Janë politikat e kursimit problemi apo është Globalizmi Neoliberal?, Takis Fotopoulos, May 5, 2015

Artikulli synon së pari të paraqesë një dallim midis globalizmit neoliberal (d.m.th. neoliberalizmit), si një ndryshim strukturor ose sistemik dhe ideologjisë neoliberale. Ky dallim është i nevojshëm sot meqënse shumë në të Majtën globaliste i ngatërrojnë këto të dyja ose e konsiderojnë neoliberalizmin si thjesht një ideologji, e cila mund të braktiset lehtë. Së dyti, tregohet se ndryshe nga çfarë pohon Paul Krugman dhe shumë në të “Majtën” globaliste, shkaku i krizës aktuale nuk janë politikat e kursimit që janë adoptuar nga disa “djaj” por vetë globalizmi neoliberal. Kjo nënkupton se vetëm një shkëputje me Rendin e Ri Botëror (RRB) të globalizmit neoliberal mund të rivendosë sovranitetit ekonomik dhe kombëtar, i cili është parakushti i nevojshëm për një politikë të pavarur dhe është e vetmja rrugë e daljes nga katastrofa aktuale në vende si Greqia.

Globalizmi neoliberal përkundër ideologjisë neoliberale

Ndërkombëtarizimi i pas-luftës i ekonomisë së marketingut, i cili çoi në globalizmin aktual, ishte inkurajuar aktivisht nga vendet e përparuara kapitaliste veçanërisht lidhur me ekspansionin e “ish-socializmit aktual” dhe të lëvizjeve çlirimtare kombëtare në Botën e Tretë. Sidoqoftë, siç kam treguar në vend tjetër,[1] ndërkombëtarizimi ishte kryesisht rezultat i faktorëve “objektivë” që lidheshin me dinamikat e ekonomisë së marketingut dhe, veçanërisht, lidhur me veprimtarinë ekspansioniste të korporatave ndërkombëtare dhe rritja paralele e tregut të Euro-dollarit. Tregu i Euro-dollarit siguroi një mjedis parregulla ku dollarët e SHBA-së (dhe më vonë deviza të tjera të forta si jeni, marka etj.) mund të merreshin hua dhe të huajepeshin lirshëm për çdo rregullator të SHBA-së dhe kërkesave të taksave. Rritja e tregut të ri, i cili thjesht reflektonte nevojat në rritje të Korporatave Ndërkombëtare (Transnational Corporations/TNCs) ishte i dobishëm në heqjen e mëvonshme të kontrolleve të shkëmbimeve dhe kapitalit. Kjo sepse kontrollet e shkëmbimit të komb-shteteve, veçanërisht ato në Britani ku tregu i Euro-dollarit lindi,[2] ishin vendosur nën shtrëngime të rreptë, përgjatë 1970-ës. Kjo hapje dhe liberalizim i tregjeve jozyrtar për të mbuluar nevojat e TNC, u institucionalizua si fillim nga politikanë konservativë (Thaçer dhe Regan) për t’u ndjekur më vonë nga qeveritë e çdo bindjeje: nga Kristian demokratët dhe konservativët te social demokratët, liberalët dhe çdo gërshetim tjetër midis tyre.

Në të vërtetë, ekspansioni i stërmadh i TNC, një fenomen i ri në historinë e ekonomisë kapitaliste të marketingut —e cila karterizon (bashkë me rrënimin e bllokut Sovjet) Rendin e Ri Botëror, do të ishte i pamundur pa hapjen dhe liberalizmin e tregjeve për mallrat dhe kapitalin. Sidoqotë, kjo nuk ishte rezultat i ndonjë komploti nga ekonomistë dhe politikanë të “keqë” që shfrytëzonin ndonjë lloj krize, siç sugjerojnë disa teoricienë konspirativë “best-seller” të së “Majtës” globaliste. Por, kjo ishte efekti i pashmangshëm që pasoi rrënimin e modelit të social-demokrcisë, i cili bazohësh mbi tregjet kombëtar dhe, si i tillë, nuk ishte më i përputhshëm me ndërkombëtarizimin në rritje të ekonomisë së tregut. Në fjalë të tjera, qeveritë në kuadrin e ri duhet të ndiqnin politika neoliberale për të bërë ekonomitë e tyre të konkurrueshme dhe të afta për rritje të vazhdueshme që përfshin ekspansion të mëtejshëm të shoqërisë konsumeriste.

Në të njëjtën kohë, ekonomistët liberalë (krahasuar me Keinsianistët “statistë”, të cilët ishin dominantë në periudhën e pas-luftës, përgjatë fazës statiste që përmenda më lartë) rigjallëruan një përzierje të ekonomisë neoklasike me monetarizmin dhe ekonomi ofertuese duke i çuar shoqëritë në atë çfarë quhet ekonomi neoliberale, e cila përfshinte politika që synonin heqjen e çdo kontrolli social mbi ekonominë: nga tkurrja e sektorit publik (përmes privatizimeve masive dhe çmontimi efektiv i shtetit social gjithashtu dhe një reduktim drastik të shpenzimeve qeveritare) në derregullime të tregut për mallrat, punën dhe kapitalin, me qëllim që të spikasnin rolin e sektorit privat (d.m.th. të korporatave ndërkombëtare që e kontrollojnë atë). Ideologjia e re neoliberale ishte sigurisht adoptuar gjithashtu nga massmedia e cila kontrollohet nga TNC dhe magnatë të tjerë që e promovonin atë si paradigma dominante sociale e epokës së re —d.m.th. si sistemi i besimeve, ideve dhe vlerave korresponduese të cilët janë dominantë në një shoqëri të veçantë në një çast të veçantë të historisë së saj.[3]

Rrjedhimisht, dikush duhet të bëjë një dallim të qartë midis ideologjisë neoliberale dhe vetë neoliberalizmit. Ideologjia e neoliberalizmit ishte krijuar me qëllim që të justifikonte (“objektivisht”, si çdo ideologji sistemike supozohet se duhet të bëjë), nevojën e ndryshimit sistemik, d.m.th. për hapjen dhe liberalizimin e tregjeve, mbi të cilët gobalizmi neoliberal u themelua. Në fjalë të tjera ishte ndryshimi strukturor që sinjalizuan shfaqja dhe ekspansioni masiv i Ndërmarrjeve Ndërkombëtare —si rezultat i dinamikës së rritjes-ose-vdis të sistemit të ekonomisë kapitaliste të marketingut— e cila si fillim çoi në një hapje jozyrtare të tregjeve dhe më vonë u institucionalizua. Qartësisht, ideologjia e neoliberalizmit, si çdo lloj ideologjie sistemike, ndoqi ndryshimet strukturale (siç ndoqi idelogjia liberale shfaqjen e sistemit të ekonomisë kapitaliste të tregut) dhe jo e kundërta.

Por, e “Majta” globaliste, (duke përfshirë shumë në të Majtën anti-sistemike, qoftë edhe Marksistë) nuk e bëjnë këtë dallim vendimtar dha zakonisht ngatërrojnë —ndonjë herë qëllimshëm— dukurinë sistemike (globalizmin neoliberal), i cili i përket bazës ekonomike, me ideologjinë e globalizmit e cila i përket —në terma Marksist— në superstrukturë. Në këtë mënyrë, ata derivojnë një “teori” ahistorike rreth politikanëve/kapitalistëve të “këqij” që komplotojnë për të imponuar “neoliberalizmin”, si një mjet për të ekspansionuar përfitimet, përqendrimin e kapitalit etj. në dëm të punëtorëve. Nuk do të ishte e çuditshme që qoftë edhe Eric Hobsbawm, dekani i historianëve Marksistë, parashikoi perceptueshmërisht (!) fundin e shpejtë të neoliberalizmit në fillimi të mileniumit të ri,[4] ndërsa Marksistët modernë (më modestë!), aktualisht deklarojnë se megjithëse neoliberalizmi nuk ka vdekur ende, ai me siguri po “vdes”. Gjithçka qe ne mund të bëjmë është të zëvendësojmë institucionet neoliberale si vijon:

Koha rrjedhimisht ka ardhur për të kthyer faqen dhe të riorientojmë strategji zhvillimore drejt prodhimit, drejt punëtorëve më të edukuar, më të mirë-paguar, drejt riindustrializimit, dhe drejt programeve sociale dhe një shteti të ri social. Por për të bërë këtë ne duhet të dërrmojmë institucionet ekonomike dhe politike të neoliberalizmit, njëlloj si neoliberalizmi më herët shkatërroi institucionet social-demokratike dhe komuniste të kohës së Sozialstaat (shtetit social). Mund të realizohet kjo pa revolucion? Ndoshta në disa raste, por vetëm në kontekstin e revolucioneve në vend tjetër, njëlloj si social demokracia Skandinave përfitoi nga Revolucioni Rus i viti 1917.[5]

Të tjerë flasin për kapitalizmin e sotëm të “keq” krahasuar me kapitalizmin e “mirë” të vjetër, duke argumentuar se problemi është korporatizimi i ekonomisë së marketingut, i cili, hamendësisht, paraqet “një sulm mbi tregjet dhe demokracinë”.[6] Sidoqoftë, siç kam treguar në vend tjetër,[7] problemi nuk është korporatizimi i ekonomisë së marketingut, meqënse ky zhvillim ishte i pashmangshëm brenda dinamikës së rritjes-ose-vdis që karakterizon sistemin e ekonominë e marketingut. Rrjedhimisht, meqënse kjo dinamikë nuk u përmbysë nga beteja sociale, ishte e pashmangshme të çonte në korporatizimin e ekonomisë së marketingut. Në fjalë të tjera, problemi nuk është korporatizimi i ekonomisë kapitaliste të marketingut, sikur ndonjë lloj tjetër ekonomie kapitaliste marketingu ishte e mundshme ose e dëshirueshme, por vetë ekonomia kapitaliste e marketingut. Ndryshe, dikush mund përfundojë lehtë duke fajësuar elitat për shkeljen e rregullave të lojës, sesa të fajësojnë vetë lojën e kalbur.

Përmblethtas, neoliberalizmi nuk ishte thjesht një inovacion nga disa ekonomistë e politikanë të këqij, këshilla e të cilëve ishte adoptuar nga kapitalistë lakmitarë, siç na sugjeron një e “Majtë” e kapitulluar intelektualisht globaliste. Në vend të kësaj, ishte, rezultati i pashmangshëm i një globalizmi kapitalist bazuar në Korporatat Ndërkombëtare (TNC), i cili mund të jetë vetëm neoliberal. Kjo sepse hapja dhe liberalizimi i tregjeve —një parakusht për funksionimin e TNC— synon të krijojë një fushë-niveli loje për TNC jo vetëm në lidhje me kuadrin ekonomik brenda të cilit ata duhet të operojnë por gjithashtu në lidhje me kuadrin social. Për shembull, globalizmi kapitalist nënkupton jo vetëm homogjenizimin e legjislacioneve sa i përket punësimit dhe shpunësimit të punëtorëve (marrëdhënie pune të “epshme”) por gjithashtu homogjenizimin e shërbimeve sociale për emëruesin më pak të përbashkët, d.m.th. më pak të shtrenjtë të “sistemit social”, me qëllim që TNC mund të fitonin kushtet më të mirë për maksimizimin e përfitimit (në terma të taksimit shumë të ulët etj.), në çdo vend që integrohet plotësisht në RRB.

Armiku i vërtetë: politikat e kursimit apo globalizmi neoliberal?

Sidoqoftë, në vitin 1990-2000 e “Majta” globaliste përfshiu, të paktën, në fjalorin e saj fjalën “neoliberal” —duke çorientuar qëllimshëm dukurinë sistemike (globalizmin neoliberal) me ideologjinë e tij. Në anën tjetër, e “Majta” globaliste përgjatë kësaj dekade ndaloi të përdorë qoftë edhe vetë fjalën “neoliberal”, në një përpjekje të qartë për të kthyer mendjet e popujve larg çdo aspekti që kishte lidhje me armikun e tyre të vërtetë. D.m.th. dukurinë sistemike të globalizmit neoliberal dhe hapjen dhe liberalizmin nënkuptues të tregjeve, i cili është shkaku përfundimtar i çmontimit të shtetit social dhe vetë ekonomisë Keinsianiste.

Në fjalë të tjera, është hapja dhe liberalizimi i tregjeve i cili përgjithëson sistemin rudimentar/bazë të “shërbimeve sociale” të SHBA-së dhe taksimin përkatës të korporatave dhe duke tkurrur shpenzimet shtetërore, si emëruesi më i ulët i përbashkët në të cilin çdo vend që dëshiron të ketë rritje ekonomike dhe punësim duhet të përputhet. Pse? Sepse rritja ekonomike dhe punësimi në një ekonomi të integruar në RRB të globalizmit neoliberal, e cila karakterizohet nga tregje të hapur dhe të liberalizuar për kapitalin, punën dhe mallrave, varet vendimtarisht mbi konkurrencën. Sepse është konkurrenca e lartë, e cila do të tërheqë më shumë Korporatat Ndërkombëtare dhe rrjedhimisht më shumë investime të cilat, me rradhë, do të çojnë në më shumë rritje ekonomike dhe punësim. Kjo, ndryshe nga epoka e komb-shtetit kur rritja ekonomike dhe punësimi varësh vendimtarisht mbi tregjet kombëtar (meqënse tregjet nuk ishin të hapur në atë kohë), që në këtë rast, sigurisht, kishte rëndësi shumë se nëse qeveritë ndiqnin politika të buxheteve të balancuar (çfarë mund të quajmë sot “politika kursimtare”) ose në vend të tyre, politika ekspansioniste për forcimin e kërkesës (vendore) agregate, edhe nëse kjo nënkuptonte buxhtet deficitarë, veçanërisht në kohët e reçesioneve —siç përshkruante ekonomia Keinsiane, e cila në atë kohë ishte dominante.

Por, sot jo vetëm ekonomistët naivë që i përkasin të “Majtës” globaliste mbështesin politikat Keinsiane, hamendësisht sepse jetojnë ende në kapsulën e kohës së shtet-kombit me politikat e tij Keinsianiste dhe aparatin e tij ideologjik, por qoftë edhe Nobel laureatë në ekonomi. Sigurisht në rastin e dytë dikush nuk flet më për naivitet por në vend të tij, për çorientim të qëllimshëm. Ky është rasti i Paul Krugman, i cili, në një artikull të sapo publikuar në Guardian,[8] flamurtarja e të “Majtës” globaliste, përpiqet sistematikisht të anashkalojë çështjet vendimtare të epokës sonë dhe veçanërisht globalizmin dhe ideologjinë e tij neoliberale dhe përqendrimet. Në vend të këtyre, përqendrohet mbi “iluzionin” e kursimeve ose “obsesionin” e politikë-bërësve, veçanërisht në Britani —duke “harruar” volitshëm se ato janë politika të BE-së, gjithashtu dhe të SHBA-së që nga koha e Regan. Në fjalë të tjera, këto janë politika që Elita Mbikombëtare imponoi, në një mënyrë ose në një tjetër, mbi çdo vend që është integruar në RRB.

Kështu, në një artikull të gjatë prej thuajse 6,000 fjalë - fjalët “neoliberal” dhe “globalizëm”, për mos të përmendur “konkurrencën”, nuk përmenden as edhe një herë! Krugman duke “harruar” se ne jetojmë në një botë të globalizuar në të cilën konkurrenca është vendimtare qoftë edhe për rritje ekonomike dhe punësim, flet se përse politikat Keinsiane janë më të mira për çdo komb-shtet! Të kaptën, sidoqoftë, ky apologjet për globalizmin (të cilit në mënyrë të justifikueshme i është dhënë nga Elita Mbikombëtare —përmes komitetit të çmimit Nobel i cili bënë një punë shumë të mirë për të promovuar, drejpërdrejt ose tërthorazi globalizmin— vlerësimi më i lartë për çdo ekonomist sistemik) kishte çiltërsinë për të pranuar se bisnesi i madh, ndryshe nga ekonomistët si vetja e tij dhe politikanët, dashurojnë politikat kursimtare por më vonë ai vazhdon të çorientojë, edhe një herë, rreth arsyeve përse ndërmerren:

Unë tashmë kam sugjeruar një përgjigje: bisedë e pamjaftueshme rreth borxheve dhe deficiteve përdoret zakonisht si një mbulesë për një axhendë krejtësisht ndryshe, domethënë një përpjekje për të reduktuar sasinë totale të shpenzimeve të qeverisë veçanërisht në sigurimet sociale. Kjo ka qenë e qartë në SHBA, ku shumë plane për reduktime të hamendësuar deficitare ndodhi që të përfshijnë shkurtime të mprehta në përqindjet e taksave mbi korporatat dhe mbi të pasurit qoftë edhe nëse ata heqin ndihmën ushqimore dhe mjekësore për të varfërit.[9]

Sidoqoftë, shkurtimet në shpenzimet publike dhe tkurrja e përgjithshme e sektorit publik përmes privatizimit etj. gjithashtu dhe shteti i asistencës sociale janë të lidhur drejtpërdrejt me shkurtimet e taksave të korporatave dhe tasave në përgjithësi dhe të politikave përkatëse për të eliminuar deficitet buxhetore. Në të vërtetë, të gjitha këto bashkë përbëjnë zemrën e globalizmit neoliberal. Por Krugman nuk dëshiron të flasë për globalizëm dhe konkurrencë —këto janë fjalët e “pista” që bisnesmenët dhe politikanët duhet të thonë ndërsa mandati i Krugman, si Nobel laureat në ekonomi, është të çorientojë popujt nga armiku i vërtetë i tyre —RRB i globalizmit neoliberal— dhe në vend të tij i kthen ata kundër faktorëve josistemikë, të cilët nuk sfidojnë vetë sistemin por thjesht të “këqijtë” në elitat politike të cilët zbatojnë politikat e kursimit! Pasoja politike të këtyre këndvështrimeve çorietuese është se kur e Majta globaliste adopton këto ide çorientuese dhe vjen në pushtet dhe kundërshton politikat e kursimit që zbatohen nga personeli politik që administron RRB, në vend të përpiqet të shkëputet nga vetë RRB, i adopton ato. Ky është rasti për shembull i Greqisë, ku fitorja e të Majtës globaliste (SYRIZA) në vend të çojë jashtë BE-së dhe të zbatojë politika të pavarura, çoi në fiaskon aktuale ku qeveria e “Majtë” i lutet Euro-elitës për më shumë likuiditet (meqënse vendi nuk kontrollon as edhe devizën e tij), e cila sigurisht nuk do të sjellë këto politika veçse do t’i nënshtrohet tëresisht kushteve që ata imponojnë për integrim të mëtejshëm të vendit në RRB!

Përktheu Ylli Përmeti

[1] Takis Fotopoulos, Takis Fotopoulos, Towards an Inclusive Democracy, (London/NY: Cassell/ Continuum, 1997/1998)) Ch. 1.

[2] For an excellent description of the gradual lifting of capital controls in Britain under market pressure, see Will Hutton, The State We’re In (1995), Ch. 3.

[3] see Takis Fotopoulos, “Mass media, culture and democracy”, Democracy & Nature, vol.5, no.1 (March 1999), pp. 33-64.

[4] Perry Anderson, New Left Review, No. 1 (new period) (Jan/Feb 2000), p. 10.

[5] Boris Kagarlitsky, “Economic policies after the death of neoliberalism,” (Russian) Institute for Global Research (8/4/2015).

[6] Noam Chomsky, “Domestic Constituencies,” Z Magazine (May 1998).

[7] Takis Fotopoulos, “Mass media, culture and democracy”.

[8] Paul Krugman, “The austerity delusion,” Guardian (29/4/2015).

[9] Ibid.