποτελεί την έκφραση βασικής συστημικής τάσης που ξεκίνησε με την ανάδυση της οικονομίας της αγοράς: της τάσης για συνεχή αγοραιοποίηση, δηλαδή την ελαχιστοποίηση των κοινωνικών ελέγχων πάνω στις αγορές για χάρη της προστασίας της εργασίας και του περιβάλλοντος. Μια τάση, που απλώς ανακόπηκε στην σοσιαλδημοκρατική περίοδο, εξαιτίας της ιδιαίτερης έντασης που πήρε η Κοινωνική Πάλη μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και την δραματική επέκταση του «υπαρκτού σοσιαλισμού».
Η μαζική επέκταση των πολυεθνικών επιχειρήσεων που σήμερα ελέγχουν το παγκόσμιο εμπόριο και την παραγωγή, σε συνδυασμό με την παρακμή του εργατικού, και γενικότερα του σοσιαλιστικού, κινήματος και την κατάρρευση του «υπαρκτού», έθεσαν τις βάσεις για την σημερινή Νέα Τάξη, η οποία όμως δεν πρόκειται ν ανατραπεί από μόνη της, όσο και αν χειροτερεύσει η σημερινή κρίση που δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και οικολογική, πολιτική και κοινωνική. Και είναι ακριβώς οι κοινωνικές εκρήξεις τις οποίες αναπόφευκτα γεννά η κρίση αυτή που έχουν οδηγήσει ―με το πρόσχημα του δήθεν πολέμου κατά της τρομοκρατίας― στην σημερινή ημι-ολοκληρωτική μορφή της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας».
Δεν πρέπει, όμως, κανείς να συγχέει την ηθική χρεοκοπία του συστήματος με την πραγματικότητα, όπως κάνουν σήμερα οι υποστηρικτές της ρεφορμιστικής Αριστεράς, οι οποίοι εξακολουθούν να επαναλαμβάνουν τον μύθο του τέλους της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και της υποτιθέμενης επιστροφής του κρατισμού, αν όχι του σοσιαλισμού! Αντιθέτως, όπως θα προσπαθήσω να δείξω σε αυτό το βιβλίο, το μόνο που θα μπορούσαμε να περιμένουμε σήμερα είναι η αντικατάσταση της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης με ένα είδος σοσιαλφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, η οποία θα αντανακλά την συναίνεση τόσο των νεοφιλελεύθερων όσο και των σοσιαλφιλελεύθερων (των τέως σοσιαλδημοκρατών). Σε μια τέτοια σοσιαλφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, η ουσία της σημερινής παγκοσμιοποίησης θα παραμείνει ως έχει, έτσι ώστε το σύστημα να μπορεί να λειτουργήσει με λιγότερες και μικρότερες αναταράξεις από την σημερινή.
Επομένως, η ρητορική της υπερεθνικής ελίτ (Sarkozy, Brown, Obama κ.ά.) για «ένα νέο σύστημα», έναν ολοκαίνουργιο «καπιταλισμό» κ.λπ., είναι απλά προσπάθειες να αποπροσανατολίσουν τους λαούς, οι οποίοι, όπως δείχνουν οι καθημερινά διογκούμενες κοινωνικές εκρήξεις, από την Ελλάδα μέχρι την Ισλανδία και τις ανατολικοευρωπαϊκές χώρες, καθημερινά συνειδητοποιούν τη φοβερή αποτυχία της καπιταλιστικής οικονομίας της αγοράς. Ο αποπροσανατολισμός αυτός στοχεύει στην μετάθεση της συζήτησης από την ανάγκη αντικατάστασης του σημερινού συστήματος, σε μια άσχετη συζήτηση για διακοσμητικές αλλαγές του, οι οποίες παρουσιάζονται ως δήθεν τεράστιες αλλαγές. Παρόλα αυτά, είναι τέτοιο το μέγεθος των κοινωνικο-οικονομικών διαφορών που έχει δημιουργήσει η διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς μεταξύ Βορρά και Νότου ώστε οποιαδήποτε συμφωνία για ριζικές αλλαγές του συστήματος ―στα πλαίσια βέβαια της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης― είναι ανέφικτες, όπως έδειξε άλλωστε και η Συνδιάσκεψη της Ομάδας των 20 στο Λονδίνο που φανέρωσε τις σημαντικές διαφορές, ακόμη και μεταξύ των ίδιων των μελών της υπερεθνικής ελίτ!
Το επιτακτικό, επομένως, δίλημμα που τίθεται περισσότερο αμείλικτο από ποτέ είναι : συνέχιση και βάθεμα της πολυδιάστατης κρίσης, έστω και αν η σημερινή οικονομική κρίση στο μέλλον κοπάσει, ή, αντίθετα, αγώνας για την δημιουργία ενός μαζικού αντισυστημικού κινήματος που θα επανενσωματώσει την οικονομία, την πολιτική και την Φύση στην κοινωνία, δηλαδή θα δημιουργήσει τις βάσεις για μια πραγματική δημοκρατία, με την έννοια της ισοκατανομής της οικονομικής, πολιτικής και γενικότερα κοινωνικής δύναμης μεταξύ όλων των πολιτών, όπου οι τύχες των λαών θα εξαρτώνται από τους ίδιους και όχι από τις ελίτ των καπιταλιστών και των επαγγελματιών πολιτικών.
Τάκης Φωτόπουλος
Λονδίνο, Μάης 2009