Η ΝΕΑ ΤΑΞΗ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ Ο Πόλεμος και η Διεθνοποιημένη Οικονομία της Αγοράς, εκδόσεις Στάχυ, 1999
4. Οι δυτικοί "ειρηνοποιοί" και η εθνοκάθαρση
Οι μαζικοί βομβαρδισμοί των δυτικών κατά των Σέρβων, ερχόμενοι σε συνεχεία της Κροατικής εισβολής (με την αμερικανική ανοχή) στην Κράινα σηματοδοτούν, σύμφωνα με όλα τα φαινόμενα, την έναρξη της τελικής πράξης στη Γιουγκοσλαβική τραγωδία. Οι ίδιοι οι Νατοϊκή βομβαρδισμοί δεν εκπλήσσουν βέβαια κανένα. Ούτε για τη κατάφωρη ασυμβατότητα μεταξύ δυτικών διακηρύξεων (στόχος η ειρήνη) και πράξεων (πόλεμος εναντίον των Σέρβων), ούτε για τη μαζικότητα τους (οι New York Times καλούσαν εδώ και μήνες για μαζικούς βομβαρδισμούς των Σέρβων[1], ούτε καν για τη μονομέρεια τους (οι δυτικοί θυμούνται τις κτηνωδίες των εμφυλίων πολέμων μόνο όταν τις διαπράττουν οι εκάστοτε "εχθροί" τους). Και δεν εκπλήσσουν, διότι ο δυτικός στόχος στη τ. Γιουγκοσλαβία είναι φανερός. Παρά τις αντιθέσεις μεταξύ των δυτικών ως προς τα "πελατειακά" κρατίδια που θα στηρίξουν τις επί μέρους "ζώνες επιρροής" τους, καθώς και τις διαφορές στρατηγικής στην αντιμετώπιση της κρίσης, ένας κοινός στόχος ενώνει τις δυτικές κυβερνήσεις. O στόχος αυτός σήμερα είναι η αποκατάσταση της ειρήνης στη περιοχή (η οποία είναι αναγκαία για την πλήρη ενσωμάτωση της στη παγκόσμια αγορά) που θα στηρίζεται όμως όχι σε μια πολυ-πολιτισμική Γιουγκοσλαβία όπως στο παρελθόν, αλλά σε αντιμαχόμενα (και επομένως αδύνατα και εξαρτημένα από τη δύση), κράτη-έθνη των οποίων οι κυρίαρχες διαφορές είναι πολιτισμικές και κυρίως θρησκευτικές.Έτσι, οι λαοί της τ. Γιουγκοσλαβίας επανέρχονται στη κατάσταση που βρισκόντουσαν και προπολεμικά. Τη κατάσταση δηλαδή που διέκοψε για μισό περίπου αιώνα η μερική αποκοπή τους από την παγκόσμια αγορά και η αντίστοιχη πολιτική ανεξαρτησία που είχε επιτύχει το καθεστώς Τίτο. Και αυτό, σε αντίθεση με τον ρόλο που έπαιζαν προπολεμικά ως πιόνια στα χέρια των μεγάλων δυνάμεων που εκμεταλλευόντουσαν τις θρησκευτικές κυρίως διαφορές τους. Διότι είναι, βέβαια, γνωστό ότι όλοι οι "Νότιοι Σλάβοι" (Σέρβοι, Βόσνιοι, Κροάτες) αποτελούν εθνικά και γλωσσικά ένα λαό, όντας απόγονοι των Σλάβων που άρχισαν να εποικίζουν τη περιοχή τον 6ο αιώνα. Η διαμάχη μεταξύ των Σέρβων και των Κροατών, που έπεσαν αντίστοιχα στην επιρροή του ορθόδοξου Βυζαντίου και της καθολικής Ρώμης, ουσιαστικά παγιώθηκε με το Σχίσμα μεταξύ των Εκκλησιών το 1054, ενώ ο βίαιος προσηλυτισμός στον ισλαμισμό των αιρετικών Βοσνίων από τους Οθωμανούς δημιούργησε το τριαδικό θρησκευτικό πλαίσιο που αποτελεί τη βασική πολιτιστική αιτία της σημερινής αλληλοσφαγής.
Όμως, οι θρησκευτικές και πολιτιστικές διαφορές δεν ήταν βέβαια αρκετές για να προκαλέσουν τη σημερινή έκρηξη. Τα Βαλκάνια άλλωστε γενικά, και η Γιουγκοσλαβία ειδικότερα, πάντοτε ήταν πολυ-πολιτισμικά και οι λαοί τους συζούσαν σχεδόν αρμονικά για εκατοντάδες χρόνια στα πλαίσια πολύ-πολιτισμικών αυτοκρατοριών (Οθωμανική, Αψβούργοι). Οι συγκρούσεις άρχισαν βασικά από τη στιγμή που, με τη διάλυση των αυτοκρατοριών αυτών, ετέθη θέμα ίδρυσης εθνικών κρατών που ταύτιζαν ουσιαστικά την εθνική τους ταυτότητα με κάποια θρησκεία. Τότε, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για τις διάφορες "εθνοκαθάρσεις" που θα οδηγούσαν στη περιπόθητη ομογενοποίηση. Διότι, βέβαια οι εθνοκαθαρσεις δεν άρχισαν σήμερα, όπως τις παρουσιάζουν τα δυτικά ΜΜΕ. Αρχισαν πολύ παλιότερα, το 1941, όταν οι φασίστες Κροάτες συνεργάτες των Γερμανών ναζί άρχισαν το εθνοσωτήριο έργο της κάθαρσης των Κροατικών περιοχών από τους Σέρβους. Ετσι, οι περίφημοι για την κτηνωδία τους Ουστασι, στην προσπάθεια δημιουργίας ενός ομοιογενούς καθολικού κράτους, εφάρμοσαν συστηματικά την εγκληματική πολιτική που έγινε γνωστή με το μότο "προσηλυτισμός με τη βία του ενός τρίτου, εκδίωξη του ενός τρίτου και δολοφονία των υπόλοιπων" ―πολιτική που οδήγησε πράγματι στο βίαιο προσηλυτισμό περίπου 350.000 Σέρβων και τη δολοφονία άλλων τόσων. Ο ίδιος τρόμος της εθνοκαθαρσης τροφοδοτεί σήμερα την αλληλοσφαγη. Γιατί οι Ορθόδοξοι Σέρβοι δικαιολογημένα φοβούνται τους Βοσνίους Μουσουλμάνους όταν ο πρόεδρος Ιζεμπεγκοβιτς είχε ήδη από το 1972 διακηρύξει (Islamic Declaration) ότι όταν οι Μουσουλμάνοι (που ήδη είναι το 42% του πληθυσμού) αποκτήσουν την πλειοψηφία θα πρέπει να ιδρύσουν ένα καθαρόαιμο Ισλαμικό κράτος. Και αντίστροφα οι Βόσνιοι τρέμουν τις Σέρβικες εθνοκαθάρσεις που ήδη, με τη σιωπηρή ανοχή της δύσης, έχουν ξεριζώσει πάνω από 1,5 εκ μουσουλμάνους. Παρόμοια, με την ανοικτή αυτή τη φορά υποστήριξη της προστάτιδας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δύσης, η Κροατική εθνοκάθαρση στη Κράινα οδήγησε στο ξεριζωμό εκατοντάδων χιλιάδων Σέρβων που μέχρι τότε ζούσαν αρμονικά με τους Κροάτες.
Το πρόβλημα επομένως σήμερα δεν έγκειται στη συμπεριφορά των δυτικών. Αυτή είναι δεδομένη. Το βασικό τους κίνητρο είναι η ικανοποίηση των οικονομικών και πολιτικο-στρατιωτικών συμφερόντων τους στη περιοχή και για την επίτευξη του στόχου αυτού δεν δίστασαν ποτέ στο παρελθόν, ούτε θα διστάσουν στο μέλλον, να υποστηρίξουν άμεσα η έμμεσα κάθε κτηνωδία των αντιμαχομένων μερών και να εκμεταλλευθούν τις οποιεσδήποτε πραγματικές η φανταστικές διαφορές που χωρίζουν τους λαούς. Για να αναφερθώ στη ρήση γνωστού θρησκόληπτου διανοούμενου "ο ιμπεριαλισμός τη δουλειά του κάνει". Το θέμα όμως είναι το πως η θρησκοληψία και ο εθνικισμός τον βοηθούν αποφασιστικά στη δουλειά του αυτή.
Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να επιστρέψουμε σε μια ισοπεδωτική διεθνικιστική ιδεολογία που αγνοεί τη σημασία των πολιτιστικών διαφορών μεταξύ λαών. Οι πολιτιστικές διαφορές (γλώσσα, έθιμα, παραδόσεις- έστω και εάν μερικές από αυτές έχουν την ιστορική καταγωγή τους σε θρησκευτικές διαφορές), είναι όχι μόνο επιθυμητές αλλά και αναγκαίες στη διατήρηση της σταθερότητας. Όπως τονίζει ο Αμερικανός ελευθεριακός φιλόσοφος Murray Bookchin "η σταθερότητα είναι συνάρτηση όχι της απλότητας και της ομοιογένειας,αλλα της πολυπλοκότητας και της ποικιλομορφίας"[2]. Το πραγματικό επομένως θέμα είναι ότι εάν οι πολιτιστικές διαφορές εξαντλούνται στις θρησκευτικές, εθνικιστικές, η φυλετικές διαφορές, τότε, αναπόφευκτα, οδηγούν στη καταστροφή των λαών και τη χειραγώγηση τους από τις διάφορες ελίτ (πολιτικές, οικονομικές, πνευματικές) για την ικανοποίηση των δικών τους σκοπών. Η Ιστορία τουλάχιστον αυτό έδειξε πάντα περίτρανα. Ακόμη και όταν το "αγαπάτε αλλήλους" του Χριστιανισμού δεν εμπόδιζε τις μαζικές σφαγές των αλλοθρήσκων (τελευταίο παράδειγμα οι ομόδοξοι Σέρβοι).
Η περίπτωση όμως της τ. Γιουγκοσλαβίας είναι χαρακτηριστική διότι οι πολιτιστικές διαφορές μεταξύ των λαών της δεν εμπόδισαν, για μισό σχεδόν αιώνα, την σχετικά αρμονική συμβίωση τους σε πολύ-πολιτιστικές περιοχές σαν το Σεράγεβο. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι, παρά τη κρατικιστική σοσιαλιστική ιδεολογία του καθεστώτος, είχαν εξαφανιστεί οι διακρίσεις, οι οποίες, άλλωστε, αποτέλεσαν και το σπέρμα της σημερινής αλληλοσφαγης. Όμως, η έκρηξη δεν άρχισε παρά μόνο όταν η πολιτική και στρατιωτική ελίτ των λαών της γείτονας άρχισε να υποδαυλίζει τις πολιτιστικές και θρησκευτικές διαφορές. Οπως τόνιζε λίγο πριν πεθάνει ο παλαίμαχος αιρετικός κομμουνιστής Μιλοβαν Τζίλας, η καταστροφή του Γιουγκοσλαβικού ιδανικού οφειλόταν στο ότι όλες οι κομμουνιστικές ελίτ στη Κροατία, τη Σλοβενία και τη Σερβία, για να σώσουν τη θέση τους στη πολιτική ελίτ μετά το θάνατο του Τίτο και τη παρακμή της κομμουνιστικής ιδεολογίας, στράφηκαν στον εθνικισμό και τη θρησκοληψία[3].
Το θέμα, όμως, της υποδαύλισης των θρησκευτικών και άλλων διαφορών που μας χωρίζουν από τους γειτονικούς λαούς αποκτά ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας, με τον σήμερα καλλιεργούμενο εθνικισμό και θρησκομανία. Από τα ΜΜΕ, μέχρι το πρωθυπουργικό ζεύγος που προωθεί τελευταία την "σοσιαλιστική" εκδοχή της "Ελλάδας Ελλήνων Χριστιανών", (συμπληρώνοντας έτσι τον κύκλο που άρχισε η αντίστοιχη χουντική εκδοχή της) και ακολουθούμενο από πλειάδα τ. "σοσιαλιστών" πολιτικών και διανοουμένων οι οποίοι, για ψηφοθηρικούς η άλλους λόγους, αποτελούν σήμερα τους "ξαναγεννημένους Χριστιανούς" της χώρας μας.. Πράγμα που συμβάλλει αποφασιστικά στη σημερινή άνθιση του εθνικισμού και της θρησκοληψίας, καθώς και της λαϊκής εμπιστοσύνης στους αντιστοίχους θεσμούς (που, εξ ορισμού, είναι άσχετοι με τη δημοκρατική παράδοση), το Στράτο και την Εκκλησία.
Η δημιουργία επομένως μιας πολυπολιτισμικής Βαλκανικής συνομοσπονδίας αυτόνομων κοινοτήτων, όπου η ιδιότητα του πολίτη θα ενώνει τους λαούς, αποτελεί τη μόνη διέξοδο στη μόνιμη κρίση που θα δημιουργήσει η δημιουργία "ομοιογενών" εθνικών κρατών, τα οποία θα χωρίζουν τους λαούς με βάση εθνικιστικές και θρησκευτικές διαφορές, και θα τους μετατρέπουν σε πιόνια των μεγάλων δυνάμεων..
Ελευθεροτυπία, 2 Σεπτεμβρίου 1995