Περιεκτική Δημοκρατία, τεύχος 22
(Καλοκαίρι - Φθινόπωρο 2010)
Η πάλη κατά της ΕΕ ή θα είναι
αντισυστημική ή δεν θα υπάρχει
ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΛΑΦΡΟΣ
Αγαπητοί φίλοι και φίλες
Είναι ιδιαίτερα σημαντική η παρέμβαση του Τάκη Φωτόπουλου,
με το νέο του βιβλίο. Έχω την τύχη και την τιμή να έχω πάρει
μέρος σε αρκετές παρουσιάσεις έργων του Τάκη Φωτόπουλου και
κάθε φορά έχω την ίδια έκπληξη. Αν και ξεκινάμε από
διαφορετικές ιδεολογικο-πολιτικές αφετηρίες, εμείς από τον
χώρο της μαρξιστικής κομουνιστικής Αριστεράς, ο Φωτόπουλος
από το ρεύμα της Περιεκτικής Δημοκρατίας, φτάνουμε τις
περισσότερες φορές σε κοινές πολιτικές απολήξεις, παρά τις
όποιες διαφωνίες μας. Γιατί; Γιατί ο Τάκης ο Φωτόπουλος
είναι απέναντι στο σύστημα. Δεν ενσωματώθηκε, δεν μπαίνει
στη συναίνεση. Μιλά για κοινοβουλευτική δικτατορία και έχει
δίκιο. Απέναντι και ενάντια στο σύστημα, και μάλιστα σε μια
εποχή που αυτό πληρώνεται, και μάλιστα ακριβά. Σε μια εποχή
που μπορεί να μην υπάρχουν τα τανκς της χούντας, αλλά οι
ψηφιακές – τηλεοπτικές ερπύστριες της μοναδικής σκέψης, της
αποδοχής του μονόδρομου της ΕΕ και της αναπαραγωγής του
συστήματος σαν νομοτέλεια.
Το άλλο σημείο, που είναι ιδιαίτερα σημαντικό, είναι ότι ο
Τάκης Φωτόπουλος δεν είναι δήθεν. Δεν είναι ένας ευρύχωρος
αντισυστημικός, όπου είναι σε «όλα μέσα». Εξετάζει με
επιδίωξη επιστημονικής ακρίβειας τις πολιτικές θέσεις και τα
προγράμματα που κατατίθενται, τα προγράμματα που απαιτούνται
και τολμά να βάλει και να αναμετρηθεί με τα πραγματικά,
κρίσιμα και επιτακτικά ερωτήματα. Δεν τα προσπερνά εάν αυτά
είναι δύσκολα, όπως δυστυχώς κάνουν πολλές δυνάμεις της
Αριστεράς. Πολλές φορές η Αριστερά τοποθετεί το άλογο πίσω
από το κάρο και αναπτύσσει προτάσεις για μια ενότητα, χωρίς
να διευκρινίζεται το αναγκαίο για την κάθε εποχή πρόγραμμα.
Ο Φωτόπουλος επιμένει να θέτει το ζήτημα της ουσίας. Κι αυτό
είναι ιδιαίτερα σημαντικό σήμερα που η Αριστερά δεν μπορεί
να είναι απλά μια δύναμη διαμαρτυρίας, αλλά πρέπει να
επεξεργαστεί και να παλέψει ένα συνολικό ανατρεπτικό
πολιτικό πρόγραμμα απάντησης στην ολομέτωπη επίθεση του
συστήματος.
Αυτό συμβαίνει και σήμερα με το νέο του βιβλίο, που
επικεντρώνει στο ζήτημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη θέση
της Ελλάδας μέσα σε αυτή. Σε μια περίοδο που όλο και
περισσότερος κόσμος, όχι μόνο της Αριστεράς και του
κινήματος, αλλά και των ευρύτερων εργαζομένων, αναζητούν
απαντήσεις για τις αιτίες της ελληνικής και παγκόσμιας
οικονομικής κρίσης. Η εικόνα της ΕΕ έχει πληγεί βαριά.
Αμφισβητείται πια ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το κοινό σπίτι
των λαών, το ευρώ ασφαλές λιμάνι στη θύελλα της κρίσης, ότι
η ΕΕ αποτελεί ευνοϊκό πεδίο ταξικής πάλης ή και «τελική
κατάσταση» στην Ευρώπη…
Αμφισβητείται, ξεπερνιέται και υποβαθμίζεται ειδικά η
Αριστερά που είναι παγιδευμένη στη λογική του ευρωμονόδρομου,
όπως αποτυπώθηκε και στις πρόσφατες «αυτοδιοικητικές
εκλογές», όπου οι εν λόγω συνδυασμοί είχαν πτωτική πορεία,
ενώ ενισχύθηκαν σημαντικά οι αριστερές δυνάμεις που με τον
έναν ή τον άλλο τρόπο έχουν αντιΕΕ τοποθέτηση. Πολλοί
εργαζόμενοι τολμούν να υποστηρίζουν πλέον ότι υπάρχει ζωή
και μετά την ΕΕ. Και έξω από την ΕΕ. Το βιβλίο του Τάκη
Φωτόπουλου δίνει ισχυρή τεκμηρίωση σε αυτή την προοπτική και
την αναγκαιότητα.
Η σημερινή μας εκδήλωση – παρουσίαση έχει ένα κεντρικό
ερώτημα: είναι αναγκαία η έξοδος της Ελλάδας από την ΕΕ για
την έξοδο από την κρίση; Δεν θα προσπεράσω το ερώτημα. Η
απάντηση είναι κατηγορηματικά «Ναι»! Εάν μιλάμε βεβαίως για
απάντηση στην κρίση προς όφελος των συμφερόντων των
εργαζομένων και των υπό εκμετάλλευση κοινωνικών στρωμάτων.
Γιατί για έξοδο υπέρ του κεφαλαίου, η αστική τάξη επιθυμεί
την παρουσία και την αξιοποίηση της ΕΕ.
Γιατί έξοδος λοιπόν; Γιατί στο πλαίσιο της υπερεθνικής
καπιταλιστικής ολοκλήρωσης στην Ευρώπη, της Ευρωπαϊκής
Ένωσης, δεν μπορεί να ασκηθεί φιλολαϊκή φιλεργατική
πολιτική. Η ΕΕ έχει αναδειχθεί σε στρατηγείο επιβολής
αντεργατικών μέτρων, όπως αυτών που βλέπουμε με το Μνημόνιο,
για το ξεπέρασμα της κρίσης προς όφελος του κεφαλαίου και
των τραπεζών. Μάλιστα, υπογραμμίζουμε ότι η ΕΕ δεν αλλάζει,
δεν διορθώνεται, δεν μεταρρυθμίζεται σε φιλολαϊκή
κατεύθυνση. Σε αντιδραστική ναι. Αυτό γίνεται και τώρα με
όλη τη συζήτηση για τον λεγόμενο μηχανισμό διάσωσης, που θα
τιμωρεί, ακόμα και θα καταργεί το δικαίωμα ψήφου από τις
χώρες που έχουν υπερβολικό έλλειμμα κλπ. και θα επιβάλλει
ένα οικονομικό «Νταχάου» σε όλη την ήπειρο.
Γιατί δεν μπορεί να αλλάξει; Γιατί έχει στο
DNA
της την καπιταλιστική γενετική πληροφορία για το πού πρέπει
να πάνε τα πράγματα.
Αλλά και γιατί, εκτός των άλλων, είναι στηριγμένη σε ένα
σκληρό αντιδημοκρατικό πλαίσιο που καταργεί ουσιαστικά ακόμα
και την αντιπροσωπευτική δημοκρατία (που είναι εξαρχής
ανάπηρη). Στο τρίγωνο εξουσίας (κυβερνήσεις, Κομισιόν –
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωκοινοβούλιο) η λαϊκή θέληση χάνεται.
Αλλά και η όποια ανατροπή, μέσω κινημάτων – εξεγέρσεων
κ.λπ., δεν μπορεί να γίνει αυτόματα πανευρωπαϊκά. Παρά την
αλληλεπίδραση, παρά την ανάγκη διεθνιστικής αντίληψης και
διάστασης των κοινωνικών αγώνων, υπάρχει ανισομέρεια στην
ανάπτυξη της ταξικής πάλης. Είδατε για παράδειγμα, είχαμε
τις μεγάλες κινητοποιήσεις την Άνοιξη στην Ελλάδα, το
φθινόπωρο στη Γαλλία, μπορεί μετά πάλι η Ελλάδα, αργότερα
μια άλλη χώρα.
Βεβαίως, όταν συζητείται το ζήτημα της παραμονής ή όχι στην
ΕΕ, υπάρχει ο εύκολος αντίλογος, ότι η ΕΕ δίνει πολλά
χρήματα στην Ελλάδα, άρα δεν μας συμφέρει να φύγουμε ...Όταν
όμως εξετάσει κανείς πιο αναλυτικά το ζήτημα των ενισχύσεων
από την ΕΕ, θα δει ότι οι ενισχύσεις από το 1981 δεν
αποτελούν παρά ένα μικρό μέρος των απωλειών, της επιδείνωσης
στο ισοζύγιο εμπορικών συναλλαγών της Ελλάδας με τις χώρες
της ΕΕ, όπως αναλυτικά καταγράφει και ο Τ.Φ. Επίσης, οι
επιδοτήσεις και επιχορηγήσεις δίνονται για έργα που
κινούνται σε συγκεκριμένη κατεύθυνση, δεν ικανοποιούν
συνήθως πραγματικές κοινωνικές ανάγκες, εξυπηρετούν
συμφέροντα των μεγάλων πολυεθνικών της ΕΕ. Για παράδειγμα,
στο θέμα των υποδομών, προκρίνεται η κατασκευή
αυτοκινητόδρομων για να τρέχουν τα αυτοκίνητα της ευρωπαϊκής
αυτοκινητοβιομηχανίας και όχι σύγχρονοι σιδηρόδρομοι, ούτε
σχολεία, ούτε νοσοκομεία κ.λπ. Επίσης, τα έργα αυτά
δεσμεύουν σημαντικούς εθνικούς πόρους από τον κρατικό
προϋπολογισμό.
Κάποια κομμάτια της Αριστεράς και της κοινωνίας θεωρούσαν
ότι η ΕΕ αποτελεί, παρά τα αρνητικά άλλα προβλήματα, ένα
βήμα εκδημοκρατισμού ή, έστω, καταπολέμησης της διαφθοράς,
που εμφανίζεται σαν το μεγάλο πρόβλημα της ελληνικής
κοινωνίας. Για το θέμα της δημοκρατίας θα έφταναν οι
αλλεπάλληλοι τρομονόμοι που έχει εκπονήσει και επιβάλλει η
ΕΕ για να πειστούν και οι πλέον δύσπιστοι. Αλλά και για το
θέμα της διαφθοράς, τι σημαίνουν άραγε η Ζίμενς, η ΜΑΝ, οι
μίζες των εμπόρων όπλων κ.λπ.
Αγαπητοί φίλοι και φίλες
Η ανάγκη ρήξης με την ΕΕ δεν προκύπτει από μια ιδεολογική
εμμονή. Είναι αναγκαίος όρος για την υπεράσπιση των
συμφερόντων των εργαζομένων, για να υπάρχει μια εργατική
απάντηση στην καπιταλιστική κρίση που είναι διεθνής (γι’
αυτό πλήττει και τις πλέον ανεπτυγμένες καπιταλιστικές
χώρες) και εκφράζεται και στην Ελλάδα με ιδιαίτερα έντονο
τρόπο, λόγω των δομικών ιδιαιτεροτήτων του ελληνικού
καπιταλισμού. Μια απάντηση στην επίθεση που κάνει σήμερα το
σύστημα. Αυτή η απάντηση πρέπει να εμπεριέχει, κατά τη γνώμη
μας, τα εξής βασικά στοιχεία:
-
παύση πληρωμών – διαγραφή χρέους
-
έξοδος από ευρώ – ΟΝΕ – ΕΕ
-
αύξηση μισθών συντάξεων
-
να περάσουν οι τράπεζες στο δημόσιο, χωρίς αποζημίωση, με
εργατικό - κοινωνικό έλεγχο
-
ενίσχυση κοινωνικών υπηρεσιών - κάλυψη κοινωνικών αναγκών με
δημόσιες δωρεάν και κοινωνικές υποδομές από δημόσιες
επενδύσεις, με εργατικό κοινωνικό έλεγχο
-
δραστική φορολόγηση κεφαλαίου, κερδών και πλούτου
-
κατάργηση αντιασφαλιστικών νόμων
-
δήμευση εκκλησιαστικής περιουσίας
Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να επιβληθεί μια άλλη πολιτική σε
εθνικό επίπεδο – κάτω από την επιβολή ενός μαζικού πολιτικού
κινήματος– και να υπάρχει μια πολύ ουσιαστική συμβολή στο
διεθνιστικό καθήκον μιας άλλης διεθνούς συνεργασίας στην
περιοχή μας, στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο.
Γιατί μόνο με τέτοιες ρήξεις και αποχωρήσεις χωρών, μπορεί
να διαλυθεί η ΕΕ και να υπάρξει μια άλλη διεθνής συνεργασία
των λαών, προς όφελός τους, με αντικαπιταλιστικό και
σοσιαλιστικό περιεχόμενο.
Αυτή η επιλογή απαιτεί τη ρήξη με την ΟΝΕ που υποχρεώνει σε
ένα διαρκές κοινωνικό και εργασιακό ντάμπινγκ, για να
πετύχει δήθεν καλύτερους όρους ανταγωνισμού. Αλλά δεν αρκεί
η έξοδος από την ΟΝΕ – απαιτείται και έξοδος από την ΕΕ, που
μετατρέπεται σε δυνάστη των λαών, όπως δείχνει και η επιβολή
του Μνημονίου στην Ελλάδα. Σήμερα δεν υπάρχει περιθώριο για
εξαιρέσεις ή για διαπραγματεύσεις. Η ΕΕ υποχρεώνει σε μια
σειρά πολύ συγκεκριμένες αντιλαϊκές δεσμεύσεις σε όλους τους
τομείς και γι’ αυτό απαιτείται η αποδέσμευση από τα δεινά
της.
Αγαπητοί φίλοι και φίλες,
Εμείς μιλάμε για μια αντικαπιταλιστική αποδέσμευση – έξοδο
από την ΕΕ.
Τι σημαίνει αυτό; Όχι ότι περιμένουμε να γίνει μια
αντικαπιταλιστική επανάσταση σε όλη την Ευρώπη, για να φύγει
και η Ελλάδα, ούτε ότι τα «κρεμάμε» όλα από τη λαϊκή εξουσία
ή από μια μακρινή επανάσταση, παρότι υποστηρίζουμε ότι είναι
αναγκαία.
Υπογραμμίζουμε τον αντικαπιταλιστικό χαρακτήρα της πάλης μας
για έξοδο από την ΕΕ. Θέτουμε το ζήτημα από ταξική σκοπιά
και κυρίως από ταξική σκοπιά. Η ΕΕ δεν είναι απλά ένας
υπερεθνικός οργανισμός, είναι ένας υπερεθνικός οργανισμός
που εξυπηρετεί κυρίως τα συμφέροντα των ηγεμονικών τμημάτων
του ευρωπαϊκού κεφαλαίου, των πολυεθνικών και του συνόλου
του κεφαλαίου.
Το ελληνικό κεφάλαιο είναι άρρηκτα δεμένο με την ΕΕ, ακόμα
κι αν χρειάζεται να δίνει μια «μίζα» στις πολυεθνικές της
Δύσης.
Η ΕΕ δεν έχει ουδέτερο ρόλο στην Ελλάδα, δεν έχασαν όλοι οι
Έλληνες από την ΕΕ. Κάποιοι ζημιώθηκαν (εργατική τάξη,
μικρομεσαίοι αγρότες κ.λπ.), κάποιοι άλλοι ωφελήθηκαν. Κι
αυτή είναι η αστική τάξη, τόσο σε άμεσο οικονομικό κοινωνικό
επίπεδο, όσο και σε πολιτικό, στρατηγικό. Πόσα επώδυνα μέτρα
στρατηγικής αναδιάρθρωσης του ελληνικού καπιταλισμού
πέρασαν, επειδή η εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση εμφανιζόταν να
τα προωθεί μαζί με το κύρος των Βρυξελλών; Είτε γιατί αυτό
είναι το «μοντέρνο», είτε γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε
αλλιώς; Εμείς πιστεύουμε ότι η ελληνική αστική τάξη έχει
οργανική σχέση με την ΕΕ. Η ένταξη στην ΕΕ αποτελεί
στρατηγική επιλογή για το κεφάλαιο στη χώρα μας και γι’ αυτό
δεν έχει εμφανιστεί (μέχρι τώρα τουλάχιστον) κάποιο τμήμα
της άρχουσας τάξης που να θέτει θέμα απόσχισης από την ΕΕ.
Αυτό κατά τη γνώμη μας σημαίνει ότι ο χαρακτήρας της πάλης
κατά της ΕΕ δεν μπορεί παρά να στρέφεται αποφασιστικά και
ενιαία τόσο κατά των ελληνικών κυβερνήσεων, όσο και κατά του
ελληνικού κεφαλαίου.
Δηλαδή, η πάλη κατά της ΕΕ ή θα είναι αντισυστημική ή δεν θα
υπάρχει. Ή θα είναι αντικαπιταλιστική ή θα αφομοιωθεί.
Μάλιστα, το αντικαπιταλιστικό, εργατικό περιεχόμενο του
στόχου της εξόδου από την ΕΕ μπορεί να συγκινήσει ευρύτερες
μάζες εργαζομένων, γιατί αποκαλύπτει ότι στηρίζει τα δικά
τους συμφέροντα.
Τέλος, η πάλη κατά της ΕΕ και ο στόχος της
αντικαπιταλιστικής εξόδου – ρήξης συνδέεται με την
επαναστατική διαδικασία. Αφενός αποτελούν στόχους
προσέγγισης της επανάστασης, δημιουργίας όρων,
ριζοσπαστικοποίησης των μαζών κ.λπ. Από την άλλη, μια
επαναστατημένη Ελλάδα, μια Ελλάδα που παίρνει ριζικά
αντικαπιταλιστικά μέτρα και προωθεί την κοινωνική
απελευθέρωση δεν μπορεί να είναι μέλος της ΕΕ ή της όποιας
καπιταλιστικής διεθνούς ολοκλήρωσης.
Όλα αυτά τα ζητήματα πρέπει να συζητηθούν. Υπάρχει δίψα του
κόσμου σήμερα.
Θα ήθελα να κλείσω με το εξής: Στους αγώνες που έχουμε
μπροστά μας θα δοκιμαστεί και η Αριστερά. Μπορεί στις
πρόσφατες εκλογές να πήρε 20%, να υπάρχουν ελπιδοφόρα
μηνύματα, να καταγράφεται η μεγάλη δυσαρέσκεια (και με τα
άκυρα, τα λευκά, την αποχή). Αλλά το κρίσιμο ζήτημα είναι
εάν η τρόικα και η κυβέρνηση θα βρουν απέναντί τους ένα
μαζικό πολιτικό κίνημα εργαζόμενων και νεολαίας. Το μεγάλο
ζητούμενο σήμερα για την Αριστερά δεν είναι η αναζήτηση μιας
πολιτικής ή μιας εκλογικής ενότητας –που συχνά γίνεται στα
τυφλά–, αλλά το πώς όλες οι αντισυστημικές δυνάμεις θα
επιδιώξουν την κοινή δράση, μέσα στο κίνημα καταρχήν, για να
αλλάξει ο κοινωνικός συσχετισμός, να πετύχουμε ρωγμές στην
επίθεση κι εκεί μέσα να γίνει και η πολιτική συζήτηση, ακόμα
και η αντιπαράθεση, η οποία θα είναι πολύ πιο γόνιμη.