ΘΡΗΣΚΕΙΑ, ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ, ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ:
Η άνοδος
του νέου ανορθολογισμού
(Αθήνα:
Ελεύθερος Τύπος, 2000)
Πρόλογος
ΤΑΚΗΣ
ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Η
άνοδος του ανορθολογισμού, τμήμα του οποίου
αποτελεί και η εξάπλωση διάφορων
θρησκευτικών φονταμενταλισμών όπου θα
μπορούσε να καταταχθεί και η δική μας
κίνηση των νεορθόδοξων, αποτελεί σήμερα
παγκόσμιο φαινόμενο. Τα αίτια, όπως
προσπαθεί να δείξει το τελευταίο δοκίμιο σε
αυτή τη συλλογή, ανάγονται σε σειρά
φαινομένων που χαρακτηρίζουν το τέλος του 20ου
αιώνα και την αρχή του 21ου. Αφορούν δηλαδή
τη γενίκευση της οικονομίας της αγοράς/ανάπτυξης
που, παράλληλα με την κατάρρευση του ‘υπαρκτού’
σοσιαλισμού, οδήγησε αφενός μεν στη
διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς και τη συνακόλουθη κατάρρευση του
αναπτυξιακού ‘οράματος’ στον Νότο και
αφετέρου στην οικολογική κρίση, η οποία
επίσης ενίσχυσε τα αντί-ορθολογικά ρεύματα,
τα οποία απέδωσαν τα αίτια της κρίσης στο ‘επιστημονικό-βιομηχανικό
σύμπλεγμα’ και όχι στο ίδιο το σύστημα της
οικονομίας της αγοράς και τη δυναμική του.
Ταυτόχρονα, η ομογενοποίηση της κουλτούρας
που επιφέρει η διεθνοποίηση της οικονομίας
της αγοράς, σε συνδυασμό με την κρίση του
επιστημονικού ορθολογισμού που
σηματοδότησε η άνοδος του μεταμοντερνισμού,
μπορούν να εξηγήσουν την ‘υποκειμενική’
διάσταση του νέου ανορθολογισμού.
Ο
συνδυασμός των φαινομένων αυτών οδήγησε,
στον μεν Βορρά, σε μια έξαρση διάφορων
μορφών ανορθολογισμού, που πήρε τη μορφή
όχι τόσο της αναζωπύρωσης των επίσημων
θρησκειών που (εκτός από τις ΗΠΑ) φαίνεται
να βρίσκονται σε σαφή παρακμιακή πορεία,
όσο κινήσεων, όπως αυτό της ‘Νέας Εποχής’
και άλλων σπιριτουαλιστικων ρευμάτων, στον
δε Νότο, (στον
οποίο περιλαμβάνεται και η ημι-περιφέρεια
όπου ανήκει και η Ελλάδα, οι χώρες του τ.
υπαρκτού κ.λπ.) στην άνοδο θρησκευτικών
φονταμενταλισμών με κοινωνικό περιεχόμενο (Ισλάμ) ή αντίστοιχα εθνικιστικό (Ελλάδα,
ορθόδοξες χώρες του τ. υπαρκτού).
Όπως
προσπαθεί να δειχθεί στο βιβλίο αυτό, ο
ανορθολογισμός αυτός, που σήμερα
αγκαλιάζει ακόμη και οικο-αναρχικές
κινήσεις στη δύση, είναι εντελώς ασύμβατος
με την ανάπτυξη ενός αντί-συστημικού
κινήματος, δηλαδή ενός κινήματος που θα
στόχευε στην αντικατάσταση του συστήματος
της οικονομίας της αγοράς και της έμμεσης
δημοκρατίας που έχει οδηγήσει στη σημερινή
γενικευμένη κρίση με μια περιεκτική
δημοκρατία, δηλαδή ένα νέο κοινωνικό-οικονομικό
σύστημα που, αποτελώντας τη σύνθεση αλλά
και την υπέρβαση του δημοκρατικού και του
σοσιαλιστικού κινήματος καθώς και των νέων
κοινωνικών κινημάτων (φεμινιστικό,
κινήματα ‘ταυτότητας κ.λπ.), θα εξασφάλιζε το
θεσμικό πλαίσιο για την ισοκατανομή της
πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής
δύναμης μεταξύ όλων των πολιτών. Η
ασυμβατότητα αυτή προκύπτει από το γεγονός
ότι ένα τέτοιο κίνημα έχει απαραίτητη
προϋπόθεση τη θεμελίωση του σε ένα
δημοκρατικό ορθολογισμό, ο οποίος είναι ξένος προς οποιαδήποτε δόγματα ή κλειστά
ιδεολογικά συστήματα.
Κατά
τη γνώμη μου, ο ανορθολογισμός αποτελεί
σήμερα τον μεγαλύτερο κίνδυνο, σε συνδυασμό
με εθνικιστικές και εθνοκεντρκές
πολιτιστικές τάσεις, να οδηγηθούμε σε νέου
τύπου ολοκληρωτισμούς αντί για την
περιεκτική δημοκρατία. Στην Ελλάδα, ο
συνδυασμός νεορθοδοξίας και κάποιων
εθνικιστικών τάσεων που αναπτύσσονται σε
αντίδραση προς την πολιτιστική
ομογενοποιηση που μας έρχεται εκ δυσμών,
οδηγεί τόσο σε ρατσιστικά φαινόμενα όσο και
σε γενικότερη συντηρητικοποίηση της
ελληνικής κοινωνίας. Η εγκληματική μάλιστα
πράξη του ΚΚΕ να αγκαλιάσει τα νεορθόδοξα
ρεύματα (σε αντιστοιχία με το Ρωσικό ΚΚ κ.λπ.)
συμβάλλει ακόμη περισσότερο στον
αποπροσανατολισμό του ελληνικού λαού
εφόσον ‘νομιμοποιεί τα ρεύματα αυτά και
από τ’ αριστερά.
Με
βάση την προβληματική αυτή συγκέντρωσα στο
βιβλίο αυτό τα άρθρα στην
τακτική μου στήλη στην Ελευθεροτυπία
πάνω στο θέμα, καθώς και ένα μεγάλο δοκίμιο
που δημοσιεύθηκε στην διεθνή έκδοση του
περιοδικού
Democracy &
Nature. Τα άρθρα δημοσιεύονται κατά χρονολογική
σειρά και χωρίς βασικές
αλλαγές (εκτός από τους τίτλους και τη
διόρθωση λαθών). Αναγκαστικά η συλλογή αυτή,
όπως κάθε παρόμοια συλλογή άρθρων, δεν θα
αποφύγει κάποιες επαναλήψεις, για τις
οποίες ζητείται προκαταβολικά η επιείκεια
του αναγνώστη
Λονδίνο,
Φεβρουάριος 2000