Περιεκτική Δημοκρατία, τεύχος 18-19 (Φθινόπωρο 2008 - Άνοιξη 2009)
Η πολυδιάστατη κρίση, η κρίση της Αριστεράς και η Περιεκτική Δημοκρατία
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Τα δύο βιβλία που έχουμε τη χαρά να σας παρουσιάσουμε απόψε, μετά από έναν αγώνα με τον χρόνο για να τα προλάβουμε να είναι έτοιμα για σήμερα που είχε κανονιστεί από καιρό να έλθουν και οι εκλεκτοί προσκεκλημένοι μας από το εξωτερικό, έχουν κοινό θέμα, το πρόταγμα της Περιεκτικής Δημοκρατίας άλλα διαφορετικούς συγγραφείς και στόχο. Έχουν όμως και κάτι άλλο κοινό: την εχθρότητα με την οποία αντιμετωπίστηκαν και τα δυο από τους μεγάλους εκδοτικούς οίκους ―πράγμα που κάτι σημαίνει για τον αντίκτυπο που ήδη προκαλεί η Περιεκτική Δημοκρατία. Δεν μπορεί βέβαια να είναι τυχαίο ότι ο εκδότης της πρώτης έκδοσης της «Περιεκτικής Δημοκρατίας» (Καστανιώτης) αρνήθηκε να το επανεκδώσει, ενώ το βιβλίο είχε ήδη κάνει πολύ σημαντική πορεία στο εξωτερικό έχοντας εκδοθεί στις 6 σημαντικότερες γλώσσες (Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ισπανικά, Ιταλικά και τελευταία Κινέζικα) και ενώ είχε εξαντληθεί από καιρό στην Ελλάδα. Ούτε βέβαια είναι τυχαίο ότι τα Ελληνικά Γράμματα, ενώ είχαν αναλάβει συμβατική υποχρέωση να εκδώσουν το βιβλίο «Παγκοσμιοποιημένος Καπιταλισμός» και είχαν μάλιστα ήδη πληρώσει τις σημαντικές δαπάνες (ίσως το μεγαλύτερο τμήμα των δαπανών για την έκδοση του βιβλίου αυτού) για τη μετάφραση των ξένων δοκιμίων που το απαρτίζουν, την τελευταία κυριολεκτικά στιγμή ακύρωσαν μονομερώς την υποχρέωση τους να το εκδώσουν. Νομίζω ότι αυτά είναι προφανή και πολύ ανησυχητικά συμπτώματα, όπως είχα γράψει και σε άρθρο μου στην Ελευθεροτυπία, της διαδικασίας άλωσης του Λόγου, όχι μόνο στον Τύπο, όπως όλοι ξέραμε μέχρι σήμερα, αλλά και στον χώρο των εκδόσεων γενικότερα, από μεγάλα εκδοτικά συγκροτήματα ―γεγονός που αποτελεί πολύ σημαντικό τμήμα της πολυδιάστατης κρίσης της σημερινής κοινωνίας που αφορά άμεσα και την ίδια τη δήθεν δημοκρατία που απολαμβάνουμε.
Και αυτό, μας φέρνει στο θέμα μας: τη σημερινή πολυδιάστατη κρίση και την πρόταση για έξοδο από αυτή. Το βιβλίο «Περιεκτική Δημοκρατία» που επανεκδίδει ο Ελεύθερος Τύπος ουσιαστικά αποτελεί σημαντική επαναδιατύπωση του προτάγματος αυτού, γι’ αυτό και πρόσθεσα τον σημαντικό υπότιτλο Δέκα Χρόνια Μετά. Αποτελεί δε επαναδιατύπωση όχι μόνο γιατί το στατιστικό υλικό ανανεώθηκε όπου χρειαζόταν ―κάτι επίσης ιδιαίτερα σημαντικό διότι η ανανέωση αυτή φανέρωσε ότι οι τάσεις που είχαμε επισημάνει εδώ και 10 χρόνια όσον αφορά τις διάφορες διαστάσεις της πολυδιάστατης κρίσης όχι μόνο επιβεβαιώθηκαν απόλυτα στο διάστημα αυτό αλλά και αποδείχθηκαν ακόμη πιο έντονες από όσο είχαμε αρχικά προβλέψει― αλλά και γιατί ολόκληρο κεφάλαιο αντικαταστάθηκε ενώ σημαντικές φιλοσοφικές ή πολιτικές θέσεις του βιβλίου επαναδιατυπώθηκαν στο φως του πλούσιου νεότερου θεωρητικού υλικού που προστέθηκε τα τελευταία 10 χρόνια.
Η επιδείνωση της κρίσης άλλωστε είναι φανερή σε κάθε επίπεδο. Έτσι,
η οικονομική κρίση ως αποτέλεσμα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης σήμερα αφορά όλο και ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, ακόμη και τη μεσαία τάξη όπου υπάρχουν ενδείξεις ότι συρρικνώνεται, διευρύνοντας έτσι συνεχώς αυτό που ονόμασα «Νέο Νότο», δηλαδή τα θύματα της παγκοσμιοποίησης αυτής, είτε είναι κάτοικοι του γεωγραφικού Νότου, είτε όχι,
η πολιτική κρίση επίσης συνεχώς χειροτερεύει, όπως δείχνει η συνεχώς μεγαλύτερη αμφισβήτηση του συστήματος της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας», με αποτέλεσμα ακόμη και χώρες-κάστρα του φιλελευθερισμού να σκέφτονται σήμερα να εισάγουν αυταρχικές μεθόδους για να αναγκάσουν το εκλογικό σώμα να μετέχει στην εκλογική διαδικασία, όπως γινόταν μέχρι τώρα μόνο σε χώρες όπως η δική μας. Το ίδιο και
η κοινωνική κρίση επιδεινώνεται, όπως φανερώνει η συνεχής επέκταση της εγκληματικότητας, με τις ελίτ να μην προλαβαίνουν να κτίζουν νέες σούπερ-φυλακές για να χωρέσουν τους ντόπιους και μετανάστες που παραβιάζουν τον «Νόμο και την Τάξη» και, τέλος,
η οικολογική κρίση είναι φανερό ότι καθημερινά χειροτερεύει και οδηγεί σε απρόβλεπτες καταστάσεις με εκατόμβες θυμάτων στο «Νέο Νότο» μετά από κάθε έκτακτο καιρικό φαινόμενο, άμεσα ή έμμεσα σχετιζόμενο με την οικολογική κρίση, από τη Νέα Ορλεάνη χθες, μέχρι την Ασία σήμερα.
Όπως δείχθηκε στην «Περιεκτική Δημοκρατία», όλες οι διαστάσεις αυτής της κρίσης μπορούν ν' αποδοθούν σε μια κοινή αιτία: την πελώρια και συνεχώς διευρυνόμενη συγκέντρωση δύναμης ή εξουσίας στα χέρια μειονοτήτων στο οικονομικό, το πολιτικό και το γενικότερο κοινωνικό επίπεδο ― μια συγκέντρωση δύναμης που με τη σειρά της μπορεί να δειχθεί ότι είναι άμεσα συνδεδεμένη με τους δυο βασικούς θεσμούς της νεωτερικότητας, οι οποίοι σήμερα, μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού», έχουν καθολικευθεί ― δηλαδή το σύστημα της καπιταλιστικής οικονομίας της αγοράς και η αντιπροσωπευτική «δημοκρατία» ―και τη δυναμική τους.
Και εδώ ερχόμαστε στο δεύτερο βιβλίο, το «Παγκοσμιοποιημένος Καπιταλισμός, Έκλειψη της Αριστεράς και Περιεκτική Δημοκρατία» που με τόση φροντίδα εξέδωσαν οι εκδόσεις Κουκκίδα. Όπως ήταν αναμενόμενο, η έκδοση της ΠΔ σε διαφορές γλώσσες έδωσε την αφορμή για έναν πλούσιο διάλογο σε διεθνές επίπεδο, με γνωστούς αναλυτές της Αριστεράς από όλο σχεδόν το πολιτικό φάσμα της να παίρνουν μέρος σε αυτήν, εκφράζοντας κάποτε τον ενθουσιασμό τους για το νέο πρόταγμα και άλλοτε τους ενδοιασμούς τους γι’ αυτό: από σοσιαλδημοκράτες, μέχρι ελευθεριακούς και από οπαδούς της ρεφορμιστικής Αριστεράς και οικολογίας μέχρι Λατινοαμερικανούς ακτιβιστές. Μια σταχυολόγηση του πολύ σημαντικού αυτού διαλόγου πρωτοδημοσιεύθηκε σε μια ειδική έκδοση του διεθνούς θεωρητικού περιοδικού Democracy & Nature, το 2003, που το διαδέχθηκε με επιτυχία το International Journal of Inclusive Democracy (on line).
Ο τόμος αυτός όμως περιλαμβάνει όχι μόνο τα περισσότερα από τα άρθρα αυτά ανανεωμένα αλλά και μεταγενέστερα άρθρα, όπως αυτά των Steve Best, John Sargis και Παναγιώτη Κουμεντάκη που μας τιμούν απόψε, καθώς και άλλων γνωστών συγγραφέων που δεν παρίστανται απόψε, όπως οι Serge Latouche, David Gabbard, Karen Appleton κ.α. Ακόμη η έκδοση αυτή, για την οποία θα σας πει περισσότερα ο επιμελητής της Steve Best, περιέχει επίσης και μάς.
Να γιατί χρειάζεται μια ριζική ανανέωση η αντισυστημική Αριστερά ―και πιστεύουμε ότι το πρόταγμα της ΠΔ μπορεί να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτό― εάν δεν θέλουμε η σημερινή πολυδιάστατη κρίση να οδηγήσει σε νέους ολοκληρωτισμούς για την αντιμετώπιση της.
