Περιεκτική Δημοκρατία, τεύχος 18-19 (Φθινόπωρο 2008 - Άνοιξη 2009)
Ομιλία του Γιάννη Ελαφρού στην παρουσίαση του συλλογικού τόμου: «Παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός, έκλειψη της Αριστεράς και Περιεκτική Δημοκρατία»
ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΛΑΦΡΟΣ
Χρωστάμε χάρη στον Τάκη Φωτόπουλο και στους άλλους συντελεστές της πολύ σημαντικής αυτής έκδοσης, που μας δίνει το έναυσμα για να ανοίξουμε μια συζήτηση για το παρόν και το μέλλον της Αριστεράς.
Η έκλειψη της Αριστεράς, την οποία καταγράφει και ο τίτλος της έκδοσης, είναι μια πραγματικότητα. Μόνο μια ματιά να ρίξουμε στην Ιταλία, στη Γαλλία, στην Ισπανία (χώρες που είχαν τα μεγαλύτερα αριστερά και κομμουνιστικά κινήματα στην Δυτική Ευρώπη) δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας. Είναι όμως σαν την έκλειψη της σελήνης, όπου πίσω από τη σκιά της γης υπάρχει το σώμα του πλανήτη ακέραιο, απλά εμείς δεν το βλέπουμε ή πρόκειται για συνολική απουσία; Δυστυχώς, κατά τη γνώμη μας συμβαίνει το δεύτερο. Και δεν αναφερόμαστε μόνο στην εξαφάνιση της Αριστεράς όσον αφορά τη δύναμη (εκλογική ή άλλη), αλλά κυρίως στην υπονόμευση του περιεχομένου της. Οι δυνάμεις της καθεστωτικής Αριστεράς έλκονται από τον κυβερνητισμό και τη διαχείριση του συστήματος, με μια ακατανίκητη αυτοκαταστροφική έλξη, όπως τα έντομα από τις φωτεινές παγίδες...
Το ερώτημα όμως είναι γιατί η Αριστερά εκλείπει ακριβώς τη στιγμή που το σύστημα περνά μεγάλη κρίση, ακριβώς τότε που οι μάζες τη χρειάζονται και που θα μπορούσε να κερδίσει σε επιρροή, έστω και σαν αποκούμπι;
Το πολιτικό αυτό παράδοξο, να περνά κρίση ταυτόχρονα το σύστημα και ο αναφερόμενος ως αντίπαλός του, δεν μπορεί παρά να μας οδηγήσει στη σκέψη ότι η σύγχρονη Αριστερά είναι μια Αριστερά του συστήματος, μια συστημική Αριστερά, που συμπαρασύρεται και αυτή από την κρίση του καπιταλισμού.
Τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες καπιταλιστικής ανάπτυξης, που σφραγίστηκαν από το κοινωνικό συμβόλαιο και το κράτος πρόνοιας, η βασική αποστολή της Αριστεράς ήταν να δώσει στους εργαζόμενους κάτι από τα περισσεύματα των κολοσσιαίων κερδών του κεφαλαίου και όχι φυσικά να αμφισβητήσει το ίδιο το σύστημα της εκμετάλλευσης.
Σήμερα οι παλιές ρυθμίσεις σαρώνονται καθώς ο σύγχρονος διεθνοποιημένος ολοκληρωτικός καπιταλισμός (όπως τον ονομάζουμε εμείς στο Πριν και στο Νέο Αριστερό Ρεύμα) επιβάλλει μια βουτιά στο ναδίρ της εκμετάλλευσης ανθρώπου και φύσης.
Η τραγωδία είναι ότι η έκλειψη της Αριστεράς παρατηρείται σε μια περίοδο που οι εργαζόμενοι και οι λαοί ξαναρχίζουν να κινητοποιούνται, να διεκδικούν, στρέφονται και αναζητούν προς τα αριστερά, καθώς ο νεοφιλελευθερισμός και ο σοσιαλφιλελευθερισμός αποτυγχάνουν παταγωδώς.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό υπάρχει η δυνατότητα μιας παροδικής ενίσχυσης της Αριστεράς, κάποιας εκλογικής ανόδου (όπως αυτής που καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις στην Ελλάδα και είχε συμβεί παλιότερα στην Ιταλία), αλλά μόνο για να πέσει με μεγαλύτερο πάταγο...
Και αυτό γιατί η συστημική «αριστερή στροφή» γίνεται με τα παλιά υλικά: Είτε αναζήτησης ενός νέου, σοσιαλδημοκρατικής φύσης, κοινωνικού συμβολαίου, κάποιου εθνικού αναχώματος στα κύματα της παγκοσμιοποίησης. Είτε εγκλωβισμού στα πρότυπα του λεγόμενου «σοσιαλισμού που γνωρίσαμε» (ΕΣΣΔ, Ανατολική Ευρώπη) και τον οποίο οι περισσότεροι δεν θέλουν να ξαναγνωρίσουν... Συμβιβάζονται δηλαδή είτε στον υπαρκτό καπιταλισμό είτε στον υπαρκτό σοσιαλισμό...
Μοιάζουν αυτές οι προσπάθειες μάταιες σαν των Τρώων, καθώς είναι αδύνατη η αντεπίθεση της Αριστεράς χωρίς το περιεχόμενο της αντικαπιταλιστικής κοινωνικής ανατροπής.
Απ’ αυτή την άποψη είναι ιδιαίτερη σημαντική η συμβολή του Τάκη Φωτόπουλου και ευρύτερα του ρεύματος της Περιεκτικής Δημοκρατίας ―με βιβλία, άρθρα παρεμβάσεις κ.λπ.― στο φώτισμα αυτών των πλευρών και στην αναζήτηση δρόμων για την υπέρβασή τους. Με βασικό όπλο το θαυματουργό ελιξίριο της ανατροπής, την αντιρεφορμιστική τοποθέτηση, την απόφαση να μείνουν εκτός των τειχών όσο κι αν είναι επώδυνο αυτό. Ενδεικτικά αναφέρω, χωρίς να εξαντλείται εδώ η συνεισφορά, τη συμβολή στη λογική της ολοκληρωμένης – περιεκτικής ανάπτυξης της κοινωνίας και όχι απλά στην κοινωνική μεγέθυνση και στο «βασίλειο» της αχαλίνωτης αγοράς, στην άμεση δημοκρατία και της βάσης και όχι στην απόσπαση και την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, στην αντιμετώπιση του περιβάλλοντος ως συστατικού στοιχείου της διαδικασίας απελευθέρωσης του ανθρώπου.
Με βάση τις δυσκολίες που περιγράψαμε, τι κάνουμε λοιπόν; Πιστεύουμε ότι πρέπει να είμαστε παρόντες μέσα στα σημερινά μέτωπα, δεν θα είμαστε αναχωρητές, αλλά παλεύοντας για το μέλλον του κινήματος και όχι απλά για την ανακύκλωσή του.
Το μαρξιστικό ρεύμα, ειδικά αυτό που στέκεται κριτικά απέναντι στη διαδρομή της μετατροπής της θεωρίας σε θεραπαινίδα των εκμεταλλευτικών καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης και του ρεφορμισμού στη Δύση, αυτό που αναζητά την κομμουνιστική επαναθεμελίωση της εποχής μας και όχι την παράδοση στο σύστημα, μπορεί και αυτό να συμβάλλει, με ένα γόνιμο διάλογο με όλα τα ρεύματα αντικαπιταλιστικής αναζήτησης και χειραφέτησης.
Για την εργατική δημοκρατία σήμερα, με αναβαθμισμένο τον άμεσο αποφασιστικό ρόλο των συνελεύσεων βάσης σε όλα τα επίπεδα, από τον συνδικαλισμό ως την πολιτική και από το χώρο δουλειάς ως τη γειτονιά.
Για την ανακάλυψη ξανά του περιβάλλοντος, όχι απλά ως «πράσινο κερασάκι» στην τούρτα των προεκλογικών εξαγγελιών, αλλά ως το ανόργανο σώμα του ανθρώπου. Διεκδικώντας όχι κάλυψη των αναγκών, που πολλές απ΄ αυτές είναι πλαστές και έχουν επιβληθεί από την κατανάλωση και την αγορά, αλλά μια νέα ιεράρχηση των αναγκών, σε ένα κόσμο που δεν θα δουλεύει για την υπεραξία αλλά για την αυταξία της ανάπτυξης του κοινωνικού ανθρώπου.