(Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύθηκε
στην εφημερίδα ΠΡΙΝ στις 5 Σεπτεμβρίου 2004.
Μετά την παρουσίαση του άρθρου ακολουθεί
κείμενο κριτικής του Α. Οικονόμου που
δημοσιεύθηκε στο ΠΡΙΝ στις 19 Σεπτεμβρίου
και η απάντηση του Τ. Φωτόπουλου)
Πάρεκον:
Ήλθε
η ώρα και για το μοντέλο του Κοινωνικού
Φόρουμ;
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Μάικλ Άλμπερτ, που ήδη αναμένεται στην
Ελλάδα στο πλαίσιο της διεθνούς περιοδείας
του για την προώθηση του μοντέλου του για
την μετακαπιταλιστική οικονομία με τον
τίτλο «Συμμετοχική Οικονομική» (Πάρεκον,
Παρατηρητής 2004), είναι βασικό στέλεχος του
Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ (ΠΚΦ) και
στενός συνεργάτης του Τσόμσκι, καθώς και
ιδρυτής του ΖNet,
της ηλεκτρονικής αυτοκρατορίας που βασικά
προβάλει τη διεθνή ρεφορμιστική Αριστερά.
Εδώ και μια δεκαετία περίπου, ο Άλμπερτ (μαζί
με τον Hahnel),
κατέστρωσε το οικονομικό μοντέλο που, όπως
υποστηρίζει σήμερα (προβάλλοντας το μαζικά
μέσω του ΖNet, και με την υποστήριξη της τ.
αντικαπιταλιστικής και νυν ρεφορμιστικής
Αριστεράς--όπως η New Left Review που εξέδωσε
και το βιβλίο), θα μπορούσε να αποτελέσει το
μοντέλο που θα συγκεκριμενοποιούσε το
αφηρημένο όραμα του ΠΚΦ για ένα «εναλλακτικό»
κόσμο. Όπως, όμως, θα προσπαθήσω να δείξω
σύντομα στον χώρο αυτό, μολονότι ο
προβληματισμός σχετικά με τη συγκεκριμένη
μορφή που θα πάρει η μετακαπιταλιστική
κοινωνία είναι περισσότερο επιτακτικός
παρά ποτέ, μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού»
και το πελώριο κενό που δημιούργησε το
γεγονός αυτό για τη δυνατότητα οργάνωσης
μιας μετακαπιταλιστικής κοινωνίας, στη
πραγματικότητα, το Παρεκον περισσότερο
αποπροσανατολίζει παρά προβληματίζει. Και
αυτό για τους εξής βασικούς λόγους:
Πρώτον, διότι δεν ανήκει σε
καμία από τις ιστορικές παραδόσεις της
Αριστεράς αλλά, αντίθετα, προσπαθεί να
συγκεράσει ασύμβατες μεταξύ τους προτάσεις
σε μια φανερή προσπάθεια κατασκευής μιας
συναινετικής ιδεολογικής σούπας, όπως αυτή
που χαρακτηρίζει την ιδεολογία του ΠΚΦ η
οποία βγαίνει από τις διακηρύξεις του.
Μολονότι ο Άλμπερτ δεν διστάζει να
υποστηρίζει ότι το μοντέλο του ενσαρκώνει
τις σοσιαλιστικές ηθικές αξίες και
συγχρόνως να το χαρακτηρίζει «αναρχικό
οικονομικό όραμα», αμεσοδημοκρατικό κλπ,
στη πραγματικότητα, το Πάρεκον δεν ανήκει
σε καμία ιστορική παράδοση της Αριστεράς
και κατά τη γνώμη μου αποτελεί απλώς ένα,
δήθεν πλουραλιστικό, υβρίδιο που προσπαθεί,
όπως και το Φόρουμ, να ικανοποιήσει κάθε
γούστο.
Έτσι,
δεν μπορεί να καταταχτεί στην σοσιαλιστική
παράδοση, παρά το ότι μιλά για συμβούλια
εργαζόμενων, διότι αυτά δεν είναι η
αποκλειστική πηγή δύναμης, όπως στα
σοσιαλιστικά μοντέλα, αλλά απλώς
μοιράζονται την εξουσία με τα συμβούλια
καταναλωτών, χωρίς να είναι καν σαφή τα όρια
της εξουσίας τους. Παρόμοια, η
κομμουνιστική αρχή «από τον καθένα σύμφωνα
με τις ικανότητες του στον καθένα σύμφωνα
με τις ανάγκες του» προσπερνάται (το
Πάρεκον χαρακτηρίζει το πρόβλημα ως θέμα…συμπόνιας)
για χάρη της δήθεν «πιο προωθημένης» ηθικής
αρχής ότι η αμοιβή γίνεται σύμφωνα με την
προσπάθεια! Το ίδιο προσπερνάται το κρίσιμο
θέμα της στρατηγικής μετάβασης και της
επανάστασης, ενώ υιοθετείται η
ρεφορμιστική στρατηγική του Φόρουμ όσον
αφορά την αντι-παγκοσμιοποίηση. Και, φυσικά,
το Παρεκον δεν ανήκει στην Μαρξιστική
παράδοση αφού μιλά για όραμα και δεν
διαθέτει καμία ιστορική ανάλυση, ορίζει
διαφορετικά τις τάξεις κλπ.
Αντίστοιχα,
το Πάρεκον δεν μπορεί να καταταχτεί στην
ελευθεριακή η την αυτόνομη-δημοκρατική
παράδοση, εφόσον τα κύρια συλλογικά όργανα
αποφάσεων σε αυτό καθορίζονται καθαρά στο
οικονομικό πεδίο. Έτσι, η έννοια του πολίτη
απουσιάζει παντελώς και αντικαθίσταται από
τις έννοιες του εργαζόμενου και του
καταναλωτή—εισάγοντας έτσι και στην
προτεινόμενη μετακαπιταλιστική κοινωνία
τον αντίστοιχο οικονομικό δυϊσμό του
σημερινού ανθρώπου που έχει καθιερώσει η
καπιταλιστική και υιοθετώντας συγχρόνως
τον σημερινό χωρισμό της κοινωνίας ανάμεσα σε
οικονομική και πολιτική σφαίρα! Δεν
είναι επομένως περίεργο ότι, όπως
προσπάθησα να δείξω αλλού (βλ Ο
καπιταλισμός του Τσόμσκι, ο
μετακαπιταλισμός του Άλμπερτ και η
Περιεκτική Δημοκρατία, Γόρδιος 2004) το
μοντέλο καταλήγει τελικά σε μία
διαστρέβλωση της έννοιας της άμεσης
δημοκρατίας, που όμως επικαλείται. Είναι
φανερό ότι ο Άλμπερτ (όπως άλλωστε και οι
υποστηρικτές της κοινωνίας πολιτών, ο
Χαμπερμας, ο Μπομπιο κλπ), βλέπει την άμεση
δημοκρατία όχι ως καθεστώς αλλά απλά ως μία
διαδικασία που εύκολα μάλιστα
αντικαθίσταται με το αντίθετό της, δηλαδή
την αντιπροσώπευση, όποτε η άμεση
δημοκρατία δεν είναι συμβατή με τις
προδιαγραφές του Πάρεκον! Δεν είναι
επομένως περίεργο ότι η ανυπαρξία του
πολίτη στο μοντέλο αυτό οδηγεί τελικά
περισσότερο σε συνελεύσεις «ενδιαφερόμενων»
παρά αμεσοδημοκρατικές συνελεύσεις—ιδιαίτερα
όταν είναι φανερό πως το Πάρεκον υιοθετεί
μία «εργαλειακή» αντίληψη για την πολιτική,
σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι παίρνουν
μέρος στη διαδικασία των αποφάσεων μόνο στο
βαθμό που τους επηρεάζουν, δηλαδή όχι ως
αυτοσκοπό αλλά ως
ένα μέσο για κάποιον σκοπό. Ούτε είναι
βέβαια εκπληκτικό ότι το Πάρεκον
συνεπάγεται μία ιδιαιτέρως γραφειοκρατική
δομή, η οποία εύστοχα χαρακτηρίστηκε από
τον ελευθεριακό ακαδημαϊκό
John Crump
ως «συμμετοχική γραφειοκρατία» στο έγκυρο
θεωρητικό περιοδικό Anarchist
Studies!
Δεύτερον, διότι αντίθετα για παράδειγμα με
τις Μαρξιστικές προτάσεις για μια
σοσιαλιστική κοινωνία, το πρόταγμα της
αυτονομίας του Καστοριάδη, ή
αυτό της Περιεκτικής Δημοκρατίας,
το Πάρεκον δεν είναι ολοκληρωμένο
πολιτικό πρόταγμα με τη δική του ιστορική
ανάλυση της σημερινής πραγματικότητας αλλά
αποτελεί απλώς ένα στενό οικονομικό
μοντέλο για μια εναλλακτική οικονομία. Ένα
μοντέλο, μάλιστα, που (προφανώς για ν
απολαύει και της εκτίμησης των ορθόδοξων
οικονομολόγων) δεν διστάζει να
χρησιμοποιεί τα θεωρητικά και μεθοδολογικά
εργαλεία των ορθόδοξων οικονομικών που
διδάχτηκε ο συγγραφέας του στο Harvard.
Πράγμα
που εξηγεί γιατί το
μοντέλο αυτό, παρά το γεγονός ότι έχει ήδη
μια δεκαετή ιστορία ανάπτυξης, αναφέρεται
μόνο στους οικονομικούς θεσμούς και σιωπά
για τους πολιτικούς, πολιτισμικούς και
ευρύτερα κοινωνικούς θεσμούς, με την
δικαιολογία ότι «τα μοντέλα γύρω από
τέτοιους θεσμούς βρίσκονται ακόμα σε
στάδιο ανάπτυξης». Εύλογα λοιπόν θα
μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι είναι
εσκεμμένη η εκκωφαντική σιωπή του
συγγραφέα πάνω στα κρίσιμα θέματα που
ιστορικά διαίρεσαν την Αριστερά, όπως το
θέμα του Κράτους και το θέμα
της μορφής που
θα πάρει η κοινωνική ιδιοκτησία πάνω στα
μέσα παραγωγής στην μελλοντική κοινωνία.
Είναι φανερό ότι η φιλοδοξία του Άλμπερτ
είναι να δημιουργήσει μια συναίνεση
γύρω από το μοντέλο του που θα συνένωνε από
τους οπαδούς του κρατικιστικού σοσιαλισμού
μέχρι αναρχικούς και υποστηρικτές των νέων
κοινωνικών κινημάτων (Πράσινοι,
φεμινίστριες) κ.ο.κ.). Και η προσπάθεια
φαίνεται να έχει ανταπόκριση τουλάχιστον
στο μεταμοντέρνο τμήμα της αντισυστημικής
Αριστεράς όπου αναρχικοί, (όπως το
Αμερικανικό Ινστιτούτο Αναρχικών Σπουδών),
και μεταμαρξιστές στρέφονται
σε μεταμοντέρνες ιδεολογικές σούπες, σαν
αυτή που εκφράζει το Πάρεκον!
Τρίτον, διότι
το
Πάρεκον δεν στηρίζεται σε μια γενικότερη
πολιτική, ιστορική και φιλοσοφική ανάλυση
που θα το δικαίωνε αλλά απλώς στην απόρριψη
κάποιων αρχών του σημερινού συστήματος και
σε ορισμένες ηθικές αξίες που συνήγαγε ο
συγγραφέας από την αγωνιστική πρακτική. Με
άλλα λόγια, η ανάγκη για μια
μετακαπιταλιστική κοινωνία δεν
δικαιώνεται με βάση κάποια ανάλυση της
διαλεκτικής της Ιστορίας (όπως κάνει ο
διαλεκτικός υλισμός), ή της διαλεκτικής της
Φύσης (όπως κάνει ο διαλεκτικός
νατουραλισμός της Κοινωνικής Οικολογίας),
ούτε καν με βάση
την αξιωματική επιλογή μεταξύ της
παράδοσης της αυτονομίας και της
ετερονομίας (όπως κάνει το πρόταγμα της
αυτονομίας και, με κάποιες σημαντικές
παρεκκλίσεις, το πρόταγμα της Περιεκτικής
Δημοκρατίας). Όμως, μια σοβαρή πρόταση για
την μορφή της μελλοντικής
μετακαπιταλιστικής κοινωνίας δεν μπορεί
βέβαια να είναι απλώς αντικείμενο
σχεδιασμού επί Χάρτου, με βάση τα οράματα
κάποιων διανοούμενων και τις ηθικές αξίες
που συνάγουν από την αγωνιστική πρακτική.
Μια παρόμοια πρόταση, για να είναι
αξιόπιστη, πρέπει να αποτελεί ένα
ολοκληρωμένο πολιτικό πρόταγμα που,
εντεταγμένο σε μια από τις ιστορικές
παραδόσεις της Αριστεράς και ερμηνεύοντας
την σημερινή κοινωνία και τις τάσεις μέσα
σε αυτήν, συνάγει τις απορρέουσες αρχές
οργάνωσης της μελλοντικής κοινωνίας. Από τη
σκοπιά αυτή, η αντισυστημική Αριστερά δεν
χρειάζεται δήθεν πλουραλιστικά οράματα που
συμβάλλουν στην
σημερινή μεταμοντέρνα
ιδεολογική σούπα, μολονότι παρόμοια
οράματα θα ήταν ίσως χρήσιμα στο ΠΚΦ ως
ιδεολογικά μοντέλα για τον «άλλο κόσμο που
είναι εφικτός»…
ΠΡΙΝ
(19/9/04)
Αγαπητό
«ΠΡΙΝ»,
Διάβασα με ενδιαφέρον αλλά και απορία,
τελικά, το άρθρο του Τ. Φωτόπουλου για το
ΠΑΡΕΚΟΝ
―το βιβλίο του Μ. Αλμπερτ στο ΠΡΙΝ
της 5/09.
Ώστε έτσι, λοιπόν..
πρώτον: «Η πραγματικότητα του ΠΑΡΕΚΟΝ δεν
ανήκει σε καμία ιστορική παράδοση
της Αριστεράς… και
αποτελεί ένα πλουραλιστικό υβρίδιο…» μας
λέει. «Δεν ανήκει στη
σοσιαλιστική παράδοση,…»
«προσπερνάει κομμουνιστικές αρχές…»
(άρα ούτε εκεί ανήκει…) …»
«…δεν μπορεί να καταταχτεί στην
ελευθεριακη- αυτόνομη –δημοκρατική
παράδοση…»… άρα, ορφανό και νόθο, το
ΠΑΡΕΚΟΝ δεν έχει πολιτικό μέλλον!.…
Τι
ωραία, που ένοιωσα, δεν σας κρύβω, με αυτό
το, κατά Φωτόπουλο, «κουσούρι» του ΠΑΡΕΚΟΝ
!… (σημείωση: ακόμη δεν έχω διαβάσει το
βιβλίο...)
Που
βρίσκονται σήμερα αυτά τα τρία βασικά
μοντέλα σκέψης, και
―σε κάποιες περιόδους―
πράξης
της Αριστεράς (συν τη σοσιαλδημοκρατία): Εκεί ακριβώς που περιγράφεται: Στην
ιστορία! Στο χρονοντούλαπο! Ο
γραφειοκρατικός κομμουνισμός όπως τον
γνωρίσαμε στην ΕΣΣΔ κ.λπ.;
Ερείπια ! Τα σοσιαλιστικά καθεστώτα
της Δύσης; Άφαντα, ηττημένα από
Μπερλουσκόνι(δες) ! Η σοσιαλδημοκρατική
ιστορική παράδοση; Εικόνισμα για τοίχο (ας
ρωτήσουμε τους Σρεντερ και Σία …). Ο
Ντουρρούτι; Νεκρος από το 1937!
Δεν
είναι σημάδι καινούργιων προσεγγίσεων ότι
μια νέα πρόταση, πιθανόν με κομμάτια (και
θρύψαλα ) από ιστορικά ρεύματα της
Αριστεράς επιδιώκει να υπερβεί τα
ιστορικά ρεύματα και να δημιουργήσει μια
καινούργια σύνθεση; Έτσι
δεν έκαναν και αυτά
τα ίδια ιστορικά ρεύματα της Αριστεράς (γεννοβολώντας
τόνα τα άλλο), αναποδογυρίζοντας
Χεγκελιανες προσεγγίσεις («με το κεφάλι
κάτω…»), οικειοποιούμενα
Αγγλικούς Εμπειρισμός, Γαλλικούς
Διαφωτισμούς και Γερμανικές Ιδεολογίες
για να φτιάξουν καινούργιες ιδεολογικές «σούπες»
(και το Σύμπαν στην αρχή μια απέραντη σούπα
ήταν ― στις «σούπες»
υπάρχουν
πάντα κρυμμένα τα αρχικά συστατικά της
κάθε δημιουργίας…)
Πειράζει,
τόσο, εξάλλου, που λείπει από το
ΠΑΡΕΚΟΝ η ιδέα «πολίτης»; Λίγο έχει
ταλαιπωρηθεί η
Αριστερά από τις γενικόλογες, πονηρούλες έννοιες «πολίτης», «κοινωνία πολιτών» και άλλα παραμύθια, που συσκοτίζουν
χάσματα
μεταξύ «πολιτών» και κάνουν
ότι δεν καταλαβαίνουν
τι παθαίνουν οι «πολίτες-εργάτες» και
οι «πολίτες–καταναλωτές» από τους «συμπολίτες
τους καπιταλιστές »;
Αλλά
μήπως
―δεύτερον―
είναι τόσο κακή η έμφαση στην οικονομική
διάσταση του μοντέλου
―αφού αν απέτυχαν
κάπου τα προηγούμενα ιστορικά μοντέλα―,
ακριβώς στο θέμα
της οικονομίας απέτυχαν, (όπως άλλωστε
αποτυγχάνει, δυστυχώς, και ο ίδιος ο Τ.
Φωτόπουλος στο βιβλίο του
«Περιεκτική Δημοκρατία» να εξηγήσει
ποιες θα είναι οι οικονομικές λειτουργίες
της Δημοκρατίας αυτής, και καταλήγει να
προτείνει κάτι σαν ..Δελτίο με τη μορφή …Βασικών
Διατακτικών (ΒΔ) και Μη βασικών
Διατακτικών (ΜΒΔ) ;
Μπράβο,
λέω εγώ, του Άλμπερτ που προσπάθησε να
δημιουργήσει συναίνεση μεταξύ
κρατικιστών σοσιαλιστών, οικολόγων,
φεμινιστριών, και αντισυστημικών
αριστερών, με έμφαση στα θετικά στοιχεία
κάθε στάσης.
Γιατί
η Αριστερά πρέπει να τολμά να διαλύει εις
τα εξ ων συνετέθησαν
―και με τα υλικά
κατεδάφισης που δεν
στερούνται αξίας,
αλλά έξω από την προηγούμενη δομή-υπερσυνολο―
να
δομεί νέα καλύτερα σπίτια ιδεολογικά και
κοινωνικά, σαν το παιδί που με τους ίδιους
κύβους φτιάχνει νέα ωραία παιγνίδια, και
να μην κολλάει σε ιδεολογικές «επετηρίδες»
και ιστορικές παραδόσεις , που έχουν πλέον
«παραδοθεί» οριστικά (στον εχθρό…).
Και
αν είναι, λοιπόν, έτσι
―τρίτο― καθόλου δεν
φαίνεται να πειράζει που το ΠΑΡΕΚΟΝ δεν
διαθέτει γενικότερη πολιτική, ιστορική
και φιλοσοφική ανάλυση. Ο
Παπαδιαμάντης έλεγε
«Όπου γενικότης , εκεί και επιπολαιότης!....»
Δεν υπέφερε πολύ η
Αριστερά από την έμμονη ιδέα των γενικών
αναλύσεων που περιλαμβάνουν τα πάντα με
ένα απολύτως ολοκληρωμένο
―τελικά όμως ολοκληρωτικό―
τρόπο, μήπως
την κατηγορήσει
κανένας και για καμία αντίφαση;
Αυτός
ο ψυχαναγκασμός για γενική ανάλυση που θα περιλαμβάνει ακάμπτως τα πάντα
―παγωμένα
στη στιγμή μηδέν και ακίνητα― δεν είναι
αντανάκλαση σε επίπεδο ιδεολογικής
στάσης των συγκεντρωτικών και
ολοκληρωτικών δομών, τρόπων σκέψης, αξιών,
επομένως, της καπιταλιστικής κοινωνίας;
Μήπως
ενόχλησε η προσπάθεια
του Αλμπερτ να ανασυνθέσει και με παλιά υλικά,
νέες προτάσεις και εφαρμόσιμες ιδέες για
το (πολύ αδύναμο πάντως, έως τώρα)
οικονομικό σκέλος των προταγμάτων και
θεωριών (και του Τ. Φωτόπουλου) για τις
βάσεις της «Περιεκτικής
Δημοκρατίας» ;
Η
Αριστερά του μέλλοντος μας, δεν θα έχει
τίποτε ενθυμίζον συνολικά
καμία από τις ιστορικές παραδόσεις του
παρελθόντος της
―αλλά θα έχει σε νέα
σύνθεση τα καλύτερα στοιχεία από κάθε μια
τους, συν δυο ακόμη νέες ιδιότητες: να
κυματίζει σαν θάλασσα και να ίπταται στον
ουρανό αλλάζοντας κατεύθυνση όταν πρέπει,
ως συνεκτικό
αυτορρύθμιστο σμήνος
μελισσών.
Α.Οικονόμου
Κυψέλη
Απάντηση του Τάκη Φωτόπουλου
Μολονότι η απάντηση μου γίνεται μάλλον περιττή από την
ομολογία του Α.Οικονόμου (Α.Ο.) ότι, παρά το γεγονός ότι δεν
έχει διαβάσει καν το Πάρεκον δεν συμφωνεί με… την κριτική
μου σ' αυτό, θ' ασχοληθώ πολύ σύντομα με τα γενικά σημεία
που θέτει.
Αρχικά, όπως
γίνεται αμέσως φανερό από τον τρόπο που
υπερασπίζεται το Πάρεκον —και μάλιστα σε
αντιδιαστολή με την Περιεκτική Δημοκρατία
(ΠΔ)― («επιδιώκει να υπερβεί τα ιστορικά
ρεύματα και να δημιουργήσει μια
καινούργια σύνθεση»), ούτε την ΠΔ έχει
διαβάσει, αφού θεμελιακό στοιχείο της
είναι ακριβώς ότι αποτελεί μια νέα σύνθεση
και υπέρβαση. Η διαφορά όμως με το Πάρεκον
είναι ότι, αντίθετα με αυτό, η ΠΔ ανήκει σε
μια παράδοση της αντισυστημικής Αριστεράς,
την αυτόνομη-δημοκρατική, την οποία
προσπαθεί να συνεχίσει αλλά και
ταυτόχρονα να υπερβεί, δημιουργώντας μια
νέα σύνθεση με τις άλλες παραδόσεις της
αντισυστημικής Αριστεράς (σοσιαλιστική,
νέα κοινωνικά κινήματα κ.λπ.). Το γεγονός
άλλωστε ότι το Πάρεκον δεν βάζει ως κέντρο
της ανάλυσης του την εργατική τάξη (σοσιαλιστική
παράδοση) αλλά ούτε και τον πολίτη (όπως
ορίζεται βέβαια από την αμεσοδημοκρατική
παράδοση και την υπέρβαση της από την ΠΔ σε
μια κοινωνία ισοκατανομής κάθε μορφής
εξουσίας που αποκλείει την ύπαρξη
καπιταλιστών) αλλά αντίθετα υιοθετεί τον
καπιταλιστικό δυϊσμό του σημερινού
ανθρώπου σε εργαζόμενο και καταναλωτή,
είναι ενδεικτικό.
Όμως, το ότι ο
επικριτής μου δεν έχει κανένα πρόβλημα με
τις μεταμοντέρνες σούπες όπως αυτή του
Πάρεκον γίνεται φανερό και από την
απέχθεια του για οποιαδήποτε φιλοσοφική ή
ιστορική στήριξη ενός νέου κοινωνικού
μοντέλου, η οποία συνοδεύεται από την
έμμεση συλλήβδην καταδίκη ως
ολοκληρωτικών όλων των άλλων
απελευθερωτικών προταγμάτων (από το
Μαρξιστικό, μέχρι τα σύγχρονα σαν αυτό της
Κοινωνικής Οικολογίας κ.λπ., έστω και αν
μερικά από αυτά —όπως αυτά της αυτονομίας
και της ΠΔ― απορρίπτουν
κάθε «αντικειμενική» στήριξη τους).
Προφανώς, ο Α.Ο.
―όπως άλλωστε και ο
Αλμπερτ και κάθε αστός διανοούμενος―
αδυνατεί
να συλλάβει ότι μία μορφή κοινωνικής
οργάνωσης δεν στηρίζεται απλώς σε κάποιες
«ιδέες» για την καλύτερη οργάνωση της
κοινωνίας, ή έστω κάποιες αξίες τις οποίες
υιοθετεί, αλλά πάντα θεμελιώνεται, ρητά ή
σιωπηρά, σε μια ολόκληρη κοσμοθεωρία. Και
αυτή η κοσμοθεωρία είναι παντελώς απούσα
από το Παρεκον.
Τέλος, δεν θα
ασχοληθώ με την καταδικαστική απόφαση που
εκδίδει εναντίον της ΠΔ και υπέρ του
Παρεκον όσον αφορά την πρόταση για την
οικονομική οργάνωση της κοινωνίας, (στηριζόμενος
σε άσχετες γενικότητες), διότι είναι
φανερό ότι ο δικαστής μου έχει τόσο
εντρυφήσει στην ΠΔ όσο και στο Πάρεκον!