Βιβλιοκριτικές (Η ΝΕΑ ΤΑΞΗ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ Ο Πόλεμος και η Διεθνοποιημένη Οικονομία της Αγοράς, εκδόσεις Στάχυ, 1999)

Η ΝΕΑ ΤΑΞΗ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ: Ο Πόλεμος και η Διεθνοποιημένη Οικονομία της Αγοράς (εκδόσεις Στάχυ, 1999)

(Το παρακάτω άρθρο έχει δημοσιευτεί στην Αριστερή εφημερίδα ΠΡΙΝ στις 13/2/2000)

Πόλεμος στα Βαλκάνια και σύγχρονος καπιταλισμός

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΓΑΣ

Για τις αιτίες που πυροδότησαν την επιδρομή του ΝΑΤΟ στο Κόσοβο έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις. Πολλές είναι απολογητικές των ΝΑΤΟϊκών, άλλες είναι αποσπασματικές. Ο Τάκης Φωτόπουλος, στο βιβλίο του Η Νέα Τάξη στα Βαλκάνια: Ο πόλεμος και η διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς, που εκδόθηκε από το Στάχυ, καταθέτει μια ξεχωριστή άποψη, η οποία συνδέει το συγκεκριμένο πόλεμο με τα δομικά χαρακτηριστικά του σύγχρονου καπιταλισμού.

Η Νέα Τάξη στα Βαλκάνια είναι πια γεγονός ― όπως άλλωστε και σε όλον τον πλανήτη. Η επιβολή στη «γειτονιά» μας σφραγίστηκε την περσινή άνοιξη με τον πιο βάρβαρο και αποτρόπαιο τρόπο: με τους ανελέητους ΝΑΤΟϊκούς βομβαρδισμούς και έναν πόλεμο «νέου τύπου».

Σε αυτόν τον «πόλεμο» ― για την ακρίβεια, στην απροκάλυπτη επίθεση Αμερικανών, ΝΑΤΟ και ΕΕ ― είμαστε υποχρεωμένοι να γυρνάμε ξανά και ξανά πίσω, να μελετάμε τα χαρακτηριστικά του, να αναλύουμε τις ερμηνείες που δόθηκαν για τα αίτια και τη μορφή του, να συζητάμε για τις πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, και ιδεολογικές πλευρές του. Για δύο κυρίως λόγους. Πρώτον, γιατί η αυγή της νέας χιλιετίας βρίσκει τον πλανήτη να σπαράσσεται από πλήθος πολεμικών αναμετρήσεων και να μετρά, επίσης, πλήθος «θερμών σημείων» που θα μπορούσαν να αποτελέσουν δυνητικά εστία πολεμικής ανάφλεξης. Γιατί, με λίγα λόγια, η νέα καπιταλιστική εποχή σφραγίζεται, όχι κυρίως από την ειρήνη, αλλά από το συχνό άκουσμα της κλαγγής των όπλων. Δεύτερον, γιατί όλοι λίγο-πολύ συμφωνούν, πλέον, ότι ο «πόλεμος» στη Γιουγκοσλαβία (που, ας σημειωθεί, με βάση τις πρόσφατες εξελίξεις, δεν είναι σίγουρο ότι έληξε οριστικά) ήταν ένας «πόλεμος από το μέλλον», ένας πόλεμος της νέας εποχής του καπιταλισμού, ένας «πόλεμος» με νέα χαρακτηριστικά.

Είναι αλήθεια ότι από την περσινή άνοιξη και μετά έχουν κυκλοφορήσει ήδη μερικά βιβλία και έχουν γραφτεί αρκετά άρθρα για το πολεμικό έγκλημα κατά του λαού της Γιουγκοσλαβίας. Όμως, τολμούμε να πούμε ότι το βιβλίο του Τάκη Φωτόπουλου, που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Στάχυ, με τίτλο Η Νέα Τάξη στα Βαλκάνια: Ο πόλεμος και η διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς, αποτελεί μια ξεχωριστή και πολύ χρήσιμη κατάθεση στη σχετική συζήτηση που αναπτύσσεται.

Η αξία του συνίσταται, πάνω απ' όλα, σε τρία στοιχεία. Καταρχήν, προσπαθεί να υπερβεί τις αποσπασματικές και ελλιπείς ερμηνείες του «συρμού» που δόθηκαν σε αυτόν τον «πόλεμο», αναζητώντας τα βαθύτερα (τα «συστημικά», όπως αναφέρει ο συγγραφέας) αίτιά του. Έπειτα, τοποθετεί με σαφή και αιχμηρό τρόπο τα πολιτικά επίδικα αυτού του «πολέμου» και επιχειρεί να τα απαντήσει από μια, επίσης σαφή, ριζοσπαστική αριστερή οπτική. Και τέλος, μεταφέρει στον έλληνα αναγνώστη το «κλίμα» των συζητήσεων και των συνειδήσεων (στους διανοούμενους και στους απλούς εργαζόμενους) στη Δυτική Ευρώπη τον καιρό του πολέμου, ένα κλίμα που το έζησε από κοντά ο Τ. Φωτόπουλος, μια και ζει, εργάζεται και διδάσκει στο Λονδίνο από το 1966) και του ολοκληρωτικού χαρακτήρα πλύσης εγκεφάλου των δυτικών ΜΜΕ.

Σε ό,τι αφορά την πρώτη πλευρά, ο Τ. Φωτόπουλος αντικρούει με πλήθος επιχειρημάτων όλες αυτές τις εξηγήσεις που λανσαρίστηκαν από τους καθεστωτικούς και «αριστερούς» κύκλους: το μύθο ότι η επέμβαση έγινε για να σταματήσει η «εθνοκάθαρση», να προστατευθούν οι αλβανόφωνοι του Κοσσυφοπεδίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα, να προστατευθεί το διεθνές δίκαιο και οι δημοκρατικοί θεσμοί.

Την άποψη ότι ο πόλεμος ήταν απλώς ένας πόλεμος επιβεβαίωσης και ενίσχυσης της στρατηγικής ή γεωπολιτικής ηγεμονίας του αμερικανικού ιμπέριουμ απέναντι σε ΕΕ-Γερμανία (στην προοπτική του Ευρώ, πιο ειδικά), και πόλεμος-προέκταση των πρόσφατων εμπορικών τους αντιπαραθέσεων ή ένας πόλεμος ηγεμονίας απέναντι σε ΟΗΕ, Κίνα και Ρωσία. Ή τη θέση ότι η ΕΕ «σύρθηκε» σε αυτόν τον πόλεμο, είτε γιατί έκανε λάθος τακτικής, είτε γιατί δεν έχει πολιτικούς ηγέτες μεγάλου διαμετρήματος.

Απέναντι σε όλα αυτά, ο συγγραφέας αντιπαραθέτει μια πολύ πιο ουσιαστική ερμηνεία, η οποία αναζητά τα βαθύτερα αίτια και χαρακτηριστικά του «πολέμου» αυτού στα δομικά χαρακτηριστικά της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας. Ως τέτοιο χαρακτηριστικό αναδεικνύει τη διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς (εξ ου και ο εύγλωττος υπότιτλος του βιβλίου) και τις πολιτικές της εκφράσεις (νέο ΝΑΤΟ, νέο επικίνδυνο δόγμα της «περιορισμένης εθνικής κυριαρχίας», δυτικοκρατούμενος ΟΗΕ κ.λπ.). Με αυτό το βαθύτερο ενοποιητικό στοιχείο ερμηνεύει την ένθερμη υποστήριξη της ΕΕ (προεξάρχοντος του αμίμητου Τόνυ Μπλερ) στον «πόλεμο» ― μαζί και της ελληνικής ολιγαρχίας και κυβέρνησης (έστω και αν δεν ήταν ένθερμη).

Σε αυτό το φόντο, ο Τ. Φωτόπουλος τοποθετείται και για τα κύρια πολιτικά ζητήματα που ανέδειξε ο πόλεμος. Στιγματίζει καυστικά τη στάση της ευρωπαϊκής Αριστεράς, της Κεντροαριστεράς, και των «ρεαλιστών» Πρασίνων, που εγκολπώνονται πλέον τις αρχές της Νέας Παγκόσμιας Οικονομικής Τάξης και των πολιτικών της εκφράσεων. Αποκαλύπτει την υποκριτική και στην ουσία φιλοπόλεμη στάση της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ. Αναδεικνύει τα όρια και τις αντιφάσεις της αντιπολεμικής πρακτικής του ΚΚΕ (και των συμμαχιών τύπου Ζουράρι που αυτή οικοδόμησε). Αντιπαρατίθεται στις πολιτικές απόψεις και τη στάση γνωστών «αριστερών» διανοουμένων (Κον Μπεντίτ, Βαλλερστάιν, Λίπιτζ κ.λπ. Και τέλος, υπογραμμίζει την αναγκαιότητα μιας νέας διεθνούς, ριζοσπαστικής Αριστεράς, με ένα νέο όραμα και πολιτική πρακτική, πέρα από τον αποτυχημένο κρατικιστικό σοσιαλισμό και το βάρβαρο υπαρκτό καπιταλισμό, προς μια πραγματική περιεκτική δημοκρατία.

(Το παρακάτω άρθρο έχει δημοσιευθεί στο περιοδικό ΥΓΕΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ στο τεύχος Αυγούστου-Σεπτεμβρίου 2000)

Δύο νέα βιβλία του ΤΑΚΗ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

ΘΡΗΣΚΕlΑ, ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ, ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ: Η άνοδος του νέου ανορθολογισμού

Η ΝΕΑ ΤΑΞΗ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ: Ο Πόλεμος και η διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς

Με δύο νέα βιβλία σύγχρονου κοινωνικο-πολιτικού προβληματισμού συνεχίζει τη δυναμική παρουσία του ο πολιτικός διανοητής ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ.

Πρόκειται για δύο σειρές άρθρων του, σε αντίστοιχες θεματικές ενότητες, τα περισσότερα από τα οποία δημοσιεύθηκαν στη μόνιμη στήλη του στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», τα οποία καλύπτουν δύο από τα κρισιμοτερα θέματα των παγκοσμίων κοινωνικών, οινονομικών και πολιτικών εξελίξεων στο τέλος του αιώνα.

Το πρώτο αναφέρεται στο πρόβλημα της επανεμφάνισης στο προσκήνιο των θρησκευτικών, εθνικιστικών και γενικότερα ανορθολογικών τάσεων που οδηγούν, σύμφωνα με τον συγγραφέα, σε συντηρητικές και απολυταρχικές κατευθύνσεις.

Στο δεύτερο βιβλίο του ο Τ.Φ. πραγματοποιεί μια βαθιά τομή στο κυρίαρχο σύστημα της παγκοσμιοποίησης, με αφετηρία και σημείο αιχμής την πρόσφατη επίθεση του ΝΑΤΟ εναντίον της Γιουγκοσλαβίας, που είναι, όπως αναφέρει ο συγγραφέας, «ο πρώτος πόλεμος "νέου τύπου", με τον οποίο n Παγκόσμια Οικονομική Τάξη έρχεται να επιβάλλει σε ολόκληρο τον πλανήτη το νέο δόγμα της «περιορισμένης εθνικής κυριαρχίας».

Η απάντηση στα δεινά και τους κινδύνους που προκαλεί στην ανθρωπότητα η «νέα τάξη» είναι, για τον Τ.Φ., η κοινωνία ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ στην οποία, σε συνθήκες πραγματικής αυτονομίας, λαοί, κοινωνικές ομάδες και άτομα θα οικοδομήσουν τις βάσεις της ουσιαστικής ελευθερίας τους.

Διαβάζοντας τα δύο βιβλία του Τ.Φ. αμέσως μετά το βιβλίο του «Περιεκτική Δημοκρατία», μας ήρθε στο νου μια ιστορική αναλογία:

Τον προηγούμενο αιώνα ο Καρλ Μαρξ στα βιβλία του «Ταξικοί αγώνες στη Γαλλία» και «Η 18η Μπριμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη» ― τα οποία επίσης δημοσιεύθηκαν αρχικά ως ανταποκρίσεις σε αμερικανικές εφημερίδες ― κρίνοντας τα επίκαιρα γεγονότα της εποχής του, εφαρμόζει το επιστημονικό-θεωρητικό σύστημα, του οποίου τις φιλοσοφικές και οικονομικές αρχές ανέπτυξε στο βασικό του έργο, το «Κεφάλαιο». Έτσι και ο Τ.Φ. με τα δυο αυτά βιβλία του, κοινωνικο-πολιτικού προβληματισμού σε επίκαιρα θέματα (καθώς και στο βιβλίο του «Ναρκωτικά», έκδοση «Ελεύθερος Τύπος»), εφαρμόζει στη ζωντανή πραγματικότητα και συγκεκριμενοποιεί το πρόταγμα της ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, τις βασικές αρχές της οποίας αναπτύσσει στο βιβλίο του με τον ίδιο τίτλο που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Καστανιώτη και σας παρουσιάσαμε σε προηγούμενα τεύχη μας.

Με την ευκαιρία αυτή σημειώνουμε ότι το βιβλίο του Τ. Φ. «Περιεκτική Δημοκρατία» κυκλοφορεί ήδη στα αγγλικά. σε όλο τον αγγλόφωνο κόσμο, καθώς και στα ιταλικά και θα κυκλοφορήσει μέσα στους προσεχείς μήνες στα γερμανικά και ισπανικά, ενώ σχεδιάζεται η έκδοση και στα γαλλικά.

Κλείνοντας το σημείωμα αυτό θα θέλαμε να επαναλάβουμε ότι κάθε σύγχρονος άνθρωπος που θέλει να είναι ενημερωμένος και να μετέχει στον κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό της εποχής μας, πρέπει να μελετήσει τα βιβλία του Τάκη Φωτόπουλου, ξεκινώντας από το ιστορικό πλέον έργο του «Περιεκτική Δημοκρατία».

Τα νέα βιβλία του Τάκη Φωτόπουλου μπορείτε να τα προμηθευτείτε από τις Εκδόσεις «Ελεύθερος Τύπος (Βαλτετσίου 53, τηλ: 38.02.040 και «ΣΤΑΧΥ» (Μεσολογγίου 5, τηλ 33.03.590).

Επίσης, το περιοδικό «DEMOCRACY and NATURE (στην αγγλική έκδοση) μπορείτε να το βρείτε στις εκδόσεις «Ελεύθερος Τύπος» η στην Φωλιά του Βιβλίου (τηλ.: 32.29.560).