Η Νεοφιλελεύθερη
Συναίνεση και η Κρίση της Οικονομίας Ανάπτυξης
(Γόρδιος 1993)
Πρόλογος
Ο στόχος του βιβλίου αυτού είναι διττός. Από τη μια μεριά,
επιδιώκει να συνθέσει την κρίση της οικονομίας ανάπτυξης
στον Πρώτο, τον μόλις καταρρεύσαντα Δεύτερο, και τον Τρίτο
Κόσμο σε μια γενικευμένη κρίση τον αναπτυξιακού μοντέλου που
εισήγαγε η άνοδος τον καπιταλισμού και η βιομηχανική
επανάσταση.
Από την άλλη, επιδιώκει να δείξει ότι ο νεοφιλελευθερισμός
δεν αποτελεί απλώς μια νέα πολιτική που εφαρμόζουν τα
σύγχρονα συντηρητικά κόμματα όταν καταλαμβάνουν την εξουσία,
αλλά εκφράζει βαθύτερες δομικές αλλαγές στο καπιταλιστικό
σύστημα, οι οποίες αποτελούν την «αντίδραση» του συστήματος
στη γενικευμένη κρίση. Ο δομικός χαρακτήρας των αλλαγών
αυτών επιβάλλει μία νέα συναίνεση, τη «νεοφιλελεύθερη
συναίνεση» η οποία μολονότι, συνήθως, άτυπη, αποτελεί τον
άξονα της οικονομικής πολιτικής όχι μόνο των συντηρητικών
αλλά και των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων,
συμπεριλαμβανομένης της «εκσυγχρονιστικής» αριστεράς. Η νέα
αυτή συναίνεση παίρνει σήμερα τη θέση της
«σοσιαλδημοκρατικής συναίνεσης» που χαρακτήριζε την πολιτική
των καπιταλιστικών μητροπόλεων στη μεταπολεμική περίοδο τον
καπιταλιστικού μπουμ, μέχρι τα μέσα περίπου της δεκαετίας
του ‘70.
Μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η
νεοφιλελεύθερη συναίνεση τείνει να γίνει η κυρίαρχη τάση σε
ολόκληρο τον πλανήτη. Εντούτοις, ο νεοφιλελευθερισμός
δείχνεται ότι τελικά όχι μόνο δεν είναι σε θέση να υπερβεί
τη γενικευμένη κρίση του αναπτυξιακού μοντέλου αλλά και την
επιδεινώνει.
Η χρόνια κρίση της Ελληνικής οικονομίας ανάπτυξης και η
άνοδος της νεοφιλελεύθερης συναίνεσης, που αποτελεί την
τελευταία απόπειρα υπέρβασης της κρίσης αυτής, είναι το
αντικείμενο του δεύτερου μέρους του βιβλίου, το οποίο, κατά
ένα τρόπο, συνιστά συνέχεια της ανάλυσης της Ελληνικής
αναπτυξιακής διαδικασίας που είχα επιχειρήσει πριν περίπου
10 χρόνια στο πρώτο μου βιβλίο «Εξαρτημένη ανάπτυξη».
Τέλος, το τρίτο μέρος του βιβλίου εξετάζει τις νέες θεσμικές
αλλαγές που εισάγει η νεοφιλελεύθερη συναίνεση στην
Ευρωπαϊκή Κοινότητα (μέσω της Ενιαίας Αγοράς και της
Συνθήκης του Μάαστριχτ) και τις επιπτώσεις τους στην Ελλάδα,
για να καταλήξει σε μερικές προτάσεις γα την οικοδόμηση μιας
«άλλης» Ευρωπαϊκής Κοινότητας που δε θα στηρίζεται ούτε στο
νεοφιλελευθερισμό, ούτε στον αποτυχημένο κρατισμό, αλλά στις
αυτοδύναμες κοινότητες που συνομοσπονδιοποιούνται σε μια
Ευρώπη των περιφερειών και των λαών.
Και μια σημείωση. Μολονότι το βιβλίο αυτό στηρίζεται στην
αρθρογραφία μου των τελευταίων χρόνων, εντούτοις σε
σημαντικό βαθμό αποτελεί νέα συγγραφική δουλειά. Όχι μόνο
γιατί τα άρθρα αυτά πολλές φορές ανασυντάχθηκαν (οι τυχόν
επαναλήψεις που παρεισέφρησαν ελπίζω να κριθούν επιεικώς),
αλλά και γιατί τα στατιστικά στοιχεία εμπλουτίσθηκαν και
ανανεώθηκαν, ενώ προστέθηκαν 21 διαγράμματα, και σημειώσεις,
βιβλιογραφικές αναφορές κ.λπ. Μερικά άρθρα (ιδιαίτερα τα
παλαιότερα) εσκεμμένα αφέθηκαν στην αρχική τους μορφή ώστε
να έχει τη δυνατότητα ο αναγνώστης να τα κρίνει διαχρονικά.
Τάκης Φωτόπουλος
Λονδίνο, Μάρτιος 1993