Το περιοδικό που κρατάς στα χέρια σου
αναγνώστη φιλοδοξεί να εκφράσει έναν καινούριο προβληματισμό για την εξέταση
των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ελληνική αλλά και η παγκόσμια κοινωνία
αυτή τη στιγμή και που συνεχώς επιδεινώνονται.
Όμως η απαρίθμηση και περιγραφή των
προβλημάτων δεν είναι αρκετή, ιδιαίτερα μάλιστα όταν τα προβλήματα αυτά
εκφράζουν μια βαθιά και πολυδιάστατη κρίση που αφορά όχι μόνο την ελληνική
αλλά και την παγκόσμια κοινωνία. Ακόμη πιο σημαντική είναι η προσπάθεια
διάγνωσης των πραγματικών αιτιών αυτής της κρίσης και πρότασης διεξόδου από
αυτήν.
Κατά τη γνώμη μας, για τους λόγους
στους οποίους θ’ αναφερθούμε συνοπτικά εδώ αλλά θ’ αναπτύξουμε διεξοδικά
μέσω των άρθρων που περιέχονται στις σελίδες του περιοδικού αυτού, που
εκφράζουν την προβληματική μας, η απώτερη αιτία της κρίσης αυτής τόσο στο
ελληνικό όσο και στο παγκόσμιο επίπεδο αναφέρεται στους ίδιους τους
θεμελιακούς θεσμούς της σημερινής κοινωνίας και όχι απλώς στην κακή
λειτουργία τους, ή στην αναξιότητα των προσώπων που τους επανδρώνουν, όπως
θέλουν να μας πείσουν οι ελίτ και τα κόμματα, είτε της Δεξιάς είτε της
«Αριστεράς», που συνήθως ελέγχουν οι ίδιες.
Συγκεκριμένα, η απώτερη αιτία
ανάγεται στην συγκέντρωση εξουσίας/δύναμης την οποία αναπόφευκτα
συνεπάγονται οι οικονομικοί θεσμοί που στηρίζουν την οικονομία της αγοράς,
οι πολιτικοί θεσμοί που θεμελιώνουν τη σημερινή αντιπροσωπευτική
«δημοκρατία» και οι κοινωνικοί θεσμοί πάνω στους οποίους βασίζονται οι
ιεραρχικές δομές στους τόπους δουλειάς, εκπαίδευσης, την οικογένεια κ.λπ. Με
βάση την προβληματική αυτή, η διέξοδος από την κρίση αναγκαστικά περνά μέσα
από την δημιουργία θεσμών Περιεκτικής Δημοκρατίας, δηλαδή ισοκατανομής της
πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής δύναμης.
Όμως, πώς εκδηλώνεται στην Ελλάδα η
πολυδιάστατη κρίση στην οποία αναφερθήκαμε; Όπως και παντού αλλού με την
ευρεία έννοια, αλλά όπως δείχνουν τα πράγματα τελευταία δυσμενέστερα από τις
αναπτυγμένες οικονομίες της αγοράς. Η κρίση που περνά η σημερινή κοινωνία
είναι όχι μόνο χρόνια (άρχισε να εκδηλώνεται από τον καιρό που εγκαθιδρύθηκε
η κοινωνία αυτού του τύπου στη χώρα μας, στη διάρκεια του 19ου
αιώνα, όταν άρχισαν να παγιώνονται οι θεσμοί της οικονομίας της αγοράς και
οι ολιγαρχικοί πολιτικοί θεσμοί της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας») αλλά
και συνεχώς επιδεινούμενη, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια καθώς πρόκειται για
μια χώρα στην περιφέρεια της διεθνοποιημένης οικονομίας της αγοράς και
στενεύουν τα περιθώρια πλήρους ενσωμάτωσής της στην διεθνοποιημένη οικονομία
της αγοράς. Η κρίση αυτή, όπως και παντού αλλού αλλά σε διαφορετικούς βέβαια
βαθμούς, είναι μια κρίση πολιτική, οικονομική, κοινωνική, οικολογική και
πολιτισμική.
Η πολιτική κρίση εκδηλώνεται με τις
διαπλοκές και τα σχετικά σκάνδαλα — μολονότι στην χώρα μας σχετικά μικρός
αριθμός από τα σκάνδαλα αυτά βλέπει το φως της δημοσιότητας μια και η
διαφθορά έχει εξαπλωθεί σε μεγάλα τμήματα της κοινωνίας μας. Το γεγονός όμως
ότι το επάγγελμα του πολιτικού είναι ιδιαίτερα προσοδοφόρο γίνεται φανερό
ακόμη και από τις δηλώσεις «Πόθεν Έσχες» όπου οι περισσότεροι βουλευτές και
Ευρωβουλευτές (συμπεριλαμβανομένης της Αριστεράς, εκτός από κάποιες
εξαιρέσεις) φέρονται να διάγουν βίο που δεν έχει σχέση με αυτόν του μέσου
Έλληνα και να κατέχουν περιουσίες που δεν είχαν διανοηθεί όταν άρχισαν το
βουλευτιλίκι (ή μήπως τις είχαν διανοηθεί;).
Η οικονομική κρίση φανερώνεται από το
γεγονός ότι η χώρα βαδίζει πλέον στο χείλος της χρεοκοπίας, της μαζικής
ανεργίας, κυρίως των νέων, και της υποαπασχόλησης ή μερικής και
περιστασιακής απασχόλησης (που επεκτείνεται συνεχώς και προωθείται από την
σοσιαλφιλελεύθερη κυβέρνηση «αναγκαστικά» πλέον λόγω της τραγικής
ενσωμάτωσης της χώρας στον καπιταλιστικό θεσμό της ΕΕ) καθώς και της φτώχειας
που καταδικάζει πάνω από το 20% του λαού να ζει κάτω από το όριο της
φτώχειας, ενώ η Ελλάδα ήδη κατέχει τον μεγαλύτερο (μαζί με την Πορτογαλία)
βαθμό ανισότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παράλληλα, οι σοσιαλφιλελεύθεροι,
ακολουθώντας τις εντολές του Ευρωπαϊκού κατεστημένου, προωθούν την ιδιωτική
υγεία, παιδεία και ασφάλιση για τα προνομιούχα κοινωνικά στρώματα ενώ
καταδικάζουν τα μεγάλα λαϊκά στρώματα στις άθλιες σχετικές υπηρεσίες που
προσφέρει ο δημόσιος τομέας.
Η κοινωνική κρίση φανερώνεται από την
πελώρια εξάπλωση των ναρκωτικών (τα οποία μερικοί «προοδευτικοί» θέλουν να
νομιμοποιήσουν για να οδηγηθούμε ταχύτερα στην απάθεια της ναρκοκοινωνίας
του μέλλοντος — ενώ οι υπόλοιποι απλώς αρκούνται στο να αυξάνουν τον
πληθυσμό των φυλακών, στέλνοντας τους απλούς χρήστες εκεί), της ψυχολογικής
κατάπτωσης μεγάλου μέρους νέων ανθρώπων, της εγκληματικότητας αλλά και από
την επικράτηση του ατομικισμού και της νοοτροπίας της «αρπαχτής» που
εκδηλώνεται σε όλα τα επίπεδα, από τους εμπρησμούς δασών μέχρι την ανυπαρξία
ελέγχων που οδηγούν σε εκατόμβες θυμάτων σε κάθε φυσική καταστροφή (σεισμοί,
πλημμύρες κ.λπ.), καθώς και σε «ατυχήματα» (αεροπορικά δυστυχήματα, ναυάγια
κτλ.). Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί ο εθνικισμός και η θρησκοληψία που
καλλιεργούν οι ελίτ μέσω των ΜΜΕ για να συγκαλύψουν την κρίση και να
αποπροσανατολίσουν τα λαϊκά στρώματα, οδηγώντας τα αναπόφευκτα προς την
ξενοφοβία και το ρατσισμό, και τη συνακόλουθη ζουγκλοποίηση της ελληνικής
κοινωνίας.
Η οικολογική κρίση εκδηλώνεται όχι
μόνο με την φοβερή υποβάθμιση της ζωής μας στις τσιμεντουπόλεις, και κυρίως
στα μεγάλα αστικά κέντρα όπου η ρύπανση θερίζει χιλιάδες ζωές, αλλά και με
τη βιολογική κρίση, την κρίση των τροφίμων που φέρνει η εντατικοποίηση της
γεωργίας, τη μόλυνση των θαλασσών και την κλιματική επιδείνωση στην οποία
οδηγεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου με τις πλημμύρες και τους καύσωνες να
γίνονται όλο και πιο συχνοί και τις συνέπειες να τις πληρώνουν κατ’ αρχήν τα
φτωχότερα στρώματα.
Τέλος, η πολιτισμική κρίση
εκδηλώνεται με την «βιομηχανοποίηση» της διασκέδασης: από τα άθλια
τηλεοπτικά προγράμματα των ιδιωτικών καναλιών μέχρι τα ψευτο-κουλτουριάρικα
προγράμματα των κρατικών που περνούν τη γραμμή των ελίτ, και από τα
σκυλάδικα μέχρι τη δισκοβιομηχανία που υποβαθμίζει την μουσική ψυχαγωγία στο
επίπεδο των σκυλάδικων και τέλος, από την ξένη κινηματογραφική και βίντεο
παραγωγή που σερβίρει ολόκληρη την Αμερικανική υποκουλτούρα μέχρι την ντόπια
που κυριαρχείται είτε από φτηνές φαρσοκωμωδίες είτε από ψευτο-σοβαρά
προϊόντα που δεν έχουν καμία σχέση με τα πελώρια προβλήματα που δημιουργεί η
σημερινή πολυδιάστατη κρίση (και για να λέμε την αλήθεια, δεν έχουν ούτε καν
σχέση με ψυχαγωγία).
Η παραπάνω περιγραφή των διαστάσεων
της σημερινής κρίσης κάνει φανερά και τα αίτιά της που ανάγονται στη
συγκέντρωση εξουσίας στην οποία αναγκαστικά οδηγούν οι θεσμοί που στηρίζουν
το σημερινό σύστημα. Είναι σαφές ότι η συγκέντρωση της πολιτικής εξουσίας
στα χέρια μερικών επαγγελματιών πολιτικών και της οικονομικής εξουσίας στα
χέρια των ελίτ που ελέγχουν την οικονομία της αγοράς είναι η απώτερη αιτία
που εμποδίζει την ικανοποίηση των αναγκών όλων των πολιτών, ακόμη και των
βασικών για πολύ μεγάλο τμήμα του πληθυσμού.
Είναι το γεγονός ότι δεν αποφασίζουμε
εμείς οι ίδιοι οι πολίτες πώς και τι θα παραχθεί και πώς θα διανεμηθεί αλλά
ότι αφήνουμε στις δυνάμεις της αγοράς και αυτούς που ελέγχουν την αγορά να
παίρνουν τις σχετικές αποφάσεις που δημιουργεί την ανεργία, την
υποαπασχόληση, την φτώχεια, την ανισότητα, τα άθλια νοσοκομεία και την
εξίσου άθλια εκπαίδευση που μας υποχρεώνει να πληρώνουμε για φροντιστήρια,
ενώ από την άλλη μεριά οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ και τα προνομιούχα
στρώματα όχι μόνο αποφασίζουν για λογαριασμό μας (ενώ την ίδια στιγμή απλώς
προστάζουν τους υπόλοιπους να «δουλεύουν σκληρότερα») αλλά και παίρνουν την
μερίδα του λέοντος από το κοινωνικό προϊόν, όπως φανερώνει ο πολυτελής
τρόπος ζωής τους και ο συσσωρευμένος πλούτος τους.
Ακόμη, είναι το ίδιο αυτό γεγονός ότι
δεν αποφασίζουμε για λογαριασμό μας που επιτρέπει την καταστροφή του
περιβάλλοντος για χάρη της μεγιστοποίησης των κερδών εκείνων που ελέγχουν
την οικονομία της αγοράς, με ανάλογες συνέπειες για την υγεία και την
ποιότητα ζωής μας.
Εάν η διεθνοποιημένη οικονομία της
αγοράς έχει τους «νόμους» της που οδηγούν στα παραπάνω προβλήματα, σίγουρα
οι νόμοι αυτοί δεν λειτουργούν προς όφελός μας αλλά προς όφελος αυτών που
την ελέγχουν και –το κυριότερο– οι «νόμοι» αυτοί δεν πέρασαν από την έγκρισή
μας για να είναι δημοκρατικοί!
Αλλά αυτή ακριβώς είναι η ουσία του
προβλήματος που επιβάλλει και τη λύση που προτείνουμε. Η ουσία του
προβλήματος δεν είναι η αναξιότητα της μιας πολιτικής φατρίας που εκφράζει
το ένα κόμμα και η ανάγκη αντικατάστασής της από την φατρία που εκφράζει το
άλλο κόμμα. Ούτε η ουσία του προβλήματος είναι απλώς ο «κακός»
νεοφιλελευθερισμός, όπως διακηρύσσει σύμπασα σχεδόν η «Αριστερά» μας και οι
βολεμένοι διανοούμενοι που την περιβάλλουν. Ο νεοφιλελευθερισμός είναι απλώς
ένα σύμπτωμα του σημερινού συστήματος, οι θεσμοί του οποίου εξασφαλίζουν την
συγκέντρωση εξουσίας/δύναμης που αποτελεί την απώτερη αιτία της κρίσης. Ούτε
τέλος η αιτία των δεινών μας είναι ο «ξενόφερτος» Διαφωτισμός και η
συνακόλουθη παγκοσμιοποίηση (όπως υποστηρίζουν οι διάφοροι Ελληνορθόδοξοι)
πράγμα που επιβάλλει την ανάγκη να επιστρέψουμε «στις ρίζες μας» του
Βυζαντινού σκοταδισμού, τη θρησκοληψία και την ετερονομία, «ξεχνώντας» τις
αντίστοιχες ρίζες μας στη δημοκρατία και την αυτονομία της κλασικής Αθήνας
(ρίζες που κατ’ εμάς αποτελούν πηγή γνώσης και σοφίας για ολόκληρη την
ανθρωπότητα και όχι μονάχα για τους λίγους εκλεκτούς, υποτίθεται, που έτυχε
να γεννηθούν εντός των γεωγραφικών ορίων του κράτους της Ελλάδας). Τα
προβλήματά μας δεν λύνονται αν στη σημερινή πολιτική και οικονομική
ετερονομία προσθέσουμε αυτήν της θρησκευτικής ετερονομίας και τον εθνικισμό.
Την κουλτούρα μας μπορούμε να την διατηρήσουμε μόνο εάν αντικαταστήσουμε
κάθε είδος ετερονομίας με μια πραγματική ατομική και κοινωνική αυτονομία που
προϋποθέτει την πνευματική αυτονομία.
Η ουσία επομένως του προβλήματος
είναι οι ολιγαρχικοί θεσμοί του σημερινού συστήματος. Και η διέξοδος, μετά
μάλιστα από την αποτυχία του σοσιαλιστικού κινήματος ―για να μην μιλήσουμε
για την ολοκληρωτική ενσωμάτωση στο σύστημα του «Πράσινου» κινήματος―
αναγκαστικά περνά (σύμφωνα με την προβληματική μας) από τον αγώνα για το
κτίσιμο ενός μαζικού κινήματος για την Περιεκτική Δημοκρατία που αποτελεί τη
σύνθεση αλλά και την υπέρβαση του σοσιαλιστικού και του δημοκρατικού
κινήματος καθώς και των νέων κοινωνικών κινημάτων (φεμινιστικό, οικολογικό
κ.λπ.). Ένα τέτοιο κίνημα θα μπορούσε να οδηγήσει στην βαθμιαία
αντικατάσταση των σημερινών ολιγαρχικών θεσμών και στην παράλληλη
δημοκρατική συνειδητοποίηση της πλειοψηφίας των πολιτών, κάτι που θα
επέβαλλε τη νέα κοινωνία.
Ένα κίνημα που θα στοχεύει στην
αντικατάσταση των ιεραρχικών δομών, των προνομίων των ελίτ, των οργανωμένων
διαπλεκομένων συμφερόντων και γενικά όλων των θυλάκων των ευνοημένων του
συστήματος της οικονομίας της αγοράς με πραγματικά δημοκρατικές πολιτικές
και οικονομικές δομές.
Ένα κίνημα που θα στοχεύει επίσης να
σταματήσει όλες τις αλόγιστες σπατάλες των πόρων και πλουτοπαραγωγικών πηγών
του πλανήτη, την παραγωγή μυριάδων άχρηστων ή και βλαπτικών προϊόντων, καθώς
και όλες τις μολύνσεις, ρυπάνσεις και καταστροφές των οικοσυστημάτων και των
τροφίμων.
Ένα κίνημα τέλος που θα δίνει την
δυνατότητα σε όλους τους καταπιεσμένους να βρουν μια θέση στον ήλιο, να
αναπτύξουν όλες τις λανθάνουσες σωματικές, ψυχοδιανοητικές και ηθικές
δυνατότητές τους, να αναλάβουν τις ευθύνες τους, να αναπτύξουν πρωτοβουλίες,
να αξιοποιήσουν τα ταλέντα τους, να πάρουν κοντολογίς τη ζωή τους, την
κοινωνία τους, την οικονομία, το περιβάλλον, και την υγεία τους στα χέρια
τους.
Στον αγώνα αυτόν
καλούμε όλους τους ανήσυχους συμπολίτες μας να δώσουν το παρόν, αν δεν
θέλουν να βαυκαλίζονται και να σπαταλούν τη ζωή τους με τις ψευδαισθήσεις
ότι μέσα από τους σημερινούς θεσμούς και κόμματα είναι δυνατό να δοθεί
πραγματική διέξοδος στην πολυδιάστατη και συνεχώς επιδεινούμενη κρίση. Από
τη μεριά μας, το περιοδικό αυτό, με σχόλια για την ελληνική και διεθνή
επικαιρότητα από τη σκοπιά του προτάγματος της Περιεκτικής Δημοκρατίας και
με άρθρα που εκφράζουν τον σχετικό προβληματισμό για το περιεχόμενο αυτής
της δημοκρατίας, καθώς και για τη στρατηγική μετάβασης, θα προσπαθήσει να
συμβάλει στη δημιουργία της νέας αυτής συνειδητοποίησης που απαιτείται για
να ξεκινήσει το νέο κίνημα για μια νέα, πραγματικά δημοκρατική, κοινωνία.
Στην προσπάθεια αυτή δεν είμαστε μόνοι. Ο προβληματισμός για μια νέα μορφή
πραγματικής δημοκρατίας έχει ήδη αρχίσει σε διεθνές επίπεδο και αποτελεί
φωτεινή πηγή σχετικού προβληματισμού: αναφερόμαστε στο «αδελφό» περιοδικό
The International Journal of Inclusive Democracy
(Διεθνής Επιθεώρηση για την Περιεκτική Δημοκρατία).
Να, γιατί ένα περιοδικό για την
Περιεκτική Δημοκρατία!