Περιεκτική Δημοκρατία, τεύχος 18-19 (Φθινόπωρο 2008 -Άνοιξη 2009)
Το χάος που μας περιβάλλει: Αναμόρφωση ή σταδιακή επανάσταση;
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΥΜΕΝΤΑΚΗΣ
Πιστεύω ότι ένα από τα μέγιστα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος και στο οποίο οφείλει να δώσει το συντομότερο δυνατόν, μια ξεκάθαρη απάντηση, είναι το ακόλουθο: Μπορούν, ο εθνικισμός, η ρεφορμιστική Αριστερά, τα Πράσινα κόμματα, και μια ήπια μορφή σοσιαλδημοκρατίας που προτείνουν τα σοσιαλιστικά κόμματα, καθώς και η κοινωνία των πολιτών, να δώσουν ικανοποιητικές λύσεις στα σύγχρονα μεγάλα κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά προβλήματα; Η δική μας απάντηση είναι η ακόλουθη: Πιθανόν να προσφέρουν οι αναμορφωτικές βελτιώσεις στα κακώς έχοντα, κάποια πρόσκαιρα οφέλη, σε κάποιες μειονότητες των πληθυσμών ορισμένων κοινωνιών, κάποια κοινωνική πρόοδο σε κάποιες κοινωνίες ή και λαούς. Αλλά δυστυχώς το όποιο καλό, η πρόοδος και τα οφέλη που θα υπάρξουν, θα είναι σε περιορισμένη και συνήθως πρόσκαιρη κλίμακα. Και τούτο για τον απλούστατο λόγο, ότι παρ’ όλες τις τυχόν οριακές βελτιώσεις στην ποιότητα ζωής ορισμένων ανθρώπων και στο περιβάλλον, θα συνεχίσουν να παραμένουν ανέπαφες και ανεξέλεγκτες σε μεγάλο βαθμό, οι πολιτικές και κοινωνικοοικονομικές δομές του συστήματος της οικονομίας της αγοράς και της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας», που προάγουν από κοινού, διαιωνίζουν και επιδεινώνουν την πολυδιάστατη κρίση του καιρού μας. Δηλαδή θα παραμένουν σε πλήρη ισχύ και δράση οι δομές εκείνες που δημιουργούν και διαιωνίζουν την φτώχεια και ανεργία, την εξαθλίωση πολλών κοινωνιών και την ανασφάλεια των πολλών, ακόμη και στις ανεπτυγμένες κοινωνίες και διαρκώς επιδεινώνουν την σοβαρότερη οικολογική κρίση και απειλή για όλους μας, την κλιματική μεταβολή ως αποτέλεσμα του φαινόμενου του θερμοκηπίου, αλλά και την μόλυνση του περιβάλλοντος, την ρύπανση των πάντων, σε γενική κλίμακα, την τρύπα του όζοντος και τα διατροφικά σκάνδαλα αλλά και την υποβάθμιση γενικά των τροφών, την παραγωγή ολοένα και περισσότερων μεταλλαγμένων τροφών, τον υποσιτισμό μεγάλου ποσοστού ανθρώπων σε πολλές σύγχρονες κοινωνίες, αλλά και την πολυφαρμακία και φαρμακομανία και την σωρεία των χρόνιων εκφυλιστικών παθήσεων, ειδικά στις ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες κοινωνίες, την γενικευμένη κατάχρηση φυτοφαρμάκων, καπνού, αλκοόλ, ναρκωτικών ουσιών, ραφιναρισμένων-επεξεργασμένων τροφίμων, βλαπτικών αναψυκτικών, ορμονούχων κρεάτων, την καταστροφή των δασών, τον αφανισμό της πανίδας και χλωρίδας του πλανήτη και την μόλυνση της ατμόσφαιρας σε γενική κλίμακα, στους πρόωρους θανάτους των πολλών και στη δημιουργία των σοβαρών κοινωνικών προβλημάτων στις κοινωνίες μας. Και όλα αυτά πέρα βέβαια από τους συνεχείς πολέμους που εξαπέλυσε η υπερεθνική ελίτ στην ευρύτερη περιοχή μας (Γιουγκοσλαβία, Ιράκ, Μέση Ανατολή κ.λπ.) και την καταπάτηση των ατομικών ελευθεριών για χάρη του πολέμου κατά της «τρομοκρατίας», τους τοπικούς πολέμους, το γενικευμένο έγκλημα και την γενική αλλοτρίωση και αποξένωση των ανθρώπων.
Είναι λοιπόν χονδροειδής αφέλεια το να πιστεύει κανείς ότι μπορεί να υπάρξει ουσιαστική βελτίωση στα προβλήματα αυτά, μέσα στα πλαίσια της οικονομίας της αγοράς και οικονομικής ανάπτυξης ―μιας ανάπτυξης που το μέγιστο ιδανικό και η βασική επιδίωξη είναι τα κέρδη και ο πλουτισμός των μεγάλων εταιρειών και πολυεθνικών. Ελάχιστες βελτιώσεις, ανάξιες λόγου θα μπορούσαν στην καλύτερη των περιπτώσεων να υπάρξουν στους ζωτικούς τομείς της κοινωνίας και του ατόμου μέσα στα πλαίσια της οικονομίας της αγοράς, όσες αναμορφώσεις και να συντελεστούν στα πλαίσια κάποιων αναμορφωτικών αλλαγών που διακηρύσσουν η ρεφορμιστική Αριστερά, οι σοσιαλδημοκράτες /σοσιαλφιλελεύθεροι και τα Πράσινα κόμματα.
Προς τι λοιπόν οι διάφορες σοσιαλδημοκρατικές αναμορφώσεις που ονειρεύονται και φιλοδοξούν οι ρεφορμιστές της Αριστεράς και τα Πράσινα κόμματα, όταν οι δομές της οικονομίας της αγοράς, παραμένουν ανέπαφες και διαιωνίζουν το υπονομευτικό ―για την κοινωνία, το περιβάλλον και τον άνθρωπο― έργο τους;
Οι περισσότεροι άνθρωποι ναρκωμένοι και αφιονισμένοι από τις ιδέες και εμμονές τους, ονειρεύονται εξαιτίας παχυλής άγνοιας, ότι θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τα οξύτατα προβλήματα της εποχής μας, που απειλούν με μαζικές καταστροφές τον πλανήτη, μέσα στα πλαίσια της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας» και της οικονομίας της αγοράς. Η εμπειρία ωστόσο των τελευταίων δεκαετηρίδων έχει νομίζει πείσει και τους πλέον σκληροπυρηνικούς του κυρίαρχου συστήματος ότι το σύστημα αυτό οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας, δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει ούτε κατ' ελάχιστον την πολυδιάστατη κρίση ―πολιτική, οικονομική, κοινωνική, οικολογική και υγειονομική. Αντίθετα δημιουργεί και διαιωνίζει τα υπάρχοντα προβλήματα αναπόφευκτα, με τις πράξεις και τις παραλείψεις της και αν δεν ανατραπεί το συντομότερο δυνατόν, θα οδηγήσει σε πελώριες καταστροφές.
Με ρεφορμιστικές αλλαγές που επαγγέλλεται η ανανεωτική Αριστερά, κατευθύνουμε στην καλύτερη περίπτωση το τσεκούρι μας σε κάποια ξεραμένα κλαδιά του δέντρου του συστήματος, ενώ το δένδρο με τον κορμό του, τις δομές του, τις ρίζες, τους κλάδους, και τα παρακλάδια του, παραμένει όρθιο και ακλόνητο να παράγει τους δηλητηριώδεις καρπούς του, εξαιτίας της συσσώρευσης οικονομικής και πολιτικής δύναμης από μια μικρή μειονότητα αδίστακτων κερδοσκόπων και επαγγελματιών πολιτικών.
Η ρεφορμιστική Αριστερά με τους κλάδους και τα παρακλάδια της, θεωρώντας ως δεδομένη και αμετακίνητη την οικονομία της αγοράς και το σύστημα της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας» και αποφεύγοντας κάθε σύγκρουση με το σύστημα, δεν είναι σε θέση, σε καμία περίπτωση να υπηρετήσει τα γνήσια συμφέροντα της ανθρωπότητας. Η ρεφορμιστική Αριστερά και τα Πράσινα κόμματα, δεν ενδιαφέρονται για την ανατροπή του κυρίαρχου συστήματος. Δρουν μέσα στα πλαίσια του συστήματος, συνεργάζονται με το σύστημα, χωρίς βλέψεις και στόχους να συγκρουστούν και αμφισβητήσουν το κυρίαρχο σύστημα και να επιδιώξουν της ανατροπή του. Επομένως η ρεφορμιστική Αριστερά βρίσκεται στο περιθώριο των εξελίξεων και δεν μπορεί να επιτύχει οποιαδήποτε ουσιαστικά και μακροπρόθεσμα οφέλη για την ανθρωπότητα και να συμβάλλει στην άρση της πολυδιάστατης κρίσης.
Η ρεφορμιστική Αριστερά όπως απέδειξαν οι τελευταίες δεκαετίες δεν είναι σε θέση να επιτύχει, μέσα στα πλαίσια του κυρίαρχου συστήματος το ξεπέρασμα της πολυδιάστατης κρίσης που προϋποθέτει την ουσιαστική επίλυση των κρίσιμων προβλημάτων της εργασίας, της υγείας, της κοινωνικής αδικίας, του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής των πολλών, της ποιότητας των τροφίμων, και της ειρήνης ―προβλήματα που ταλανίζουν την σύγχρονη ανθρωπότητα.
Πώς είναι δυνατόν άλλωστε να λειτουργήσει η σοσιαλδημοκρατία και η Κοινωνία των Πολιτών και να αποδώσουν καρπούς μέσα στα πλαίσια της έντονα ανταγωνιστικής οικονομίας των ελεύθερων και απελευθερωμένων αγορών και της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, όταν δηλαδή οποιαδήποτε ουσιαστική μεταρρύθμιση για την προστασία του περιβάλλοντος ή της εργασίας σε μια χώρα, ή σε ένα οικονομικό μπλοκ όπως η Ε.Ε., θα δημιουργούσε συγκριτικό μειονέκτημα διώχνοντας τις πολυεθνικές —την πηγή της «ανάπτυξης»― από τη χώρα αυτή ή μπλοκ; Όταν καίγονται διαρκώς τα χλωρά μαζί με τα ξερά, όταν είναι ασύμβατη με το κυρίαρχο σύστημα κάθε καλή και έντιμη προσπάθεια, όταν μολύνεται καταστροφικά το περιβάλλον, όταν οι άνθρωποι καταναλώνουν τροφική σαβούρα και σκουπιδοτροφές, όταν το ένα διατροφικό σκάνδαλο διαδέχεται το άλλο, όταν οι χημικές τοξικές ουσίες κατακλύζουν τον πλανήτη από την ανεξέλεγκτη οικονομική ανάπτυξη, όταν όλοι γύρω μας κυκλοφορούν με σειρά χαπιών στην τσέπη τους όταν υπάρχει τόση ανεργία ανάμεσα στους νέους και τόση ανασφάλεια για το αύριο των πολλών, όταν η ατμόσφαιρα είναι τόσο μολυσμένη, ακόμη και στην ύπαιθρο, όταν όλοι καταντήσαμε, μέσα στο νοσηρό κλίμα που ζούμε, εντελώς τυφλοί καταναλωτές άχρηστων ή βλαπτικών προϊόντων και υπηρεσιών, που επιτάσσει η οικονομική ανάπτυξη και η καταναλωτική κοινωνία, σε τι θα μπορούσε να βοηθήσει με ουσιαστικό τρόπο η ρεφορμιστική αριστερά και η Κοινωνία των Πολιτών μέσα στα πλαίσια του συστήματος; Όταν οι νέοι μας δεν βρίσκουν δουλειά ακόμη κι όταν είναι πτυχιούχοι ανωτάτων σχολών, όταν υπάρχει σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού μεγάλη φτώχεια και απομόνωση, όταν δεν μπορούν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού των κοινωνιών μας να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες, όταν όλοι ζουν με φόβο και ανασφάλεια για το αύριο, όταν όλοι οι ενήλικοι ζούμε με ηρεμιστικά και αντικαταθλιπτικά, για να μπορούμε να τα βολεύουμε στοιχειωδώς, είναι αυτόχρημα τραγικό αστείο να μιλάμε για Κοινωνία των Πολιτών και ρεφορμιστική Αριστερά, ως δυνάμεις ικανές να ανατρέψουν την δραματική κατάσταση πραγμάτων σε όλους τους τομείς της ατομικής και συλλογικής ζωής, μέσα στα πλαίσια του κυρίαρχου συστήματος. Τι μπορεί να κάνει η ρεφορμιστική Αριστερά σ' έναν κόσμο της αγοράς αφιονισμένο, διαιρεμένο, τρομοκρατημένο, σ' έναν κόσμο συγκρούσεων κοινωνικού χάους και εγκληματικότητας, που ο ένας άνθρωπος υπονομεύει τον άλλο, παραγκωνίζει τον διπλανό του και που για μια θέση εργασίας τρέχουν σαν παλαβοί εκατοντάδες υποψήφιοι; Σύμφωνα με τον γάλλο φιλόσοφο Ζαν Πωλ Σαρτρ: «οι άλλοι άνθρωποι είναι η κόλαση». Αυτή είναι το υπάρχον κατάντημα της κοινωνίας μας.
Μέσα σ' αυτό το περιβαλλοντικό, οικονομικό και υγειονομικό χάος, τι θα μπορούσε άραγε να προσφέρει για μια ουσιαστική αλλαγή των όρων ζωής και μια ριζική οργάνωση της κοινωνίας, η ρεφορμιστική Αριστερά;
Όποιος πιστεύει και προσβλέπει στην ρεφορμιστική Αριστερά και στην Κοινωνία των Πολιτών για την επίλυση των προβλημάτων μέσα στα πλαίσια της οικονομίας της αγοράς απλώς είναι αφελής, ανιστόρητος, πλανάται πλάνην οικτρά και απλώς υπηρετεί κατ' ουσία το κυρίαρχο σύστημα.
Δεν μένουν λοιπόν παρά ελάχιστα περιθώρια, για να δραστηριοποιηθούμε και να συνασπιστούμε όλοι οι καλής θελήσεως άνθρωποι, αγωνιζόμενοι με όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις μας, για να συγκρουστούμε με κάθε δυνατό τρόπο, μετωπικά, με το σύστημα οικονομίας της αγοράς, που αποτελεί σίγουρα την πηγή όλων των δεινών και της πολυδιάστατης κρίσης. Η ανατροπή του συστήματος και της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας» και την αντικατάστασή του με ένα σύστημα περιεκτικής γνήσιας δημοκρατίας θα πρέπει να είναι το νέο μεγάλο όραμα και η βασική επιδίωξη όλων των καλοπροαίρετων ανθρώπων του κόσμου μας. Είναι αδήριτη ανάγκη να πάρουν οι άνθρωποι στα χέρια τους το συντομότερο δυνατόν, την ζωή τους, την κοινωνία τους, το περιβάλλον τους, την οικονομία τους, τον πολιτισμό τους, μέσα στα πλαίσια μιας περιεκτικής δημοκρατίας. Όσο πιο σύντομα το καταλάβουν αυτό οι πολλοί τόσο το καλύτερο για όλους και για την ανθρωπότητα.
Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε όλοι, ότι κάθε πολιτική και κοινωνική προσπάθεια, για μια ουσιαστική αναμόρφωση και ριζική αλλαγή της κοινωνίας, είναι καταδικασμένη σε αποτυχία, σε διεθνή κλίμακα, εάν δεν αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας γενικότερης προσπάθειας, που θα έχει βασικό στόχο την σταδιακή αντικατάσταση του συστήματος οικονομίας της αγοράς και της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας» με την οικονομική δημοκρατία και την άμεση πολιτική δημοκρατία —τα βασικά συστατικά στοιχεία, μαζί με την οικολογική δημοκρατία και την κοινωνική δημοκρατία, μιας Περιεκτικής Δημοκρατίας. Αυτό αποτελεί την βασική προϋπόθεση για ριζικές και ουσιαστικές αλλαγές και αναμορφώσεις, για να ξημερώσουν πολύ καλύτερες μέρες για τον άνθρωπο.
