ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ "ΘΡΗΣΚΕΙΑ, ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ, ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ: Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΝΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΥ" ΤΟΥ ΤΑΚΗ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ (ΑΘΗΝΑ: ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ, 2000)

 

 

Δημοσιεύτηκε στο Social Activism Αθηνών (ηλεκτρονική εφημερίδα κοινωνικού ακτιβισμού) την Δευτέρα, 17 Δεκεμβρίου 2012 12:18

Η άνοδος του νέου ανορθολογισμού και η κριτική του Καστοριάδη

 

Ένα από τα σύγχρονα «παράδοξα» σε παγκόσμια κλίμακα είναι η άνοδος του νέου ανορθολογισμού. Τα αίτια εμφάνισής του, οι διαστάσεις, οι μορφές του, οι κίνδυνοι που συνεπάγεται, αλλά και το αντίδοτό του, δηλαδή ο δημοκρατικός ορθολογισμός είναι τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται στο βιβλίο «Θρησκεία, Αυτονομία, Δημοκρατία. Η άνοδος του νέου ανορθολογισμού» ο καταξιωμένος οικονομολόγος και συγγραφέας Τάκης Φωτόπουλος.

 

Το φαινόμενο του νέου ανορθολογισμού ανάγεται ―κατά τον συγγραφέα― σ’ ένα πλέγμα αλληλοεπιδρώντων παραγόντων, όπως η διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς, η οικολογική κρίση, η ομογενοποίηση της κουλτούρας, η κρίση του επιστημονικού ορθολογισμού και η κατάρρευση του σοσιαλιστικού προτάγματος.

 

Διαχωρίζεται έτσι σαφώς από τον «παλαιό» ανορθολογισμό, που άνθισε στην Ευρώπη τον 19ο αι. ως αντίδραση στην αποθέωση του ορθολογισμού κατά την περίοδο του Διαφωτ-family: Trebuchet MS"> 

Στον ανεπτυγμένο Βορρά πήρε είτε τη μορφή αναζωπύρωσης των επισήμων θρησκειών είτε κυρίως της εμφάνισης πνευματιστικών κινήσεων και σπιρτουαλιστικών ρευμάτων, όπως το “New Age”, που δεν είναι παρά η ιδεολογική «ομπρέλα» του σύγχρονου καταναλωτικού τρόπου ζωής, ο οποίος είναι θεμελιωμένος στον ατομικισμό και τον ηδονισμό.

 

Στον Νότο από την άλλη ο νέος ανορθολογισμός ενσαρκώθηκε μέσω θρησκευτικών φονταμενταλισμών με κοινωνικό, όπως το Ισλάμ, ή εθνικιστικό περιεχόμενο, όπως στα ορθόδοξα κράτη, από τα οποία δεν εξαιρείται βεβαίως η χώρα μας.

 

Συγκεκριμένα για τη χώρα μας ο Φωτόπουλος δε διστάζει να χρησιμοποιήσει τον όρο «εκρατσισμός» και «ζουγκλοποίηση», αφού όσο κι αν αποκρύπτονται, δεν είναι λίγα τα κρούσματα ρατσιστικής βίας, ιδεολογίες περί ανωτερότητας της φυλής και της κουλτούρας μας βρίσκουν ολοένα και μεγαλύτερη απήχηση, ενώ το ξένο στοιχείο λειτουργεί ως αποδιοπομπαίος τράγος για όλα τα «στραβά και ανάποδα» της κοινωνίας μας.

 

Ως προς την πολιτιστική μας ταυτότητα τονίζει την ανάγκη απαγκίστρωσης από την δυτική Σκύλλα της Νέας Τάξης και την ελληνορθόδοξη Χάρυβδη της θρησκευτικής ετερονομίας και του βυζαντινού σκοταδισμού.

 

Ο νέος ανορθολογισμός αντίκειται σαφώς στην έννοια της αυτονομίας, για την οποία ο Φωτόπουλος συμμερίζεται τη συλλογιστική του Κορνήλιου Καστοριάδη. Αυτό είναι αυτονόητο, από την στιγμή που η αυτονομία συνεπάγεται θέσμιση των νόμων του ατόμου ή της κοινωνίας από τον ίδιο ή την ίδια και αναγνώριση ότι οι νόμοι δεν προέρχονται από κάποια εξωγενή πηγή. Αντίθετα εξ ορισμού ο ανορθολογισμός δέχεται ως δεδομένες ορισμένες «αλήθειες» έχει δηλαδή δόγματα.

 

Το ίδιο ισχύει και για κάθε μορφή «αντικειμενικού» ορθολογισμού, που ναι μεν αντλεί τις «αναμφισβήτητες» αλήθειες του με ορθολογικές μεθόδους, αλλά δεν παύει να στηρίζεται σε δόγματα και να εντάσσεται στα πλαίσια της ετερονομίας.

 

Η αυτονομία αντίθετα είναι θεμελιωμένη στην αμφισβήτηση - κοινή ρίζα της φιλοσοφίας και της δημοκρατίας - και την απρόσκοπτη δημιουργία, την αυτοεκδιπλούμενη δράση του ανθρώπου και της κοινωνίας.

 

Γι’ αυτό και η μοναδική διέξοδος από το σημερινό αδιέξοδο είναι η πορεία προς τον ορθολογισμό που στηρίζεται στην δημοκρατία ως δομή και διαδικασία κοινωνικής αυτοθέσμισης, δηλαδή προς τον δημοκρατικό ορθολογισμό. Αυτός συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη της ισοκατανομής της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής εξουσίας/δύναμης, που είναι η μοναδική εγγύηση για την επιβίωση και την ευημερία του πλανήτη.

 

Στα πλαίσια αυτής της δημοκρατικής κοινωνίας ο κώδικας της ηθικής θα βασίζεται στην αρχή της αυτονομίας, απ’ όπου απορρέει η ισότητα, ο αλληλοσεβασμός και η αρχή της προστασίας της ποιότητας ζωής και στην αρχή της κοινότητας, απ’ όπου αντλούνται η αλληλεγγύη, η αλληλοβοήθεια, ο συλλογικός διαμοιρασμός.

 

Οπωσδήποτε όμως δεν θα είναι δυνατόν να περιβληθεί με κανένα αλάθητο, ούτε η ισχύς του να θεωρηθεί αιώνια, μιας και εγγενές χαρακτηριστικό της δημοκρατικής κοινωνίας είναι η εξέλιξη και η δυναμικότητα.

 

 

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία -στο ένθετο Βιβλιοθήκη- στις 19/05/2000)

Νέος ανορθολογισμός

Β. Κ. Κ.

 

Συνεργάτης της «E», εδώ και χρόνια ο συγγραφέας έχει συγκεντρώσει κείμενα, τα περισσότερα από τα οποία έχουν δημοσιευθεί στην εφημερίδα μας.

Πιστεύει ότι η άνοδος τον ανορθολογισμού αποτελεί σήμερα παγκόσμιο γεγονός και αναζητεί τις αιτίες του. Διαπιστώνει ότι εμφανίζεται με τη μορφλη κινήσεων όπως αυτή της «Νέας Εποχής» και άλλων σπιριτουαλιστικών ρευμάτων στο Βορρά, είτε με τη μορφή διάφορων φοντεμενταλιστικών κινημάτων στο Νότο, με κοινωνικό ή εθνικιστικό περιεχόμενο.

Αυτό το φαινόμενο, που αγκαλιάζει ακόμη και τις οικο-αναρχικές κινήσεις στη Δύση, είναι εντελώς ασύμβατο με την ανάπτυξη ενός αντισυστημικού κινήματος, δηλαδή ενός κινήματος το οποίο θα αποσκοπούσε στην αντικατάσταση του συστήματος της οικονομίας της αγοράς και της έμμεσης δημοκρατίας, που έχει οδηγήσει στη σημερινή γενικευμένη κρίση, με μια περιεκτική δημοκρατία, δηλαδή ένα νέο κοινωνικο-οικονομικο αύστημα που, αποτελώντας τη σύνθεση αλλά και την υπέρβαση του δημοκρατικού και του σοσιαλιστικού κινήματος καθώς και των νέων κοινωνικών κινημάτων (φεμινιστικό, κινήματα ταυτότητας κ.λπ.), θα εξασφάλιζε το θεσμικό πλαίσιο για την ισοκατανομή της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής δύναμης μεταξύ όλων των πολιτών.

Στην Ελλάδα, ο συνδυασμός νεοορθοδοξίας και κάποιων εθνικιστικών τάσεων που αναπτύσσονται ως ασπίδα ενάντια στη Δύση, οδηγεί σε ρατσιστικά φαινομενα και στη συντηρητικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας.

 

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία)

Μια άλλη πρόταση

Α. ΦΑΚΑΤΣΕΛΗΣ

 

Ζούμε το θρίαμβο του ανορθολογισμού ― την εποχή της διεθνοποιημένης οικονομίας που ισοπεδώνει τις πολιτιστικές ταυτότητες των λαών, της κρίσης του επιστημονικού ορθολογισμού και της ανάδυσης νέων Θρησκευτικών φανατισμών σαν τους δικούς μας νεορθόδοξους, την εποχή της κρίσης ταυτότητας πολλών κοινωνικών κινηματικών συσπειρώσεων.

Ο Τ. Φωτόπουλος ―γνωστός στους αναγνώστες της «Ελευθεροτυπίας» από την πολυετή αρθογραφία του ασχολείται με αυτό το φαινόμενο, σε ένα βιβλίο με τίτλο «Θρησκεία, Αυτονομία, Δημοκρατία: Η άνοδος του νέου ανορθολογισμού». Πρόκειται για μια συλλογή άρθρων του, που σχολιάζουν το ζήτημα του ανορθολογισμού, της περιεκτικής δημοκρατίας και της προσπάθειας ανάπτυξης ενός αντισυστημικού κινήματος.

Με ένα κείμενο που συμπληρώνει την έκδοση, ο Τ. Φωτόπουλος υπογραμμίζει ότι η δημοκρατία δεν συμβιβάζεται με αυτό τον ανορθολογισμό και διατυπώνει τις προτάσεις του για την οργάνωση ενός δημοκρατικού ορθολογισμού, απαραίτητου για την αντικατάσταση του σημερινού συστήματος της οικονομίας και της έμμεσης δημοκρατίας.

Το βιβλίο περιλαμβάνει στις 170 σελίδες του μια άλλη πρόταση, που αξίζει να αναγνωσθεί. (Εκδόσεις «Ελεύθερος Τύπος», τηλ.38.02.040, τιμή 2.500 δρχ).

 

(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΥΓΕΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ στο τεύχος Αυγούστου-Σεπτεμβρίου 2000)

Δυο νέα βιβλία του ΤΑΚΗ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

ΘΡΗΣΚΕlΑ, ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ, ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ: Η άνοδος του νέου ανορθολογισμού

Η ΝΕΑ ΤΑΞΗ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ: Ο Πόλεμος και η διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς

 

Με δύο νέα βιβλία σύγχρονου κοινωνικο-πολιτικού προβληματισμού συνεχίζει τη δυναμική παρουσία του ο πολιτικός διανοητής ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ.

Πρόκειται για δύο σειρές άρθρων του, σε αντίστοιχες θεματικές ενότητες, τα περισσότερα από τα οποία δημοσιεύθηκαν στη μόνιμη στήλη του στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», τα οποία καλύπτουν δύο από τα κρισιμότερα θέματα των παγκόσμιων κοινωνικών, οινονομικών και πολιτικών εξελίξεων στο τέλος του αιώνα.

Το πρώτο αναφέρεται στο πρόβλημα της επανεμφάνισης στο προσκήνιο των θρησκευτικών, εθνικιστικών και γενικότερα ανορθολογικών τάσεων που οδηγούν, σύμφωνα με τον συγγραφέα, σε συντηρητικές και απολυταρχικές κατευθύνσεις.

Στο δεύτερο βιβλίο του ο Τ.Φ. πραγματοποιεί μια βαθιά τομή στο κυρίαρχο σύστημα της παγκοσμιοποίησης, με αφετηρία και σημείο αιχμής την πρόσφατη επίθεση του ΝΑΤΟ εναντίον της Γιουγκοσλαβίας, που είναι, όπως αναφέρει ο συγγραφέας, «ο πρώτος πόλεμος "νέου τύπου", με τον οποίο n Παγκόσμια Οικονομική Ταξη έρχεται να επιβάλλει σε ολόκληρο τον πλανήτη το νέο δόγμα της «περιορισμένης εθνικής κυριαρχίας».

Η απάντηση στα δεινά και τους κινδύνους που προκαλεί στην ανθρωπότητα η «νέα τάξη» είναι, για τον Τ.Φ., η κοινωνία ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ στην οποία, σε συνθήκες πραγματικής αυτονομίας, λαοί, κοινωνικές ομάδες και άτομα θα οικοδομήσουν τις βάσεις της ουσιαστικής ελευθερίας τους.

Διαβάζοντας τα δύο βιβλία του Τ.Φ. αμέσως μετά το βιβλίο του «Περιεκτική Δημοκρατία”, μας ήρθε στο νου μια ιστορική αναλογία:

Τον προηγούμενο αιώνα ο Καρλ Μαρξ στα βιβλία του «Ταξικοί αγώνες στη Γαλλία και «Η 18η Μπριμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη» ―τα οποία επίσης δημοσιεύθηκαν αρχικά ως ανταποκρίσεις σε αμερικανικές εφημερίδες― κρίνοντας τα επίκαιρα γεγονότα της εποχής του, εφαρμόζει το επιστημονικό - θεωρητικό σύστημα, του οποίου τις φιλοσοφικές και οικονομικές αρχές ανέπτυξε στο βασικό του έργο, το «Κεφάλαιο». Έτσι και ο Τ.Φ. με τα δυο αυτά βιβλία του, κοινωνικο-πολιτικού προβληματισμού σε επίκαιρα θέματα (καθώς και στο βιβλίο του «Ναρκωτικά», έκδοση «Ελεύθερος Τύπος»), εφαρμόζει στη ζωντανή πραγματικότητα και συγκεκριμενοποιεί το πρόταγμα της ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, τις βασικές αρχές της οποίας αναπτύσσει στο βιβλίο του με τον ίδιο τίτλο που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Καστανιώτη και σας παρουσιάσαμε σε προηγούμενα τεύχη μας.

Με την ευκαιρία αυτή σημειώνουμε ότι το βιβλίο του Τ. Φ. «Περιεκτική Δημοκρατία» κυκλοφορεί ήδη στα αγγλικά, σε όλο τον αγγλόφωνο κόσμο, καθώς και στα ιταλικά και θα κυκλοφορήσει μέσα στους προσεχείς μήνες στα γερμανικά και ισπανικά, ενώ σχεδιάζεται η έκδοση και στα γαλλικά.

Κλείνοντας το σημείωμα αυτό θα θέλαμε να επαναλάβουμε ότι κάθε σύγχρονος άνθρωπος που θέλει να είναι ενημερωμένος και να μετέχει στον κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό της εποχής μας, πρέπει να μελετήσει τα βιβλία του Τάκη Φωτόπουλου, ξεκινώντας από το ιστορικό πλέον έργο του «Περιεκτική Δημοκρατία».

Τα νέα βιβλία του Τάκη Φωτόπουλου μπορείτε να τα προμηθευτείτε από τις Εκδόσεις «Ελεύθερος Τύπος (Βαλτετσίου 53, τηλ: 38.02.040 και «ΣΤΑΧΥ» (Μεσολογγίου 5, τηλ. 33.03.590).

Επίσης, το περιοδικό «DEMOCRACY and NATURE (στην αγγλική έκδοση) μπορείτε να το βρείτε στις εκδόσεις «Ελεύθερος Τύπος» η στην Φωλιά του Βιβλίου (τηλ.: 32.29.560).

 

/o:p>

Επίσης, το περιοδικό «DEMOCRACY and NATURE (στην αγγλική έκδοση) μπορείτε να το βρείτε στις εκδόσεις «Ελεύθερος Τύπος» η στην Φωλιά του Βιβλίου (τηλ.: 32.29.560).