Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα "Εποχή" στις 8
Απριλίου 2001
Έφτασε η εποχή που οι ριζοσπάστες θεωρούνται αυνανιζόμενοι;
Με το
κείμενο αυτό παρεμβαίνω (αγενώς;) στη
συζήτηση που έχει ξεκινήσει μέσα από τις
σελίδες της «Εποχής» (κείμενο Περικλή
Κοροβέση στις 18/2, απάντηση Βασίλη Μπογιατζή
στις 4/3 και ανταπάντηση – ή κάτι τέτοιο –
του Περικλή Κοροβέση στις 11/3).
Στο πρώτο του κείμενο ο Π.Κ. έκανε – με
αφορμή το κίνημα ενάντια στην
παγκοσμιοποίηση – κάτι που αυτός θεωρεί
μια σύντομη επισκόπηση του επιστημονικού
σοσιαλισμού. Επειδή στον Π.Κ. αρέσουν προφανώς
τα παραθέματα (και πέρα από αυτό τα
παραθέματα πράγματι κάνουν πιο δύσκολο το
έργο της διαστρέβλωσης – ο Β.Μπ. έχει πικρή
εμπειρία από διαστρεβλώσεις του κειμένου
του) θα κουράσω τον αναγνώστη με κάποια
παραθέματα από τα κείμενα του Π.Κ.
Ξεκινάμε
με το κείμενο της 18/2 όπου ο Π.Κ. γράφει: «Αυτό
οδήγησε μερικούς σχολιαστές να προδικάσουν
τις βαθιές αντιθέσεις αυτού του κινήματος
που θα οδηγήσουν στη σίγουρη διάλυσή του.
Αυτές οι αναλύσεις προϋποθέτουν μια θεωρία
επανάστασης που όταν δεν συμπίπτει με την
πραγματικότητα, σημαίνει χωρίς καμιά
αμφιβολία πως η πραγματικότητα είναι λάθος».
Δεδομένου του ότι έχω ασχοληθεί
κι εγώ με το συγκεκριμένο ζήτημα (βλέπε
www.inclusivedemocracy.org/pd)
αισθάνομαι πως θίγομαι κι εγώ από την «ανάλυση»
και τους αστήρικτους χαρακτηρισμούς που
εκτοξεύει ο Π.Κ. Οι
αναλύσεις που προβλέπουν τη διχοτόμηση του
κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης
- από τη μία μεριά ριζοσπάστες που
βλέπουν τα συστημικά αίτια των παγκόσμιων
δεινών, αποδίδοντάς τα στην οικονομία της
αγοράς και την αντιπροσωπευτική «δημοκρατία»
και από την άλλη ανώδυνα λόμπι που απλώς
ζητούν έναν πιο «ανθρώπινο» καπιταλισμό,
δηλαδή σα να λέμε συνέταιροι σε μια
εταιρεία «συμβούλων για μια
παγκοσμιοποίηση μέσω περιορισμένης φρίκης»
(παραφράζοντας έναν μεγάλο στοχαστή) - δεν
είναι λίγες (βλέπε
για παράδειγμα τις ουκ ολίγες αναλύσεις του
Τάκη Φωτόπουλου στο διάλογο πάνω στο κίνημα
αυτό, π.χ. Ελευθεροτυπία 26/1) και κυρίως οι
αναλύσεις αυτές δεν προϋποθέτουν καμία
θεωρία επανάστασης που θεωρεί πως η
πραγματικότητα είναι λάθος όταν δε
συμφωνεί μαζί της. Ιδιαίτερα
μάλιστα όταν ούτε οι ίδιες ισχυρίζονται ότι
είναι ‘αντικειμενικές’ ή ‘επιστημονικές’
αναλύσεις σαν αυτές στις οποίες πίστευε
μέχρι πριν μερικά χρόνια ο Π.Κ. Προφανώς ο
Π.Κ.
συγχέει (αθέλητα;) την
ανάλυση της κοινωνικής πραγματικότητας
από συγκεκριμένη σκοπιά (που για την
περίπτωσή μας είναι αυτή της αυτονομίας και
της περιεκτικής δημοκρατίας) με την ‘αντικειμενική’
‘επιστήμη’ του επιστημονικού σοσιαλισμού
για να κάνει κατόπιν τη διάκριση μεταξύ ‘προφητών’
και ηγετών, απορρίπτοντας τους πρώτους και
υιοθετώντας τους δεύτερους.
Αυτή
η διαδικασία άλλωστε της διάσπασης ήδη
άρχισε, με τη Διεθνή Ομοσπονδία Εργατών να
χαρακτηρίζει το Νταβός και το Πόρτο Αλέγκρε
- που θαυμαζει ο Π.Κ. - ‘δυο όψεις του ίδιου
καπιταλισμού’ (βλ. Ελευθεροτυπια, 4/2/01).
Για τον
κ. Κοροβέση δεν υπάρχει καμία αγεφύρωτη
διαφορά ανάμεσα σε όσους βλέπουν τη βασική
δομική αλλαγή που πραγματοποιήθηκε στη
δεκαετία του ‘70, δηλαδή το πέρασμα στη
νεοφιλελεύθερη φάση της οικονομίας της
αγοράς που θεσμοποιήθηκε από τα
νεοφιλελεύθερα κόμματα και στη συνέχεια
διεθνοποιήθηκε με διακρατικές συμφωνίες
και σε όσους πιστεύουν ότι η νεοφιλελεύθερη
οικονομία αποτελεί απλώς μια αλλαγή
πολιτικής, σαν αποτέλεσμα της κατάληψης της
εξουσίας από τα νεοφιλελεύθερα κόμματα
μετά την ήττα της αριστεράς (και συνεπώς, αν
οι «κακοί» νεοφιλελεύθεροι χάσουν την
εξουσία, όλα θα διορθωθούν – δηλαδή δεν
υπάρχει κανένα de
facto ζήτημα διεθνοποίησης της οικονομίας, και
η ύπαρξη των πολυεθνικών είναι κι αυτή
προφανώς κάποιο κόλπο των νεοφιλελεύθερων,
ή αποτέλεσμα κάποιας ιμπεριαλιστικής ‘συνωμοσίας’).
Με λίγα
λόγια, υπάρχουν κριτικές – δυστυχώς για τις
ρεφορμιστικές τάσεις χαρακτηριστικός
εκπρόσωπος των οποίων είναι ο Π.Κ. – που ενώ
γνωρίζουν ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξει
μια ‘αντικειμενική’ θεωρία της κοινωνίας
και μια εξαντλητική γνώση της ιστορίας,
θεωρούν ότι μπορεί να υπάρξει σήμερα ένα
απελευθερωτικό πρόταγμα το οποίο δεν είναι
«αντικειμενικό», αλλά βασίζεται στην
επιλογή από τη μεριά μας της ελευθερίας
ως του υψηλότερου ανθρώπινου στόχου.
Στην πραγματικότητα, όπως έγραψε ο
Καστοριάδης (στη Φαντασιακή Θέσμιση της
Κοινωνίας), «η αντιστροφή αυτού του
συλλογισμού, και η εξαγωγή από την
αδυνατότητα μιας τέτοιας γνώσης, του
συμπεράσματος της αδυνατότητας κάθε
διαυγούς επαναστατικής πολιτικής σημαίνει
τελικά την εν σώματι απόρριψη όλων των
ανθρώπινων δραστηριοτήτων και της ιστορίας,
ως ανεπαρκών, σύμφωνα μ’ ένα πλασματικό
στάνταρ». Δηλαδή,
η υποχωρητική πολιτική του Π.Κ. είναι
αυτή που στην πραγματικότητα έχει να κάνει
με τη θεώρηση της πραγματικότητας ως
λανθασμένης σύμφωνα με κάποια στάνταρ που
θέτει η δικιά του (ρεφορμιστική) θεώρηση.
Περνάω
σύντομα στο ζήτημα των ηγετών.
Γράφει ο Π.Κ. στις 18/2:
«Στη Ρωσία, στην Κίνα, στην Κούβα και στο
Βιετνάμ βρέθηκαν ιδιοφυείς ηγέτες που
μπόρεσαν και μετέτρεψαν την εξέγερση σε μία
νικηφόρα επανάσταση, σε διαφορετικές
εποχές και συνθήκες που δεν είχε προβλεφτεί
από καμία επιστήμη». Με
άλλα λόγια, οι Ισπανοί αγωνιστές του 1936-1939
κατεπνίγησαν στο αίμα από το φασιστικό (και
σταλινικό) εχθρό απλώς και μόνο επειδή δεν
είχαν τους κατάλληλους ηγέτες (δεδομένου
του ότι τα επαναστατικά ρεύματα στον
Ισπανικό εμφύλιο δεν είχαν ηγέτες, καθώς
καταλάβαιναν ότι για να φτιάξουν μια αντι-ιεραρχική
κοινωνία πρέπει να οργανώνονται αντι-ιεραρχικά
από τώρα). Αυτό θα
πει ριζοσπαστική αντίληψη της πολιτικής...
Εκεί
που ο Π.Κ. ξεπερνάει ακόμη και τον εαυτό του
σε αντιφάσεις είναι όταν γράφει (στις 18/2): «Και
είναι εδώ που χρειάζονται οι ιστορικές
προτάσεις και οι κατ’εξοχήν ηγέτες που θα
μπορέσουν να συλλάβουν αυτή την
πραγματικότητα και να της δώσουν προοπτική»
- εννοώντας προφανώς ότι τα κινήματα που
οργανώνονται αντι-ιεραρχικά είναι
καταδικασμένα σε αποτυχία, καθώς σ’ αυτά
δεν εμφανίζονται «κατ’ εξοχήν ηγέτες» - και
λίγο πιο κάτω, στην ίδια παράγραφο (!) γράφει:
«Κανείς δεν μπορεί να ηγεμονεύσει αυτό το
κίνημα και κανείς δεν είναι σε θέση να το
καθοδηγήσει». Προφανώς
οι ηγέτες που αναφέρει θα αποτελούν
διακοσμητικά στοιχεία και δεν θα έχουν
καμία σχέση με την κοινωνική ιεραρχία.
Πριν να
κλείσω θέλω να αναφερθώ και στο εξής:
ο Π.Κ. γράφει στις 18/2: «Και αν τα μάτια
σου δεν έχουν ασκηθεί να βλέπουν την
πραγματικότητα, τότε βλέπεις μόνο τις
φαντασιώσεις των ιδεών σου ή των εικόνων
που έχεις φτιάξει για την πραγματικότητα.
Αλλά αυτός είναι και ορισμός του αυνανισμού».
Γι’ αυτόν προφανώς η ριζοσπαστικότητα (και
γενικότερα η πραγματική αμφισβήτηση - η
οποία δεν έχει βέβαια ριζοσπαστικό
χαρακτήρα παρά μόνο όταν αφορά το ίδιο το
σύστημα και όχι τα συμπτώματά του με τα
οποία ασχολείται ο Π.Κ. και η ρεφορμιστική
Αριστερά) αποτελεί ένδειξη αυνανισμού.
Δεν εξηγείται αλλιώς το ότι θεωρεί τη
σοβαρή πολιτική ανάλυση «φαντασιώσεις των
ιδεών σου» κ.ο.κ.
Κλείνοντας,
αναφέρω την προτροπή του Π.Κ. της 18/2: «Ας
κοιτάξουμε να μην επαναλάβουμε το ίδιο και
για τον καπιταλισμό και ένα μήνα πριν από
την πτώση του να κουβεντιάζουμε τα
προβλήματα της αριστεράς». Μήπως τότε θα
έπρεπε κι εμείς να μιλήσουμε για ονειρώξεις
τέως επαναστατών που
- ενώ βλέπουν τις οικονομικές ελίτ μέσα στη
διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς να
συνεχίζουν ακάθεκτες το έργο τους, χωρίς
κανέναν ορατό κίνδυνο γι’ αυτές (καθώς τα
λόμπι που υποστηρίζει ο Π.Κ. αποτελούν χείρα
βοηθείας και όχι κίνδυνο) και ενώ ακόμη ο
μύθος της κατάρρευσης του καπιταλισμού σε
μία μεγάλη κρίση έχει καταρριφθεί προ
πολλού - μιλούν για την (αυτόματη) πτώση του
καπιταλισμού;
Αλέξανδρος
Γκεζερλής
Επιστροφή