Βιβλιοκριτική στο περιοδικό "Ευτοπία" #1 (Μάρτης 1999)
Βιβλιοπαρουσίαση: η νέα διεθνή τάξη και η Ελλάδα- Τάκης Φωτόπουλος
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΟΥΣΤΑΚΗΣ
Σήμερα είναι λίγοι οι διανοούμενοι κι ειδικά στη χώρα μας, που πέρα από τις κάθε λογής προσδέσεις στο άρμα των εκάστοτε εξουσιών, εξακολουθούν ν'ασκούν μια πραγματικά ανατρεπτική κριτική απέναντι στο κυρίαρχο πολιτικό και οικονομικό μοντέλο και τις εκάστοτε εκδηλώσεις του, αδιαφορώντας για το τίμημα που αυτό συνεπάγεται. Σ'αυτή την κατηγορία ανήκει και ο Τάκης Φωτόπουλος, μια σημαντική περίπτωση έλληνα στοχαστή που ανδρώθηκε στο εξωτερικό, όπως και τόσοι άλλοι αρκετά γνωστοί σήμερα.
Σπούδασε νομικά, πολιτικές και οικονομικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αναπτύσσοντας παράλληλα έντονη αντιΕΚΟΦική συνδικαλιστική δραστηριότητα. Το 1966 συνέχισε τις σπουδές του στην Αγγλία στο London school of economics. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας δραστηριοποιήθηκε στις γραμμές του αντιδικτατορικού κινήματος στο Λονδίνο, όπου, μεταξύ άλλων, συνεργάστηκε με την εφημερίδα "Μαμή" που εκδίδετο από τις "Επαναστατικές Σοσιαλιστικές Ομάδες" (ΕΣΟ). Παράλληλα δίδαξε οικονομικές επιστήμες στο πανεπιστήμιο του Βόρειου Λονδίνου από το 1969 έως το 1989. Τα τελευταία χρόνια είναι ο εμπνευστής και ο γενικός υπεύθυνος σύνταξης του διεθνούς περιοδικού ριζοσπαστικής οικολογίας «Κοινωνία και Φύση» (που από το 8ο τεύχος του 1996 συνεχίζεται ως «Δημοκρατία και Φύση»).'Εχει γράψει τα βιβλία: «Εξαρτημένη ανάπτυξη: Η ελληνική περίπτωση», «Ο πόλεμος στον Κόλπο: Η πρώτη μάχη στη σύγκρουση Βορρά-Νότου» (Εξάντας) και «Η νεοφιλελεύθερη συναίνεση και η κρίση της οικονομίας ανάπτυξης» (Γόρδιος). Σύντομα θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Καστανιώτη το τελευταίο έργο του: «Προς μία περιεκτική δημοκρατία: Η κρίση της οικονομίας ανάπτυξης και η ανάγκη για ένα νέο απελευθερωτικό πρόταγμα», όπου διατυπώνει σε μια πιο ώριμη μορφή τις θεωρητικές και πολιτικές του θέσεις για την άμεση και οικονομική δημοκρατία, την υπέρβαση της οικονομίας της αγοράς αλλά και του κρατισμού, προς την κατεύθυνση μιας πραγματικά ορθολογικής κατανομής των πόρων και της πολιτικής ισχύος μεταξύ των συνομοσπονδιακά οργανωμένων και παραγωγικά αυτόνομων κοινοτήτων σε διεθνές επίπεδο.
Τα κείμενα που περιέχονται στο βιβλίο για το οποίο μιλάμε εδώ πρωτοδημοσιεύτηκαν (εκτός από τρεις εξαιρέσεις) σαν δεκαπενθήμερες επιφυλλίδες στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία από το 1987 έως και το 1996. Ο κύριος στόχος του συγγραφέα είναι να ερμηνεύσει τη νέα διεθνή τάξη και τις επιπτώσεις για τη χώρα μας, εξετάζοντάς την μέσα από τρεις διαστάσεις: την πολιτική, την οικονομική και την ιδεολογική. 'Οπως γράφει χαρακτηριστικά ο ίδιος:
Η Νέα Διεθνής Τάξη δεν είναι μόνο πολιτική, ως συνέπεια της κατάρρευσης του "υπαρκτού" σοσιαλισμού και του αντίστοιχου τέλους του ψυχρού πολέμου.
Εξίσου σημαντική είναι η οικονομική και ιδεολογική της διάσταση. Η διεθνοποίηση της οικονομίας της αγοράς και η καθολίκευση του οικονομικού προγράμματος της νεοφιλελεύθερης συναίνεσης οροθετούν την οικονομική διάστασή της. Αντίστοιχα, η μεταμοντέρνα μυθολογία του τέλους των ιδεολογίων προσδιορίζει την ιδεολογική της διάσταση.
Το θεματικό πλαίσιο του βιβλίου είναι αρκετά ευρύ και περιλαμβάνει τη νέα παγκόσμια οικονομική τάξη και το ρόλο της Ελλάδας σ'αυτή, τη σημερινή κατάσταση της αριστεράς και την εξέλιξη του ελληνικού σοσιαλφιλελευθερισμού, την εγκληματικότητα και τα ναρκωτικά, τη διεθνή πολιτική και τη νέα Βαλκανική τάξη, την πολιτική των Μέσων Μαζικής «Ενημέρωσης» έως τους ποικίλους φονταμενταλισμούς και τις θρησκευτικές αναβιώσεις.
Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία, πέρα από την οξύτητα των αναλύσεων και τη σχολαστική τεκμηρίωσή τους, είναι η απόπειρα άρθρωσης μέσα από την κριτική στην αντιπροσωπευτική διακυβέρνηση (που καταχρηστικά ονομάζεται σήμερα «αντιπροσωπευτική δημοκρατία») μιάς εναλλακτικής πολιτικής πρότασης με κατεύθυνση το συνομοσπονδιακό κοινοτισμό για μια οικολογική και δημοκρατική κοινωνία. Στο τελευταίο άρθρο του βιβλίου με τίτλο «Για μία Δημοκρατική Οικολογική κοινωνία» ο συγγραφέας τονίζει τα εξής:
Η κοινότητα θα μπορούσε να αποτελέσει τη θεμελιακή κοινωνική, πολιτική και οικονομική μονάδα πάνω στην οποία θα βασιζόταν ένας νέος τύπος κοινωνίας, δηλαδή ένα τρίτο κοινωνικό σύστημα πέρα από το σοσιαλιστικό κρατισμό και το νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό.
Εντούτις, μονολότι στο θεσμικό αυτό πλαίσιο οι κοινότητες υποτίθεται ότι είναι αυτοδύναμες, ένας υψηλός βαθμός ανταλλαγών μεταξύ τους είναι αναπόφευκτος και, σε ένα βαθμό, επιθυμητός. Αυτό σημαίνει ότι μερικές σημαντικές οικονομικές αποφάσεις πρέπει να παίρνονται στο περιφεριακό και το συνομοσπονδιακό επίπεδο, όταν δεν είναι δυνατή ή σκόπιμη η λήψη αποφάσεων στο τοπικό επίπεδο. Ακόμα, πέρα από τις οικονομικές αποφάσεις, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σημαντικά οικολογικά προβλήματα δεν είναι δυνατόν να επιλυθούν στο τοπικό επίπεδο. Η νέα αντίληψη της δημοκρατίας που βασίζεται στην κοινότητα δεν είναι τοπικιστική. Το τέταρτο λοιπόν θεμελιακό στοιχείο της σύγχρονης αυτής αντίληψης της δημοκρατίας είναι ο συνομοσπονδισμός, δηλαδή η ανάγκη συνομοσπονδιοποίησης των κοινοτήτων, που οργανώνονται και λειτουργουν με βάση τη δημοκρατική αρχή.
http://journal.eutopia.gr/el/biblioparoysiasi-i-nea-diethni-taxi-kai-i-ellada-takis-fotopoylos
Δημήτρης Μουστάκης, Ευτοπία, #1 (Μάρτης 1999)