Εξαρτημένη Ανάπτυξη: η Ελληνική Περίπτωση
(Εξάντας, 1985 & 1987)
Πρόλογος στη 2η Έκδοση
ΤΑΚΗΣ
ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Θα ήθελα κατ’ αρχήν από τη θέση αυτή να ευχαριστήσω το
αναγνωστικό κοινό για το ενδιαφέρον αλλά και την εμπιστοσύνη
με την οποία περιέβαλε το βιβλίο αυτό. Απόδειξη, βέβαια, της
εμπιστοσύνης αυτής αποτελεί το γεγονός καθαυτό της 2ης
έκδοσης που πραγματοποιείται σε συνθήκες ιδιαίτερης όξυνσης
της χρόνιας κρίσης του ελληνικού βιβλίου. Και είναι
εξαιρετικά ενθαρρυντικό, σε σχέση μάλιστα με την ιδεολογική
σκοπιά του βιβλίου, ότι η επιτυχία αυτή οφείλεται
αποκλειστικά στο ενδιαφέρον που έδειξε γι’ αυτό η «βάση»
στον χώρο της Αριστεράς, παραδοσιακής και μη. Από τη μεριά
αυτή, θεωρώ ότι το βιβλίο επέτυχε απόλυτα τον σκοπό του: να
κινήσει το ενδιαφέρον όλων αυτών που έχουν ακόμη κουράγιο να
προσπαθούν να σκέφτονται αυτόνομα για τα κοινά, σε μια
περίοδο που ο ατομικισμός και η μαζική κατανάλωση έτοιμων
ιδεολογικών προϊόντων εξαπλώνονται καθημερινά σε ευρύτερα
στρώματα.
Μολονότι η έκδοση αυτή θα μπορούσε να γίνει αφορμή για να
επανεξετάσω μερικές από τις θέσεις του βιβλίου, υπό το
πρίσμα της εξέλιξης της κρίσης της ελληνικής οικονομίας τα
τελευταία χρόνια, προτίμησα να μην κάνω οποιαδήποτε αλλαγή.
Στην απόφαση αυτή οδηγήθηκα από τη πεποίθηση ότι τόσο η
προβληματική όσο και η ανάλυση του βιβλίου προσφέρουν ένα
επαρκές ερμηνευτικό πλαίσιο για την κατανόηση της κρίσης. Θα
πρέπει, όμως, να σημειώσω ότι η καινούρια έκδοση μου έδωσε
την ευκαιρία να διορθώσω ένα σημαντικό αριθμό από
τυπογραφικά και άλλα λάθη που, παρά τη φροντίδα τον Εξάντα,
παρεισέφρυσαν στην πρώτη έκδοση, με σημαντικές επιπτώσεις ως
προς το κατανοητόν του κειμένου.
Τέλος, μια προειδοποίηση για την αποφυγή τυχόν παρεξηγήσεων
ως προς τη μεθοδολογική σκοπιά του βιβλίου. Παρ' όλο που ο
τίτλος του βιβλίου καθώς και σε κάποιο βαθμό η μεθοδολογία
που χρησιμοποιήθηκε αναφέρονται σε συγκεκριμένο θεωρητικό
μοντέλο («παράδειγμα» εξάρτησης) θα ήταν τελείως εσφαλμένη η
αντίληψη ότι το βιβλίο απλώς αποπειράται να αντικαταστήσει
δεδομένο κλειστό θεωρητικό σύστημα (Το Μαρξιστικό) με άλλο
παρόμοιο σύστημα. Όπως τονίζεται στο κείμενο η έννοια της
εξάρτησης χρησιμοποιείται ως θεωρητικό εργαλείο για την
ανάλυση συγκεκριμένου τύπου ανάπτυξης, ενώ στο Α’ κεφάλαιο
γίνεται συστηματική προσπάθεια για τη διεύρυνση και ανανέωση
της έννοιας αυτής. Παρόμοια, ο καταμερισμός εργασίας
θεωρείται ως ιστορική διαδικασία και όχι, όπως συνήθως,
δεδομένη και αμετάβλητη δομή. Γενικότερα, το βιβλίο εκφράζει
τη μεθοδολογική άποψη ότι δεν υπάρχουν «Νόμοι», «Γενικές
θεωρίες» κ.λπ. για την ανάλυση της κοινωνικο-οικονομικής
πραγματικότητας. Αντίστοιχα, δεν υπάρχουν προκαθορισμένες
θέσεις μέσα στην ιεραρχική πυραμίδα τον παγκόσμιου
καπιταλιστικού συστήματος. Ο αγώνας, επομένως, για το
σπάσιμο των δομών της εξάρτησης στη χώρα μας είναι πάντα
επίκαιρος και αποκτά μάλιστα ιδιαίτερα κρίσιμη σημασία στο
τέλος της δεκαετίας τον ‘80.
Λονδίνο, Σεπτέμβριος 1987