Ελευθεροτυπία (30 Αυγούστου 2008)
Μπορεί η Ρωσία να ξαναγίνει το «αντίπαλο δέος»; (1)*
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ρωσική επέμβαση στην Γεωργία αναπτέρωσε το ηθικό πολλών που θέλουν να πιστεύουν ότι είναι δυνατή η αναβίωση ενός διπολικού (άλλοι μιλούν ακόμη και για την περίπτωση πολυπολικού) κόσμου στη σημερινή εποχή της διεθνοποιημένης καπιταλιστικής οικονομίας της αγοράς. Όμως, αν ο διπολικός κόσμος ήταν δυνατός στην εποχή του «υπαρκτού», ο λόγος βέβαια ήταν ότι το αντίπαλο δέος θεμελιωνόταν σε ένα μπλοκ με διαφορετικό κοινωνικό σύστημα, που συνεπαγόταν την μη ενσωμάτωση των χωρών-μελών στην καπιταλιστική οικονομία της αγοράς. Η προϋπόθεση αυτή δεν υπάρχει σήμερα ούτε στην Ρωσία, ούτε πολύ περισσότερο στην Κίνα, της οποίας η ανάπτυξη εξαρτάται καθοριστικά από την πλήρη ενσωμάτωση της στην διεθνοποιημένη αγορά. Αυτοί λοιπόν που πιστεύουν ότι η επιστροφή σε ένα πολυπολικό ή διπολικό κόσμο είναι πιθανή στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, προφανώς, ζουν ακόμη στις αρχές του περασμένου αιώνα, όταν η διεθνοποίηση της οικονομίας στηριζόταν βασικά στα έθνη-κράτη και τα αποικιακά μονοπώλια κάποιων από αυτά —προϋπόθεση η οποία, επίσης, δεν ικανοποιείται σήμερα που η βασική οικονομική μονάδα της διεθνοποιημένης οικονομίας είναι η πολυεθνική επιχείρηση και η βασική πολιτική μονάδα είναι η υπερεθνική ελίτ, όπως εκφράζεται από την «Ομάδα των 7» και τους ελεγχόμενους από αυτήν θεσμούς (ΝΑΤΟ, ΕΕ, NAFTA κ.λπ.).
Η μόνη, επομένως, νοητή περίπτωση ενός αντίπαλου δέους σήμερα που όλες οι ελίτ έχουν υιοθετήσει το σύστημα της οικονομίας της αγοράς, θα ήταν μια χώρα με τέτοιους πλουτοπαραγωγικούς πόρους και μέγεθος αγοράς ώστε να να είναι δυνατή η αυτοδύναμη (όχι αυτάρκης) ανάπτυξη της, με ελεγχόμενες από την πολιτική ελίτ σχέσεις με την διεθνή αγορά. Δεν είναι βέβαια δύσκολο να υποθέσει κανείς, μετά την φοβερή εμπειρία του μονοπολικού κόσμου, ότι η αναβίωση ενός διπολικού κόσμου θα είχε θετικές επιπτώσεις στη διεθνή σκηνή. Και αυτό, διότι βάσιμα μπορεί να υποτεθεί ότι, αν υπήρχε ακόμη ο διπολικός κόσμος με το μπλοκ του «υπαρκτού», θα ήταν αδύνατες οι γκανγκστερικές επιδρομές της υπερεθνικής ελίτ στο Ιράκ, το Αφγανιστάν, την Γιουγκοσλαβία, καθώς και ο στραγγαλισμός του Παλαιστινιακού λάου. Ικανοποιεί όμως η σημερινή Ρωσία αυτές τις προϋποθέσεις ώστε να μπορεί να ξαναπαίξει τον ρόλο του αντίπαλου δέους; Στο κρίσιμο αυτό ερώτημα για την εποχή μας θα προσπαθήσω να δώσω μια απάντηση στο σημερινό και το επόμενο άρθρο.
Πριν προσπαθήσουμε όμως να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό θα έπρεπε να ξεκαθαριστεί ότι το θέμα της επέμβασης της Ρωσικής ελίτ στην Γεωργία, όπως και το αντίστοιχο της επίθεσης της υπερεθνικής ελίτ στην Γιουγκοσλαβία, δεν έχει σχέση με την αυτοδιάθεση των λαών, όπως συσκοτίζουν τα θέματα αυτά «αναλύσεις» που θεμελιώνονται στην εκατέρωθεν προπαγάνδα των αντιστοίχων ελίτ. Στην πραγματικότητα, η υπερεθνική ελίτ δεν παρακινήθηκε βέβαια στην βάρβαρη επίθεση της κατά του Γιουγκοσλαβικού λαού από την… αγωνία της για τα ατομικά δικαιώματα των Αλβανοφώνων Κοσοβάρων, παρά την σχετική μυθολογία που καλλιέργησε, την οποία και υιοθέτησε σύσσωμη η ρεφορμιστική Αριστερά, οι Ευρωπαίοι Οικολόγοι-Πράσινοι κ.λπ. Αντίστοιχα, η επέμβαση της Ρωσικής ελίτ στην Γεωργία, η οποία δεν συγκρίνεται βέβαια με τους μαζικούς και κτηνώδεις Νατοϊκούς βομβαρδισμούς της Γιουγκοσλαβίας και είχε βασικά αμυντικό χαρακτήρα, επίσης δεν οφείλεται φυσικά στην αγωνία της για τα ατομικά δικαιώματα των Οσετιανών και των Αμπχαζιανών. Παρόλα αυτά, είναι αξιοσημείωτη η σημερινή αντιστροφή ρόλων, όπου η μεν υπερεθνική ελίτ και τα ελεγχόμενα από αυτήν διεθνή ΜΜΕ, καθώς και οι απαραίτητες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, μέσα σε ένα όργιο υποκρισίας και παραπληροφόρησης, ανενδοίαστα υποστηρίζουν σήμερα την κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα των χωρών (που «ξεχνούσαν» και «ξεχνούν» στην περίπτωση της Σερβίας, Ιράκ, Αφγανιστάν κ.λπ.), η δε Ρωσική ελίτ τα ατομικά δικαιώματα των αντιστοίχων σήμερα Κοσοβάρων (που «ξεχνούσε» βέβαια στην περίπτωση των Τσετσένων)! Φυσικά, όλες αυτές οι αντιφάσεις δημιουργούνται μέσα στο κράτος-έθνος, την μορφή κοινωνικής οργάνωσης που επικράτησε ιστορικά, αντί για την εναλλακτική μορφή των συνομοσπονδιών των λαών στο πλαίσιο των οποίων θα ήταν ανύπαρκτες[1].
Στην πραγματικότητα, όμως, η φαινομενικά αντιφατική αυτή στάση της υπερεθνικής ελίτ βρίσκεται σε απόλυτη συμβατότητα με τους στόχους και την στρατηγική της. Στη περίπτωση της τ. Γιουγκοσλαβίας, όπως έδειξα αλλού,[2] ο στόχος ήταν η συμπλήρωση της διαδικασίας ενσωμάτωσης των λαών που απάρτιζαν την χώρα στην Νέα Διεθνή Τάξη, η οποία επιβλήθηκε μετά την κατάρρευση του τ. «υπαρκτού» στις Βαλκανικές χώρες. Το μέσο ήταν η αποσύνθεση της χώρας μέσα από την εκμετάλλευση των εθνικών και εθνοτικών διαφορών που αναπόφευκτα φούντωσαν μετά την παράλληλη υπονόμευση της σοσιαλιστικής ιδεολογίας. Η συνέπεια ήταν η ανάδυση μιας σειράς ελεγχόμενων κρατιδίων και προτεκτοράτων (Σλοβενία. Κροατία, Βόσνια, Κόσσοβο, FYROM κ.λπ.), που σταδιακά ενσωματώνονται στους οικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς της Νέας Τάξης (Ε.Ε., ΠΟΕ, ΝΑΤΟ κ.λπ.), καθώς και η παράλληλη αποδυνάμωση της Σερβίας, η οποία οδήγησε στην πρόσφατη άνοδο στην εξουσία μιας κοσμοπολίτικης «εκσυγχρονιστικής» μεσαίας τάξης που διψά για την ενσωμάτωση της χώρας στους ίδιους θεσμούς.
Αντίστοιχα, στην περίπτωση της τ. ΕΣΣΔ, ο στόχος της υπερεθνικής ελίτ είναι η συμπλήρωση της διαδικασίας ενσωμάτωσης των συνιστωσών της στη Νέα Διεθνή Τάξη, η οποία, επίσης, επιβλήθηκε μετά την κατάρρευση του τ. «υπαρκτού». Το μέσο είναι, πάλι, η αποσύνθεση της χώρας μέσα από την εκμετάλλευση των αναπόφευκτων εθνικών και εθνοτικών διαφορών που προκάλεσε η καθίζηση της σοσιαλιστικής ιδεολογίας. Οι ενδιάμεσοι στόχοι είναι η ανάδυση μιας σειράς ελεγχόμενων κρατιδίων και προτεκτοράτων που σταδιακά ενσωματώνονται στους προαναφερθέντες οικονομικούς και πολιτικοστρατιωτικους θεσμούς της υπερεθνικής ελίτ, καθώς και η παράλληλη οικονομική και πολιτικοστρατιωτικη αποδυνάμωση της Ρωσίας. Και όσον αφορά μεν τους ενδιάμεσους στόχους, ήδη έχει επιτευχθεί απόλυτα ο πρώτος στόχος, με την ανάδυση σειράς «ανεξάρτητων» (δηλαδή απόλυτα εξαρτημένων από την υπερεθνική ελίτ) κρατών, όπως οι χώρες της Βαλτικής, η Γεωργία, η Ουκρανία κ.λπ. που περικυκλώνουν την Ρωσία ―για την περίπτωση που μια εθνικιστική ελίτ θα κατελάμβανε την εξουσία και θα ξέφευγε από τον έλεγχο της Δύσης. Ο στόχος όμως της υπερεθνικής ελίτ για την αποδυνάμωση της Ρωσίας, ενώ έδειχνε ότι επίσης είχε επιτευχθεί σχεδόν απόλυτα την προηγουμένη δεκαετία, στην παρούσα δεκαετία τέθηκε σε άμεσο κίνδυνο, χάρη στην ουσιαστική εθνικοποίηση των ενεργειακών πηγών και τον συγκυριακό παράγοντα της πελώριας αύξησης των τιμών του πετρελαίου, γκαζιού κ.λπ., στα οποία η χώρα διαθέτει τεράστια αποθέματα. Αλλά θα επανέλθουμε.
[*] Το δεύτερο μέρος δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία στις 13 Σεπτεμβρίου 2008 και μπορείτε να το διαβάσετε εδώ. Το τρίτο μέρος δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία στις 27 Σεπτεμβρίου 2008 και μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.
[1] Σχετικά με το πρόταγμα μιας Συνομοσπονδιακής Περιεκτικής Δημοκρατίας, βλ. Τ. Φωτόπουλος, Περιεκτική Δημοκρατία-10 Χρόνια Μετά (Ελ. Τύπος, Μάης 2008), κεφ. 6.
[2] Βλ. Τ. Φωτόπουλος, Η Νέα Τάξη στα Βαλκάνια (Στάχυ, 1999).